آیا منابع حدیثی شیعه غیر معتبر هستند؟

شبهه

شیعیان منابع حدیث خود را پیامبر(صلی الله علیه وآله) و نیز امامان خود می دانند و در کتب خود در مورد اسناد حدیث توجه نظر ندارند و در بسیاری موارد احادیث منقوله ایشان با قرآن کریم در تعارض است، در حالی که اهل سنت منبع حدیث را فقط پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله)می دانند و برای عمل به این احادیث توجهات خاصی دارند: ۱ـ اسناد حدیث (که از احادیث منقطع السند یا مجهول السند پرهیز می کنند) ۲ـ متن احادیث (از احادیثی که با مضمون قرآن یا احادیث قوی السند مخالفت دارد پرهیز می کنند) و با توجه به این دو شرط، ۲ کتاب صحیح بخاری و مسلم از مهم ترین منابع آنها می باشد.

پاسخ شبهه

در مورد نقل حدیث از ائمه(علیهم السلام) دو نکته قابل توجه است:

۱ـ پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) در حدیث ثقلین(۱) که مورد قبول فریقین است مسلمانان را به تمسک جستن به دو ثقل (قرآن و اهل بیت) موظف نموده، پس نقل حدیث از ائمه(علیهم السلام)بر طبق دستور رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) است.

۲ـ همان طور که اهل سنت سند احادیث خود را به پیامبر(صلی الله علیه وآله) ختم می کنند، شیعیان نیز به همین روش مشی می کنند چون ائمه اطهار(علیهم السلام) احادیث خود را از طریق پدرانشان از رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) نقل می کنند و اگر در بعضی موارد سند ذکر نمی شود به خاطر مشخص بودن سند و طریق نقل آنها از پیامبر(صلی الله علیه وآله) است.

در روایتی آمده که جابر از امام محمد باقر(علیه السلام) درخواست می کند که سند احادیث خود را بیان کند. حضرت(علیه السلام)در جواب می فرمایند: نقل کرده برای من پدرم از جدّم از رسول اللّه(صلی الله علیه وآله) و هر روایتی که بیان می کنم به همین سند است.(۲) و این بهترین و موثق ترین سند برای یک روایت است و ابن حجر از احمد بن حنبل نقل می کند که: چنین سندی را اگر بر مجنون قرائت کنی خوب و سالم می شود.(۳)

اما این که شیعیان به سند حدیث توجهی ندارند، ادعایی است باطل، چرا که آنان نسبت به سند حدیث ـ قبل از وارد شدن به بحث دلالی ـ اهتمام میورزند و تک تک راویان را مورد بررسی قرار داده و اگر خللی و ضعفی حتی در یک راوی پیدا شود در مقام عمل و استناد و فتوی آن را طرد می کنند و شاهد بر این مطلب کتب رجالی متعدد و معتبری است که علماء شیعه در علم رجال نگاشته اند.(۴)

مطلب دیگر اینکه شما به شیعیان تعارض احادیث با قرآن را نسبت می دهید در حالی که از شرایط قبول روایت نزد آن ها، عدم تعارض بلکه موافقت آن با قرآن است و دلیل بر آن روایاتی است که در منابع حدیثی شیعی بیان شده از جمله از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمودند: (ما لم یوافق من الحدیث القرآن فهو زخرف) «هر روایتی که با قرآن موافق نباشد باطل است.»(۵)

اما این که اهل سنت ادعا می کنند تمام روایات موجود در صحاح آنها ـ مخصوصاً صحیح بخاری و صحیح مسلم ـ از نظر سند و متن قوی است و تمام آنها صحیح است ادعای درستی نیست چون در بین رواه و ناقلین حدیث در این کتب، افراد ضعیف و غیر موثق موجودند، که در منابع خود اهل سنّت، این مطلب اشاره شده، از جمله ابن حجر در هدی الساری مقدمه فتح الباری (شرح صحیح بخاری) عده ای از راویان را تضعیف نموده و به وجه ضعف آن ها هم اشاره نموده،(۶) هم چنین نووی در شرح صحیح مسلم، ادعای مسلم بر صحیح بودن تمام احادیث این کتاب را، نپذیرفته و گفته در صحّت احادیث زیادی از این کتاب اختلاف است.(۷)

پی نوشت:

۱.صحیح مسلم (بیروت، دار احیاء التراث العربى، کتاب فضائل الصحابه، باب فضائل على بن ابى طالب) ج ۴، ص ۱۸۷۳. ـ سنن ترمذى (بیروت، دار احیاء التراث العربى، کتاب مناقب اهل بیت) باب ۳۲، ج ۵، ص ۶۶۲، ح ۳۷۸۶. ـ حاکم نیشابورى، مستدرک (بیروت، دار المعرفه، ج ۳، ص ۱۴۸. ـ ابن اثیر، اسد الغابه (بیروت، دار احیاء التراث العربى) ج ۲، ص ۱۲.
۲.شیخ مفید، امالى شیخ مفید (قم، جامعه مدرسین) ص ۴۲، مجلس ۵، ح ۱۰.
۳.ابن حجر هیثمى، صواعق المحرقه (مکتبه القاهره، ۱۳۸۵هـ، چاپ دوم) ص ۲۰۵.
۴.از جمله: رجال نجاشى، رجال کشّى، رجال برقى، معالم العلماء، ابن شهرآشوب و فهرست شیخ طوسى و…
۵.حرّ عاملى، وسائل الشیعه (بیروت، آل البیت، چاپ ۲، ۱۴۱۴ هـ) ج ۲۷، ص ۱۱۰، ح ۳۳۳۴۵. ـ کلینى، اصول کافى، دارالاسوه، باب اخذ السنه و شواهد الکتاب، ج ۱، ص ۹۰، ح ۲۰۲.
۶.ابن حجر عسقلانى، هدى السارى، مقدمه فتح البارى (شرح صحیح بخارى، بیروت، دار المعرفه) ص ۴۶۰.
۷.نودى، شرح صحیح مسلم (بیروت، دارالکتاب العربى، ۱۴۰۷ هـ) ج ۲، ص ۲۰۷.

منیع: نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه