آغاز دعا با ذکر خدا و صلوات بر محمد و آل محمد

 یکی از آداب دعا این است که پیش از دعا  خواستن خدا را به اوصاف و آسامی او یاد کند. و ابتدا به سؤال نکند. سلمه بن اکوع گفته است: «هیچ‏گاه نشنیدم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم  دعا را آغاز کند، جز این که آن را با گفتن سبحان ربّى العلیّ الأعلى الوهّاب شروع مى ‏کرد».[۱]

در خبر از آن حضرت نقل شده که فرموده است: «هرگاه از خداوند حاجتى بخواهید آن را با صلوات بر من آغاز کنید، چه خداوند گرامى ‏تر از آن است که دو حاجت‏ از او خواسته شود، یکى را برآورد و دیگرى را ردّ کند.»[۲] این خبر را ابو طالب مکّى روایت کرده است.

از طریق خاصّه (شیعه) عدّه الداعی از حارث بن مغیره روایت کرده که گفته است شنیدم ابى عبد اللّه علیه السلام مى ‏فرمود: «بپرهیزید از این که چیزى از حوایج دنیا از خدا بخواهید، جز این که آن را با مدح و ثناى پروردگار و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  آغاز و سپس حاجت خود را درخواست کنید.»[۳]

امام علیه السلام فرمود: «مردى به مسجد درآمد و دو رکعت نماز خواند سپس حاجت خود را از خدا خواست، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  فرمود: این بنده در درخواست از پروردگارش شتاب کرد. مرد دیگرى آمد و دو رکعت نماز گزارد سپس خدا را سپاس گفت و بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  درود فرستاد، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به او فرمود: «بخواه تا به تو داده شود.»[۴]

محمد بن مسلم روایت کرده که ابى عبد اللّه علیه السلام فرموده است: «در کتاب امیر مؤمنان علیه السلام  است که ستایش خداوند و صلوات بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم پیش از درخواست حاجت است و هنگامى که خدا را مى‏ خوانى نخست او را تمجید و ستایش کن»، عرض کردم: چگونه او را تمجید کنم؟ فرمود: «مى‏ گویى: یا من هو أقرب الىّ من حبل الورید، یا من یحول بین المرء و قلبه، یا من هو بالمنظر الأعلى، یا من لیس کمثله شی‏ء.»[۵]

معاویه بن عمّار از امام صادق علیه السلام  نقل کرده که فرموده است: «در دعا نخست مدح و ثناى الهى و سپس اقرار به گناهان و پس از این‏ها مسألت و درخواست است، به خدا سوگند بنده از گناه بیرون نمی ‏آید، مگر این که اقرار به آن کند.»[۶]

عیص بن قاسم روایت کرده است که ابى عبد اللّه علیه السلام  فرمود: «هرگاه کسى از شما حاجتى دارد پروردگار را ستایش کند و سپاس گوید، چه کسى که از سلطان حاجتى مى‏ خواهد بهترین سخنى را که در توان اوست براى او آماده مى‏ کند.

بنابراین به هنگام درخواست حاجت خداوند عزیز جبار را تمجید و ستایش کنید و او را مدح و ثنا گویید. سپس مى‏ گویى: یا أجود من أعطى و یا خیر من سئل، و یا أرحم من استرحم، یا واحد یا أحد یا صمد یا من لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا أحد، یا من لم یتّخذ صاحبه و لا ولدا یا من یفعل ما یشاء و یحکم ما یرید و یقضى ما أحبّ، یا من یحول بین المرء و قلبه، یا من هو بالمنظر الأعلى، یا من لیس کمثله شی‏ء یا سمیع یا بصیر.»

و نامهاى خداوند را زیاد بر زبان جارى کن و نامهاى او بسیارند و همچنین بر محمّد  صلی الله علیه و آل و سلم و خاندان او صلوات بفرست و بگو: اللّهم أوسع علیّ من رزقک الحلال ما أکفّ به وجهى و أؤدی به عن أمانتى و أصل به رحمى و یکون لى عونا على الحجّ و العمره.»[۷]

هشام بن سالم از ابى عبد اللّه علیه السلام  روایت کرده که فرموده است: «دعا همواره محجوب است تا آنگاه که دعاکننده بر محمّد صلی الله علیه و آله و سلم و آل او صلوات بفرستد.»[۸]

و نیز از آن حضرت روایت است: «هر کس دعا کند و نام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  را نبرد آن دعا بر بالاى سرش مى‏ چرخد و چون نام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را ببرد آن دعا بالا مى‏ رود.»[۹]

و نیز از آن بزرگوار نقل شده که فرموده است: «کسى که به درگاه خداوند حاجتى دارد باید دعایش را با صلوات بر محمّد و آل او شروع کند و سپس حاجتش را بخواهد. و در پایان هم بر محمّد و آل او صلوات بفرستد، زیرا خداى عزّ و جلّ کریم‏تر از آن است که دو طرف دعا را بپذیرد و وسط آن را واگذارد، چه صلوات بر محمّد و آل او محجوب نیست.»[۱۰]

منبع: راه روشن؛ ترجمه المحجه البیضاء فى تهذیب الإحیاء، ج‏۲٫

پی نوشت ها

[۱] .مستدرک حاکم، ج ۱، ص ۴۸۹٫

[۲] .ظاهرا از کتاب قوت القلوب نقل شده است.

[۳] . همان مأخذ، ص ۱۱۴، کافى، ج ۲، ص ۴۸۴٫

[۴] . همان مأخذ، از کافى، ج ۲، ص ۴۸۵٫

[۵] . همان مأخذ از کافى، ج ۲، ص ۴۸۴٫

[۶] . همان مأخذ از کافى، ج ۲، ص ۴۸۴٫

[۷] . همان مأخذ از کافى، ج ۲، ص ۴۸۵٫

[۸] . همان مأخذ از کافى، ج ۲، ص ۴۹۱ و ۴۹۴٫

[۹] . همان مأخذ از کافى، ج ۲، ص ۴۹۱ و ۴۹۴٫

[۱۰] (. همان مأخذ از کافى، ج ۲، ص ۴۹۱ و ۴۹۴٫