تثلیث و ناتوانی مسیحیان از پاسخ اشکال بر آن

مسئله تثلیث هرچند در اناجیل به صورتی که امروز در میان مسیحیان مطرح است وجود ندارد، اما مواد خام آن در اناجیل ساخته و پرداخته شده است؛ یعنی در اناجیل، عیسی مسیح هر چند بنده خدا معرفی شده لکن در برخی موارد به عنوان فرزند خدا القا گردیده است و نیز اسمی از روح القدس در اناجیل آمده است.

معنای تثلیث

اعتقاد به تثلیث، به این معناست که خداوند در عین حال که یکی است؛ در سه حقیقت پدر، پسر و روح ‌القدس موجود است.^[۱] این برابری در وجود اقتضاء می‌کند که هر سه از نظر صفات الهی یعنی ازلیت، قدرت و جلال، با هم برابر باشند. هر یک از این اشخاص، یک موجود اصیل بوده، بدون اینکه هیچ یک فرع و تابع دیگری باشد. ولی میان آن ها ایثار و تجلیل و تکریم متقابل وجود دارد.^[۲]

تثلیث به حکم عقل یک امر باطل است و هیچ نوع پاسخی ندارد؛ چون ممکن نیست که سه چیز همگی باهم یک خدا باشند و باز هم هر یک  به طور جداگانه یک خدا را تشکیل بدهند. مسیحیان در این دامی که خود شان ساخته اند افتاده اند و لذا تلاش نموده اند از این اشکال عقلی خود شان را بیرون آورند؛ اما تلاش های آنان بی فایده است.

وجود تثلیث در تورات

مسیحیت برای  حل مسئله تثلیث و سازگاری آن با اصل مسلم توحید، راه ‌های مختلفی را پیموده است که هیچ کدام کارساز نمی باشد؛ مثلا گفته اند که تثلیث در تورات نیز وجود داشته ولی غیر واضح بوده و این عهد جدید است که آن را آشکار نموده است^[۳].

اولین سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا هر چیزی که در تورات بود درست است؟

در حالی که وجود تثلیث در تورات مشکل عقلی تثلیث را حل نمی کند؛ زیرا اشکال تثلیث عقلی است نه تاریخی تا اگر در تورات وجود تثلیث ثابت شود پس مشکل حل خواهد شد؛ بلکه اشکال بر مسیحیان محکم تر می گردد.

تثلیث در عین وحدت

برخی از مسیحیان برای حل مشکل تثلیث گفته اند که مراد از تثلیث، «تثلیث در عین وحدت»‌ است.

سوالی که در این جواب متوجه مسیحیان می شود است این است که  آیا این همان تناقضی نیست که باید حل شود؟ آیا این همان تناقض و اشکالی نیست که به عبارت دیگر و آشکارتر بیان گردیده است؟

به هر حال با هیچ راهی نمی توان ثابت کرد که یک سه است و یا سه یک است! چون ممکن نیست که یک مساوی با سه شود!

ناتوانی عقل از درک تثلیث

برخی از مسیحیان گفته اند که تثلیث از چیزهایی است که عقل قادر به درک آن نبوده و صرفاً باید به آن ایمان آورد.^[۴]

سوالی که از این پاسخ مسیحیان به وجود می آید این است که چیزی که با عقل قابل درک نباشد چگونه ایمان به آن امکان پذیر می گردد؟ انسان تا چیزی را درک نکند نمی تواند به آن ایمان آورد. کسی که تثلیث را مطرح کرده و دستور داده که به آن ایمان بیاورید، خود او آن را چگونه درک کرده است؟

به هر حال این پاسخ فرار از اشکال و اعتراف به نا ممکن بودن حل اشکال تثلیث است. بنابراین مسیحیان هیچ پاسخی در برابر اشکال تثلیث ندارند. بنابراین اشکال جدی همچنان بر تثلیث وارد است و مسیحیان در برابر این اشکال پاسخی قانع کننده ای ندارند؟

افزون بر اینها سه سوال دیگری هم در اینجا قابل ذکر است که مسیحیان باید به آنها پاسخ بگویند.

۱. در وحدانیت خداوند چه مشکلی حس نموده اند که آن را کنار گذاشته و به تثلیث معتقد شده اند؟

۲. اگر قرار باشد که وجود خدای بیشتر از یک امکان دارد چرا مسیحیان به سه خدا متوقف شده اند؟ در سه خدای بودن چه فلسفه ای وجود دارد که آن را از میان دو خدایی یا چهار خدایی و بالاتر از آن انتخاب کرده اند؟

۳. آیا همان دلیلی که چهار خدا و یا بیشتر را نفی می کند، سه خدایی را نمی تواند نفی کند؟ به عبارت دیگر چه مشکلی در چهار خدای و پنج خدایی وجود دارد که در سه خدایی وجود ندارد؟

نویسنده: حمیدالله رفیعی

پی نوشت ها

[۱] . ر.ک: خداوند ما عیسی مسیح، جان والوورد، ترجمه مهرداد فاتحی، ص ۲ ـ ۳.

[۲] . مقدمه‌ای بر شناخت مسیحیت، گروه نویسندگان، ترجمه همایون همتی، ص ۱۲۷.

[۳] . ر.ک: مقارنه الادیان، دکتر احمد شلبی، ج ۲، ص ۱۴۴ ـ ۱۴۵، مکتبه النهضه المصریه، دهم، ۱۹۹۸م.

[۴] . مقارنه الادیان، دکتر احمد شلبی، ج ۲، ص ۱۴۴ ـ ۱۴۵.