ملا حبیب الله شریف کاشانى (ره)

ولادت و تحصیلات

حبیب الله شریف کاشانى در سال ۱۲۶۲ ق . دیده به جهان گشود. پدرش آیه الله ملا على مدد ساوجى در ساوه متولد شد و بخش عظمى از  تحصیلات خود را در قزوین و سپس کاشان گذراند. در ایام جوانى به درجه اجتهاد رسید و سپس در سال ۱۲۶۶ ق . از کاشان به ساوه مراجعت کرد و تا پایان عمر روشنى بخش مردمان آن دیار گردید.

مادر ملا حبیب الله ، دختر میرزا حبیب الله (معروف به میرزا باباى حسینى نطنزى) بود. حبیب الله پس از رحلت پدرش (۱۲۷۰ ق .) در زادگاهش کاشان تحت سرپرستى آیه الله سید حسین کاشانى (متوفاى ۱۲۹۶ ق .) به تحصیل علوم حوزوى همت گماشت .

آن نوجوان یتیم ، در پرتو تلاش و استعداد خدادادى اش و دقت و مراقبت استادش ، در مدت ده سال مدارج عالى تحصیل را پشت سر نهاد و در شانزده سالگى گواهى نقل روایت و سپس در هیجده سالگى از استادش ، گواهى اجتهاد دریافت کرد.آیه الله سید حسین کاشانى که از شاگردان پدر بزرگوار ملا حبیب الله بود، نقشى بسزا در تربیت علمى و نیز امور زندگى ملا حبیب الله داشت . ملا حبیب الله درباره استادش آورده است :

(… تمامى این زحماتى که او (سید حسین کاشانى ) برایم متحمل شد به این سبب بود که مى خواست حق شاگردى پدرم را ادا کرده باشد…)

ملا حبیب الله در دوران حیات پر بار خویش ، براى خوشه چینى از محضر بزرگان و کسب علم و ادب از هیچ کوششى دریغ نکرد. او با مسافرت به اصفهان از محضر آیه الله میرزا محمد مهدى کلباسى استفاده فراوان برد.

در جستجوى خورشید

این مجتهد شریف و ستاره پر فروغ کاشان ، دو سال پس از دریافت اجازه اجتهاد، در سال ۱۲۸۱ ق . براى آستان بوسى امامات معصوم علیهم السلام و نیز استفاده از محضر دانشمند پرآوازه شیعه – شیخ مرتضى انصارى – به سوى عراق حرکت کرد. او پس از رسیدن به کربلا، خبر جانگداز رحلت شیخ انصارى را شنید و در ماتم فرو رفت .

ستاره شریف کاشان با اقامت در کربلا، به محضر فقیه معروف آن دیار آیه الله مولى محمد حسین معروف به فاضل اردکانى شتافته ، از خرمن فضایل او بهره مى جوید. پس از چندى به نجف اشرف رفته ، سر بر آستان کوى دوست امیرمومنان سایید و از آنجا به ایران بازگشت . ملا حبیب الله پس از رسیدن به کاشان ، مجذوب آوازه علمى یکى از دانشوران گلپایگان گردید و به سوى او شتافت وى در این باره مى گوید:

پس از مدتى درنگ تصمیم گرفتم به خدمت سرور بزرگوار، فاضل صمدانى ، مرحوم ملا زین العابدین گلپایگانى برسم . چون به حضور وى رسیدم او را (در اثر بیمارى ) بسیار گوشه گیر یافتم به حدى که از خانه بیرون نمى آمد و درس و بحث و قیل و قال مدرسه را رها کرده و دچار ناراحتى و ضعف چشم گردیده بود. به همین علت نتوانستم از محضر وى استفاده درسى ببرم . لیکن فواید گرانقدرى از تشرف به حضورش نصیب من شد. او مرا سفارش کرد که با دنیاطلبان ترک مراوده کنم . دل را به یاد خدا مشغول دارم و خود را از عوامل مشغول کننده این جهان دور سازم و من تمامى وصایاى او را پذیرفتم و آویزه گوش خود ساختم و تا امروز بر آن هستم …

آیه الله شریف کاشانى پس از استقرار در کاشان ، به رغم مشکلات موجود در آن عصر و نبود امکانات اولیه مورد نیاز، به تالیف ، تدوین و تکمیل تحقیقات خود پرداخت .

او همزمان با فعالیتهاى نگارشى ، از تدریس دانش پژوهان حوزه و ارشاد و هدایت دین باوران کاشانى غافل نبوده ، در مسند عظیم مرجعیت ، به انجام وظایف شرعى خویش اشتغال داشت .

مسجد قدیمى (میرزا مقیم ) که امروزه به نام (مسجد ملا حبیب الله شریف) معروف است یاد آور تلاشهاى خالصانه او و ناله هاى شبانه آن عارف وارسته است .

ایشان در دوران زندگى نکویش از خود فارغ شد و نعمتها و زرق و برقهاى فریبنده دنیا را به کنار نهاد و در فضایى از زهد و وارستگى ، به شیوه شیواى بزرگان اقتدا کرد و با وجود فراهم شدن امکانات مالى ، در قله رفیع پارسایى قدم نهاد.

وصیت نامه آن فقیه گرانمایه بهترین سند گویاى این مطلب است :

(… اما آنچه ندارم پس لا یعد و لا یحصى (بى حد و اندازه ) است … چه در دنیا مالى فراهم نکرده ام با آنکه مال بسیار به دستم آمد.

جهان و هر چه در آن است هیچ در هیچ است / هزار مرتبه این نکته کرده ام تحقیق )

ویژگیهاى بارز ملا حبیب الله شریف کاشانى عبارت بود از:

جامعیت در علوم و فنون ، کثرت تألیفات و تألیف قبل از بلوغ ، نبوغ و استعداد فوق العاده ، عدم تمایل به شهرت و جاه و مقام ، اجتناب از نزدیک شدن به حکومت طاغوت ، کمالات روحى و اخلاق حسنه ، کرامات و مقامهاى معنوى ، عرفان و فضائل انسانى ، شعر و ادب به زبان فارسى و عربى ، زیبائى قلم ، شیوائى بیان ، عشق و علاقه خاص به اهلبیت (ع)، تلاش و پشتکار فوق العاده ، اخلاص و کوشش در کسب رضاى خداوند.

تا عرصه سیاست

آیه الله شریف کاشانى به مسائل علمى توجه و عنایت افزون داشت و از جنجال آفرینى پرهیز داشت اما با اتکاء به اصول اساسى اسلام ، از حضور در صحنه هاى سرنوشت ساز سیاسى غافل نبود و به مقتضاى زمان و به اندازه توان در امور سیاسى دخالت مى کرد.

نهضت مشروطه و قیام عمومى مسلمانان ایران زمین به رهبرى روحانیون ظلم ستیز و دلسوز، مهمترین مساله سیاسى دوران حیات ملا حبیب الله شریف بود.

ملا عبدالرسول مدنى کاشانى – شاگرد و داماد آیه الله شریف – به دستور آیه الله شریف کاشانى ، کتابى را درباره مشروطیت به نام (رساله انصافیه ) به نگارش در آورد. پس از اتمام ، (محرم ۱۳۲۸ ق .) ملا حبیب الله شریف بر آن کتاب مقدمه اى کوتاه نگاشت که قسمتى از آن چنین است :

(… چون (رساله انصافیه ) ملاحظه شد مطابق مقصود این احقر و موافق قانون شرع انور بود.)

از دیگر اسنادى که بیانگر بعد سیاسى آیه الله شریف است نگارش کتاب (انتخاب المسائل) است . این کتاب در برگیرنده پرسشهاى مردم درباره مسائل مختلف مشروطیت و جوابهاى حکیمانه ملا حبیب الله است .

البته پس از انحراف مشروطه از مسیر اصلى و شرعى خویش ، آیه الله شریف نیز در زمره مخالفان آن قرار گرفت و در مخالفت با مشروطه سخنها گفت . او در این باره اشعارى نیز سروده است .

حضور ملا حبیب الله شریف در جمع علماى کاشان و در پیشاپیش ‍ آزادیخواهان آن دیار، نسبت به انتخاب انجمن ایالتى و ولایتى کاشان سندى دیگر از این شخصیت است .

تألیفات

از ویژگى هاى برجسته ى میرزا، تنوع تألیفات و فزونى آنهاست. آثار وى را تا سیصد جلد کتاب و رساله نوشته اند، اما تنها حدود دویست جلد آن ها در موضوعات فقهی، اصول تفسیر، حدیث، عقاید، ادبیات، منطق، عرفان و حدود هشت هزار بیت شعر شناخته شده است.

بر اساس نگاشته کتاب لباب الالقاب آیه الله شریف ۲۱ سال قبل از رحلتش  تعداد ۱۳۵ کتاب خویش را نام برده است . شگفت اینکه تعداد زیادى از این آثار قبل از رسیدن به سن بلوغ نوشته شده است .

از آثار وى مى توان به مُنتقِدُ المنافع فى شرح المُختصر به عنوان دائره المعارف فقه شیعه، اسرارالعارفین فى الاخلاق و معارف، تذکره الشهدا و منظومهٌ فى الفقه اشاره کرد.

وفات

سرانجام در۲۳جمادى الثانى سال ۱۳۴۰هجرى قمری  آیت الله حبیب الله شریف کاشانى این عالم و فقیه فرزانه درشهر کاشان به دیار باقى شتافت . پیکر مطهرش در مزار (دشت افروز) کاشان به خاک سپرده شد و مقبره اش ‍ زیارتگاه دلباختگان شرافت و حقیقت گردید.