آثار و آداب عیادت از بیماران در روایات و سیره اهل بیت (علیهم السلام)

در مکتب انسان ساز اسلام، عیادت مریض و دیدار او، از اهمیت و ارزش ویژه ای برخوردار است؛ چرا که این رفتار نیک اخلاقی، مورد رضایت خداوند بوده، نقش بسزایی را در تحکیم روابط انسانی و صمیمیت و اخوت ایفا می کند.

از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده که حق مسلمان بر مسلمان این است که چون بیمار شود از او عیادت کند.[۱]

در اهمیت و ارزشمندی عیادت از بیماران همین بس که با وجود سختگیری اسلام در خروج معتکف از مسجد، از مواردی که در حال اعتکاف می توان از مسجد خارج شد، خروج برای عیادت مریض است. به جهت اهمیت این وظیفه سنگین و حق واجب است که امام سجاد (علیه السلام) آن گاه که همسایگان و دوستان خود را یاد می کند از خدای متعال به استغاثه می خواهد که به آنان توفیق دهد تا از بیماران خود عیادت کنند. «بار خدایا همسایگان و دوستان مرا یاری ده که سنت تو را در عیادت بیمارانشان بر پای دارند».[۲]

در ادامه به برخی از آثار و آداب عیادت از بیماران پرداخته خواهد شد.

آداب عیادت از بیماران

رعایت زمان عیادت

استراحت و آرامش از جمله نیازهای اساسی و نخستین یک بیمار است که در بهبودی او تاثیر زیادی دارد؛ از این رو عیادت کننده باید زمان دیدار را کوتاه کند تا به استراحت بیمار لطمه ای وارد نشود. امیر مومنان علی (علیه السلام) فرمود: «پر اجرترین بنده نزد خدا آن کس است که در وقت عیادت بیمار، کم بنشیند مگر آنکه بیمار خود بخواهد و تقاضا کند».[۳]

گاهی انسان به عیادت از بیماران می رود و ممکن است از روی نادانی و جهات دیگر چنان بیمار را خسته کند که عیادت او از خود مرض رنج آورتر باشد. در این زمینه امام صادق (علیه السلام) فرمود: «عیادت کامل آن است که دستت را بر بازوی او نهی و زود بر خیزی که عیادت احمق و پرحرف برای مریض از بیماری او سخت تر است».[۴]

بردن هدیه در عیادت از بیماران

یکی از غلامان امام صادق (علیه السلام) می گوید: «یکی از غلامان آن حضرت مریض شد، ما جمعی از غلامان برای عیادتش بیرون رفتیم. در راه به امام برخوردیم. پرسیدند: کجا می روید؟ گفتیم: به عیادت فلانی. فرمود: بایستید، ایستادیم. فرمود: آیا سیب یا گلابی یا کمی عطر یا یک قطعه عود… برای هدیه برداشته اید؟ گفتیم: نه، چیزی از اینها همراه ما نیست. فرمود: مگر نمی دانید بیمار از هر چیزی که برایش برده شود احساس راحتی می کند».[۵]

نشستن کنار بستر بیمار و محبت به او

یکی دیگر از آداب عیادت از بیماران، اظهار محبت و ملاطفت می باشد. پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) در این باره فرمود: «عیادت کامل آن است که عیادت کننده دست روی بدن بیمار گذارد و حال او را بپرسد.»[۶] امام صادق (علیه السلام) به مردی که دوست بیمارش را به قصد رفتن به مسجد و اقامه نماز تنها گذاشته بود، فرمود: نشستن تو نزد همسفر بیمارت و مواظبت از او ارزشمندتر از نماز خواندنت در مسجد است.[۷]

تقویت روحی بیمار

یکی دیگر از آداب عیادت بیمار این است که انسان او را دلداری دهد و روحیه اش را تقویت کند و با گفتن مطالبی از این قبیل که به زودی کسالت و بیماری او بر طرف خواهد شد، خدا به شما صحت و عافیت دهد و جملاتی از این قبیل که به او آرامش خاطر ببخشد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرگاه از بیمار دیدن می کنید او را به زندگی امیدوار سازید؛ این کار گرچه مقدرات را تغییر نمی دهد و مانع از مرگ نمی شود، اما وسیله آرامش خاطر بیمار است.[۸]

دعا برای بیمار

از برخی روایات استفاده می شود که دعا بر بالین بیمار به اجابت نزدیک تر است؛ زیرا لطف و عنایت خاص خداوند به همراه دل های شکسته است و مومن بیمار از این فضیلت برخوردار است.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: عیادت کننده بیمار غرق در رحمت الهی می شود و در آن فرو می رود و هنگامی که در پیش مریض بنشیند، پوشیده در رحمت خدا شود و مستحب است که برای بیمار دعا کند؛ پس بگوید ای خدایی که تربیت کننده ای و صاحب آسمان های هفتگانه و صاحب زمین های هفتگانه و آنچه در آنهاست و آنچه بین آنهاست و آنچه زیر آنهاست و تو پروردگار عرش عظیم هستی، او را به شفای خودت شفا بده و به دوای خود دوا بده و او را از بلاهای خودت عافیت و سلامتی بده. خدایا شکایت او را در حال مرضش کفاره گناه گذشته و باقیمانده او قرار بده».[۹]

اطعام در عیادت از بیماران

بیماری از سویی سبب ضعف و ناتوانی فرد در انجام کارهای شخصی اش می شود و از سوی دیگر دست او را از فعالیت و امرار معاش کوتاه می کند. در چنین وضعیتی غذا دادن به بیمار از جمله وظایف و رفتارهای پسندیده ای است که در پیشگاه خدای تعالی پاداش بزرگی دارد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در این باره می فرماید: «هر کس بیماری را طبق خواسته اش اطعام کند، خداوند با میوه های بهشتی او را پذیرایی خواهد کرد».[۱۰]

مراعات در خوردن طعام هنگام عیادت از بیماران

از دیگر مواردی که رعایت آن نزد بیماران لازم است، نخوردن غذاهایی است که بیمار از تناول کردن آنها پرهیز شده است. پیامبر (صلی الله علیه و آله) عیادت کننده را از خوردن چیزی به ویژه اگر برای بیمار ضرر داشته باشد، فرمود: «این کار موجب از میان رفتن پاداش عیادتش می شود».[۱۱]

رسیدگی به نیازهای بیمار

رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: هرکس انسانی را که ناتوانی جسمی دارد یاری کند، خداوند او را در کارهایش یاری می کند و در قیامت فرشتگانی را می گمارد تا او را در پیمودن مسیر هولناک قیامت و عبور ازگودال های آتش و بر عبور از صراط به سوی بهشت با سلامت و امنیت کامل یاری دهند.[۱۲]

درخواست دعا از بیمار

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «چون یکی از شما برادر مومن خود را عیادت کند، برایش دعا گوید و از او التماس دعا نماید که دعای بیمار مثل دعای فرشته است».[۱۳] نیز فرمود: «هر که مریضی را برای خدا عیادت کند بیمار برای او چیزی از خدا نخواهد جز آنکه خداوند آن را مستجاب نماید».[۱۴]

نداشتن توقع پذیرایی در عیادت از بیماران

از آنجا که هدف از عیادت بیمار اظهار محبت و ادای حقوق برادری و کسب اجر و ثواب است، کسی که به دیدن بیمار می رود نباید از او انتظار پذیرایی داشته باشد؛ زیرا بیمار خود گرفتار بیماری است و خانواده اش نیز گرفتار پرستاری از او هستند؛ بنابراین عیادت کنندگان خود باید به کمک آنها بشتابند، نه آنکه زحمت افزا باشند و باری بر دوش آنها بگذارند.[۱۵]

شکر بر عافیت

از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است که چون مبتلایی را بینی آن چنان که نفهمد سه بار بگو سپاس خدایی را که مرا از این بلا مصون داشت و اگر می خواست مبتلایم می گردانید و هر که این را بگوید آن بلا هرگز به او نرسد و فرمود: نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرگاه مبتلایانی را ببینید، خدا را حمد گویید؛ چنان که نشنوند که موجب اندوهشان شود.[۱۶]

آثار عیادت از بیماران

عیادت از بیماران، عیادت خداست

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: خداوند در روز قیامت بنده ای از بندگانش را نکوهش می کند و می گوید: بنده من چه مانع شد که مرا عیادت کنی وقتی که بیمار شدم؟ آن بنده در پاسخ عرض می کند: خداوندا تو پاک و منزه هستی، تو پروردگار بندگان هستی، بیمار نمی شوی، درد و مرض نداری. خداوند می فرماید: برادر مومن تو بیمار شد و تو از او عیادت نکردی. سوگند به عزت و جلالم اگر او را عیادت می کردی مرا هم در نزد او می یافتی و سپس من هم نیازهای تو را برآورده می ساختم و این از کرامت های بنده مومن من است و من خدای بخشاینده و مهربان هستم.[۱۷]

برخورداری از رحمت خدا

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: کسی که به عیادت بیمار می رود، همیشه در میان رحمت الهی راه می رود تا بنشیند؛ آن گاه که نزد بیمار نشست، غرق در رحمت خدا می گردد.[۱۸]

همچنین امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر مومنی، اگر مومن بیماری را در اول صبح عیادت کند، هفتاد هزار فرشته او را مشایعت می کنند و زمانی که در نزد او نشست، رحمت الهی وجود او را فرا می گیرد و فرشتگان الهی برای او آمرزش می طلبند تا شب فرا رسد و اگر شب عیادت کند، باز هم همین حالت برای او خواهد بود تا صبح شود.[۱۹]

برخورداری از پاداش خدا در عیادت از بیماران

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس بیمار مسلمانی را عیادت کند، خداوند هفتاد هزار فرشته را موکل می کند خانه اش را احاطه کنند و در آن تقدیس و تهلیل و تکبیر بگویند تا روز قیامت در حالی که نصف عباداتشان برای عیادت کننده مریض است.[۲۰]

بهره مندی از بهشت در عیادت از بیماران

امام على (علیه السلام) فرمود: از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می فرمود: شخصی که به عیادت برادر مسلمان خود می رود در میان میوه های چیده شده بهشتی راه می رود و هنگامی که نزد بیمار بنشیند، رحمت خدا او را فرا می گیرد؛ اگر صبح به دیدن او برود هفتاد هزار فرشته بر او دعا می کنند تا عصر و اگر عصر به دیدن او برود، هفتاد هزار فرشته بر او دعا می کنند تا صبح.[۲۱]

عیادت فرشتگان از عیادت کننده در قبر تا محشر

از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که حضرت موسی (علیه السلام) در مناجاتش عرض کرد: الهی بیان کن ثواب عیادت کننده بیمار چقدر است؟ خطاب رسید ملکی را موکل می گردانم که او را عیادت کند در قبرش تا روز محشر.[۲۲]

طلب آمرزش ملائکه برای او

امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر مومنی اگر مومن بیماری را در اول صبح عیادت کند، هفتاد هزار فرشته او را مشایعت می کنند و زمانی که در نزد او نشست، رحمت الهی وجود او را فرا می گیرد و فرشتگان الهی برای او آمرزش می طلبند تا شب فرا رسد و اگر در شب عیادت کند، همین حالت برای او خواهد بود تا صبح شود.[۲۳]

بخشش گناهان

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آخرین خطبه ای که قبل از وفاتشان خواندند فرمودند: و کسی که به عیادت بیماری برود، به تعداد هر قدمی که در این رابطه بر میدارد (تا لحظه ای که) به خانه باز گردد… هفتاد هزار هزار گناه از نامه اعمال او پاک گردد.[۲۴]

اجابت دعای بیمار در حق او

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کسی که برای رضای خدا بیماری را عیادت کند هر چیزی را بیمار برای او درخواست کند، خداوند برآورده خواهد کرد».[۲۵] همچنین ایشان فرمودند: «از بیماران عیادت کنید و از آنان طلب دعا کنید. دعای بیماران مانند دعای فرشتگان قبول می شود».[۲۶]

نتیجه گیری

کسی که به عیادت بیمار می رود، می تواند با گفتار، رفتار و آداب مناسب، تاثیر بسزایی در بهبودی و سلامتی او داشته باشد. آدابی همچون: رعایت زمان عیادت، بردن هدیه برای بیمار، نشستن کنار بستر بیمار و محبت به او، تقویت روحی بیمار، دعا برای بیمار، اطعام بیمار، برآوردن حاجات بیمار، درخواست دعا از او، نداشتن توقع پذیرایی از بیمار، شکر بر عافیت. همچنین عیادت از بیماران، آثار و برکات دنیوی و اخروی فراوانی را در پی خواهد داشت. آثاری مانند: عیادت بیمار عیادت کردن خدا، برخورداری از رحمت خدا، برخورداری از پاداش خدا، بهره مندی از بهشت، عیادت فرشتگان از عیادت کننده در قبر تا محشر، طلب آمرزش ملائکه برای او، بخشش گناهان، اجابت دعای بیمار در حق عیادت کننده.

 پی نوشت ها

[۱]. مِنْ حَقِّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ إِذَا لَقِیَهُ أَنْ یُسَلَّمَ عَلَیْهِ وَ إِذَا مَرِضَ أَنْ یَعُودَهُ وَ إِذَا مَاتَ أَنْ یُشَیَّع جَنَازَتَهُ؛ حسن بن فضل طبرسی؛ مکارم الاخلاق؛ ص ۳۵۹.

[۲]. وَ وَفَقَهُمْ لِإِقَامَهِ سُنَّتِکَ وَ الْأَخْذِ بِمَحَاسِنِ أَدَبِکَ فِى إِرْفَاقِ ضَعِیفِهِمْ وَ سَدَّ خَلَّتِهِمْ وَ عِیادَهِ مَرِیضِهِمْ؛ منسوب به امام زین العابدین؛ الصحیفه السجادیه؛ دعای ۲۶.

[۳]. إِنَّ مِنْ أَعْظَمِ الْعُوَّادِ أَجْراً عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَمَنْ إِذَا عَادَ أَخَاهُ خَفَّفَ الْجُلُوسَ إِلَّا أَنْ یَکُونَ الْمَرِیضُ یُحِبُّ ذَلِکَ وَ یُرِیدُهُ وَ یَسْأَلُهُ ذَلِک؛ الکافى؛ ج ۳،ص۱۱۸.

[۴]. قَالَ: تَمَامُ الْعِیَادَهِ لِلْمَریض أَنْ تَضَعَ یَدَکَ عَلَى ذِرَاعَیْهِ وَ تُعَجِّلَ الْقِیَامَ مِنْ عِنْدِهِ فَإِنَّ عِبَادَهَ النَّوْکَى أَشَدَّ عَلَى الْمَریض مِنْ وَجَعِهِ؛ مکارم الاخلاق؛ ص ۳۶۰.

[۵]. قَالَ: مَرضَ بَعْضُ مَوَالِیهِ فَخَرَجْنَا نَعُودُهُ وَ نَحْنُ عِدَّهٌ مِنْ مَوَالِیهِ فَاسْتَقْبَلَنَا فِی بَعْضَ الطَّرِیقِ فَقَالَ: أَیْنَ تُرِیدُونَ فَقُلْنَا نُرِیدُ فُلاناً نَعُودُهُ فَقَالَ قِفُوا فَوَقَفْنَا قَالَ مَعَ أَحَدِکُمْ تُفَّاحَهً أَوْ سَفَرْجَلَهً أَوْ أَتْرُجَّهٌ أَوْ لَعَقَهٌ مِنْ طِیبٍ أَوْ قِطْعَهً مِنْ عُودٍ فَقُلْنَا مَا مَعَنَا مِنْ هَذَا شَیْءٌ قَالَ أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنَّ الْمَرِیضَ یَسْتَرِیحُ إِلَى کُلِّ مَا أُدْخِلَ بِهِ عَلَیْهِ؛ مکارم الاخلاق؛ ص۳۶۰.

[۶]. مِنْ تَمَامِ عِبَادَهِ الْمَرِیضِ أَنْ یَدَعَ أَحَدُکُمْ یَدَهُ عَلَى جَبْهَتِهِ أَوْ یَدَهُ، فَیَسْأَلَهُ کَیْفَ هُوَ محمد بن حسن طوسی؛ الأمالی؛ ص ۶۳۹ .

[۷]. قُعُودُکَ عِنْدَهُ أَفْضَلُ مِنْ صَلَاتِکَ فِى الْمَسْجِدِ؛ الکافی ج ۴، ص ۵۴۵.

[۸]. إِذَا دَخَلْتُمْ عَلَى الْمَرِیضِ فَنَفْسُوا لَهُ فِی الْأَجَلِ فَإِنَّ ذَلِکَ لَا یَرُدُّ شَیْناً وَ هُوَ یُطَبِّبُ النَّفْسَ؛ کنز الفوائد؛ ج ۱، ص ۳۷۹

[۹]. عَائِدُ الْمَرِیضِ یَخُوضُ فِى الرَّحْمَهِ فَإِذَا جَلَسَ ارْتَمَسَ فِیهَا وَ یُسْتَحَبُّ الدُّعَاءُ لَهُ فَیَقُولُ الْعَائِدُ: اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرْضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَمَا بَیْنَهُنَّ وَمَا تَحْتَهُنَّ وَرَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ اشْفِهِ بِشِفَائِکَ وَ دَاوِهِ  ِبدَوائِک و عَافِهِ مِنْ بَلَائِکَ وَ اجْعَلْ شِکَایَتَهُ کَفَّارَهً لِمَا مَضى مِنْ ذُنُوبِهِ وَ لِمَا بَقِىَ حسن بن محمد دیلمى؛ إرشاد القلوب؛ ج ۱، ص ۴۴.

[۱۰]. مَنْ أَطْعَمَ مَرِیضاً شَهْوَتَهُ أَطْعَمَهُ اللهُ مِنْ شِمَارِ الْجَنَّهِ؛ سلوه الحزین (دعوات)، ص ۲۳۰.

[۱۱]. أَنْهَى أَنْ یُؤْکَلَ عِنْدَ الْمَرِیضِ شَیْءٌ إِذَا عَادَهُ الْعَائِدُ فَیُحْبِطُ اللَّهُ بِذَلِکَ أَجْرَ عِبَادَتِهِ ابن اشعث؛ الجعفریات، ص ۲۰۰.

[۱۲]. مِنْ أَعَانَ ضَعِیفاً فِی بَدَنِهِ عَلَى أَمْرِهِ، أَعَانَهُ اللَّهِ تَعَالَى عَلَى أَمْرِهِ، وَ نَصَبَ لَهُ فِی الْقِیَامَهِ مَلَائِکَهٌ یُعِینُونَهُ عَلَى قَطع تِلْکَ الْأَهْوَالِ وَ عُبُورٍ تِلْکَ الْخَنَادِقِ مِنَ النَّارِ، حَتَّى لَا یُصِیبَهُ مِنْ دُخَانِهَا وَلَا سُمُومِهَا، وَ عَلَى عُبُورِ الصَّرَاطِ إِلَى الْجَنَّهِ سَالِماً آمِناً؛ التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکرى، ص ۶۳۵.

[۱۳]. إِذَا دَخَلَ أَحَدُکُمْ عَلَى أَخِیهِ عَائِداً لَهُ فَلْیَدْعُ لَهُ وَ لْیَطْلُبْ مِنْهُ الدُّعَاءَ فَإِنَّ دُعَاءَهُ مِثْلُ دُعَاءِ الْمَلَائِکَهِ؛ مکارم الأخلاق؛ ص۳۶۱.

[۱۴]. مَنْ عَادَ مَرِیضاً فِى اللَّهِ لَمْ یَسْأَلِ الْمَرِیضُ لِلْعَالِدٍ شَیْئاً إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ؛ (همان).

[۱۵]. أنهَى أَنْ یُؤکَلَ عِنْدَ الْمَرِیضِ شَیْ إذَا صَادَه الْعَا الله ارایه؛ الجعفریات ص ۲۰۰.

[۱۶]. تَقُولُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِذَا نَظَرْتَ إِلَى الْمُبْتَلَى مِنْ غَیْرِ أَنْ تُسْمِعَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى عَافَانِی مِمَّا ابْتَلَاه وَ لَوْ شَاءَ فَعَلَ. قَالَ: مَنْ قَالَ ذَلِکَ لَمْ یُصِبْهُ ذَلِکَ الْبَلَاءُ أَبَداً وَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله علیه و سلم إِذَا رَأَیْتُم أَهْلَ الْبَلَاءِ فَاحْمَدُوا اللَّهَ وَ لَا تُسْمِعُوهُمْ فَإِنَّ ذَلِکَ یَحْزُنُهُمْ؛ مکارم الأخلاق؛ ص ۳۵۱. شایان ذکر است مطالب مربوط به عیادت در این اثر برگرفته از کتاب رفتار با بیمار تدوین جناب سید محمدهادی شاهرخی است. علاقه مندان می توانند مباحث تکمیلی مربوط به تعامل با بیمار را در کتاب یاد شده مطالعه نمایند.

[۱۷]. یُعَیِّرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَبْداً مِنْ عِبَادِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فَیَقُولُ عَبْدِى مَا مَنَعَکَ إِذَا مَرِضْتُ أَنْ تَعُودِیَى فَیَقُولُ سُبْحَانَکَ سُبْحَانَکَ أَنْتَ رَبُّ الْعِبَادِ لَا تَأْلَمُ وَ لَا تَمْرَضُ فَیَقُولُ مَرِضَ أَخُوکَ الْمُؤْمِنُ قلم تَعُدْهُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَوْ عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِی عِنْدَهُ ثُمَّ لَتَکَفَّلْتُ بِحَوَائِجِکَ فَقَضَیْتُهَا لَکَ وَ ذَلِکَ مِن کَرَامَهِ عَبْدِئَ الْمُؤْمِنِ وَ أَنَا الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ؛ وسائل الشیعه، ج ۱.

[۱۸]. مَنْ عَادَ مَرِیضاً لَمْ یَزَلْ یَخُوضُ الرَّحْمَهَ حَتَّى یَجْلِسَ فَإِذَا جَلَسَ اغْتَمَسَ فِیهَا؛ مستدرک الوسائل؛ ج ۲، ص ۷۸.

[۱۹]. أَیُّمَا مُؤْمِن عَادَ مُؤْمِناً مَریضاً فِى مَرَضِهِ حِینَ یُصْبِحُ شَیَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکِ فَإِذَا قَعَدَ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَهُ وَ اسْتَغْفَرُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ حَتَّى یُمْسِیَ وَ إِنْ عَادَهُ مَسَاءً کَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ حَتَّى یُصْبِحَ ؛ الکافی، ج ۳، ص ۱۲۰.

[۲۰]. مَنْ عَادَ مَرِیضاً مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ أَبَداً سَبْعِینَ أَلْفاً مِنَ الْمَلَائِکَهِ یَغْشَوْنَ رَحْلَهُ وَ یُسَبِّحُونَ فِیهِ وَ یُقَدِّسُونَ وَیُهَلِّلُونَ وَیُکَبِّرُونَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ نِصْفُ صَلَاتِهِمْ لِعَائِدِ الْمَرِیض؛ (همان).

[۲۱]. إِذَا عَادَ الرَّجُلُ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ ، مَشَى فِى خِرَافَهِ الْجَنَّهِ حَتَّى یَجْلِسَ ، فَإِذَا جَلَسَ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَهُ فَإِنْ کَانَ عُدْوَهً صَلَّى عَلَیْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَک حَتَّى یُمْسِیَ، وَ إِنْ کَانَ مَسَاءٌ صَلَّى عَلَیْهِ سَبْعُونَ ألفَ مَلَکِ حَتَّى یُصْبحَ؛ مسند احمد؛ ج ۲ ص ۴۷.

[۲۲]. عَنْ أَبِی جَعْفَر (علیه السلام) قَالَ: کَانَ فِیمَا نَاجَى الله بهِ مُوسَى رَبَّهُ أَنْ قَالَ یَا رَبِّ أَعْلِمْنِی مِمَّا بَلَغَ مِنْ عِبَادَهِ الْمَرِیضِ مِنَ الْأَجْرِ. قَالَ عَزَّ وَجَلَّ: أَوَکُلْ بِهِ مَلَکاً یَعُودُهُ فِى قَبْرِهِ إِلَى مَحْشَرِه؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال؛ ص ۱۹۴.

[۲۳].. أَیُّمَا مُؤْمِنٍ عَادَ مُؤْمِناً مَرِیضاً فِى مَرَضِهِ حِینَ یُصْبِحُ شَیَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَبٍ فَإِذَا قَعَدَ غَمَرَتُهُ الرَّحْمَهُ وَ اسْتَغْفَرُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ حَتَّى یُمْسِیَ وَ إِنْ عَادَهُ مَسَاءً کَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ حَتَّى یُصبح؛ الکافى؛ ج ۳، ص ۱۲۰.

[۲۴]. وَ مَنْ عَادَ مَریضاً فَلَهُ بِکُلِّ خُطْوَهٍ خَطَاهَا حَتَّى یَرْجِعَ إِلَى مَنْزِلِهِ … وَ مُحِیَ عَنْهُ سَبْعُونَ أَلْفَ أَلْفِ سَیِّئَهٍ؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال؛ ص ۲۹۲.

[۲۵]. مَنْ عَادَ مَریضاً فِى اللّهِ لَمْ یَسْأَلِ الْمَرِیضُ لِلْعَائِدِ شَیْئاً إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ؛ همان، ص ۲۸۹.

[۲۶]. عُودُوا مَرضاکُم و سَلُوهُمُ الدُعاءَ یَعدِلُ دُعاءَ المَلائِکَهِ؛ مشکات النوار، ص ۲۸۱.

منابع

• طبرسی حسن بن فضل؛ مکارم الاخلاق، قم: مدرسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۴ق.
• منسوب به امام زین العابدین (علیه السلام)، الصحیفه السجادیه؛ تحقیق على انصاریان، دمشق: المستشاریه الثقافیه للجمهوریه الإسلامیه الإیرانیه، ۱۴۰۵ق.
• کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافى، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
• طوسی، محمد بن حسن؛ الأمالی قم: دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.
• ابن بابویه، محمد بن على؛ الامالی؛ قم: مؤسسه البعثه، ۱۴۰۷ق.
• مکارم شیرازی، ناصر؛ انوار هدایت، قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع)،۱۳۹۰ش.
• کراجکی، محمد بن على، کنز الفوائد؛ تصحیح عبدالله نعمه، قم: دار الذخائر،۱۴۱۰ ق.
• دیلمی، حسن بن محمد؛ ارشاد القلوب، ج ۴، بیروت: مؤسسه الاعلمی، ۱۳۹۸ ق.
• راوندی، قطب الدین؛ سلوه الحزین بالدعوات، قم: مدرسه الإمام المهدى، ۱۳۶۶ ش.
• ابن اشعث، محمد بن محمد؛ الجعفریات الاشعثیات؛ تهران: مکتبه النینوى الحدیثه [بیتا].
• التفسیر المنسوب إلى الإمام أبی محمد الحسن بن على العسکرى؛ قم: مدرسه الإمام المهدى (عج)، ۱۴۰۹ق.
• حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت: ۱۴۰۹ق.
• نوری، حسین؛ مستدرک الوسائل، قم: موسسه آل البیت(علیهم السلام)، ۱۴۰۷ق.
• احمد بن حنبل؛ مسند احمد، بیروت: دار احیاء التراث العربی: ۱۴۱۵ق.
• ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال: قم: الرضى، ۱۳۶۸ ش.
• طبرسی، ابوالفضل على بن حسن؛ مشکاه الأنوار فى غرر الأخبار، نجف المکتبه الحیدریه [بیتا].

اقتباس از کتاب رفتار با همکیشان، عیسی عیسی زاده؛ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ص ۴۵ الی ۵۶.