احیای سبک زندگی اسلامی

همزمان با پیشرفت سریع علم و تکنولوژی و رشد تنوع محصولات و وسایل زندگی، مدرنیته وارد زندگی شد و تفکر استفاده از ابزار و وسایل برای داشتن زندگی راحت در خانواده ها رواج یافت تا جایی که رو به تجمل گرایی گذاشت و سبک زندگی غربی جایگزین سبک زندگی اسلامی شد؛ ولی متاسفانه در بسیاری از موارد ما نتوانستیم مدرنیته را متناسب با سبک زندگی خودمان تعریف کنیم.

تمدن نوین اسلامی و پیشرفت همه جانبه ی جامعه ی اسلامی در گرو داشتن شیوه ی زندگی اسلامی است که برگرفته از حیات طیبه ی اسلامی و متاثر از آموخته های دینی است و می توان آن را در توجه به الگوهای صحیح زندگی اسلامی و احیای سبک زندگی اسلامی یافت. در آیات کریمه قرآن و احادیث و روایات آمده است که زندگی الهی؛ چگونه زیستن بر مبنای نگرش انسان به خدا، هستی، معاد و خواست و عملی است که در جهت پیدا کردن و عمل به قوانین الهی انجام می شود.

بر این اساس، مقام معظم رهبری در سفر به به خراسان شمالی در مهرماه سال ۱۳۹۱ به تفصیل به این مهم پرداختند و بیست سوال مرتبط به سبک زندگی اسلامی در جامعه ی ایران را به شرح زیر مطرح کردند:

۱-چرا فرهنگ کار جمعی در ایران ضعیف است؟

۲-چرا در روابط اجتماعی حقوق متقابل رعایت نمی شود؟

۳-چرا در برخی مناطق، طلاق زیاد شده است؟

۴-چرا در فرهنگ رانندگی، انضباط لازم رعایت نمی شود؟

۵-الزامات آپارتمان نشینی چیست؟

۶-الگوی تفریح سالم کدام است؟

۷-آیا در معاشرت‌های روزانه همیشه به هم راست می گوییم؟

۸-دروغ چقدر رواج دارد؟

۹-علت برخی پرخاشگری‌ها و نابردباری‌ها در روابط اجتماعی چیست؟

۱۰-طراحی لباس، معماری شهرها چقدر رواج دارد؟

۱۱-آیا حقوق افراد در رسانه ها و در اینترنت رعایت می شود؟

۱۲-علت بروز بیماری خطرناک قانون گریزی در برخی افراد و بخش ها چیست؟

۱۳-چقدر وجدان کاری و انضباط اجتماعی داریم؟

۱۴-توجه به کیفیت در تولیدات داخلی چرا پایین است؟

۱۵-چرا برخی حرف ها و ایده های خوب در حد حرف و رویا باقی می ماند؟

۱۶-ساعات کار مفید در دستگاه ها چرا کم است؟

۱۷-چه کنیم ریشه ی ربا قطع شود؟

۱۸-آیا حقوق متقابل زن و شوهر و فرزندان در خانواده ها کامل رعایت می شود؟

۱۹-چرا مصرف گرایی برای برخی افتخار شده است؟

۲۰-چه کنیم تا زن هم کرامت و عزت خانواده اش حفظ شود و هم بتواند وظایف اجتماعی خود را انجام دهد؟

لذا برآنیم تا با استناد به آیات کریمه ی قرآن به نقش مردم و مسئولین در احیای سبک زندگی اسلامی از خانواده تا جامعه که حیاتی ترین شریان احیای سبک زندگی اسلامی را به عهده دارند، بپردازیم. تمامی مردم در دو بُعد فردی و اجتماعی توان احیای سبک زندگی اسلامی را در شاخه های مختلف دارند.

تقوا

در اسلام، تقوا به عنوان ملاک برتری افراد بر یک دیگر اشاره شده و راه رسیدن به تقوا اصول دیگری مثل نماز، روزه، خوش رفتاری، احسان، نیکی و… است. ملاک برتری داشتن، تجملات و زیورآلات و ابزار و وسایل نیست، بلکه تقوا است. «همانا گرامی ترین شما نزد خدا، با تقوا ترین شماست» (حجرات، آیه ی ۱۳) سوره ی حجرات یا سوره ی آداب یکی از سُور مبارکه ی قرآن است که تمامی آیات آن اشاره به اخلاق فردی و اجتماعی اسلامی دارد.

نکاتی هم که باید به صورت اجتماعی در سبک زندگی اسلامی رعایت شود، عبارتند از: صله ی رحم، نیکی به دیگران، رعایت آداب معاشرت میزبانی و میهمانی، احترام به والدین، پرداخت خمس و زکات، عدم فخرفروشی به دیگران، ساده زیستی، دوری از اسراف، رعایت حجاب و عفاف، حفظ آبرو و دوری از اسراف و تبذیر است که در آیات متعددی به آن ها اشاره شده است.

ساده زیستی

«بدانید که زندگانی دنیا در حقیقت بازیچه ای است کودکانه و لهو و عیاشی و آرایش و فخرفروشی و حرص در افزودن مال و فرزندان و در مثل مانند بارانی است که به موقع ببارد و گیاهی در پی آن از زمین بروید که کشاورز را به شگفت آورد و سپس بنگری که زرد و خشک گردد و بپوسد و در آخرت عذاب سخت جهنم برای کافران بوده و برای مؤمنین آمرزش و خشنودی حق نصیبشان است.» (حدید، آیه ی ۲۰)

عدم فخرفروشی

«و هرگز به متاع ناچیزی که به قومی برای جلوه ی حیات دنیوی جهت امتحان دادیم چشم آرزو مکش و روزی خدایی تو بهتر و پاینده‌تر است.» (طه، آیه ی ۱۳۱) و «چشم از این متاع ناقابل دنیوی که به طایفه ای از مردم کافر برای امتحان دادیم بپوش و برای این ها اندوه مخور و اهل ایمان را زیر پر و بال حکمت خود گیر و با کمال حسن خلق بپروران.» (حجر، آیه ی ۸۸)

رعایت عفت

«ای کسانی که ایمان آورده اید! به خانه هایی که خانه ی شما نیست داخل مشوید تا این که اجازه بگیرید و بر اهل آن سلام بگویید. این برای شما بهتر است. باشد که پند گیرید و اگر کسی را در آن نیافتید پس داخل آن نشوید تا به شما اجازه داده شود و اگر به شما گفته شد: «برگردید» برگردید که آن برای شما سزاوارتر است و خدا به آنچه انجام می‌دهید داناست. بر شما گناهی نیست که به خانه های غیر مسکونی که در آن ها برای شما استفاده ای است داخل شوید و خدا آنچه را که آشکار و آنچه را که پنهان می دارید، می‌داند…» (نور، آیات ۲۷ تا ۲۹)

با استناد به آیات ذکر شده در می یابیم که رعایت حجاب و عفت عمومی و عدم استفاده از لباس شهرت موجب پیشگیری از اسراف و تجمل گرایی می شود. داشتن ظاهری ساده برای همه اعم از زن و مرد در خیابان و کوچه، رعایت حجاب و عفت عمومی از سوی زنان و مردان، عدم ورود به حریم خصوصی افراد، حفظ آبرو، احترام به دیگران، همه از جمله موارد بسیار مهم در سبک زندگی اسلامی است.

عدم پیروی از غیر مسلمین

«و از هوس های آنان پیروی مکن و از آن ها برحذر باش، مبادا تو را از بعض احکامی که خدا بر تو نازل کرده، منحرف سازند.» (مائده، آیه ی ۴۹) «اگر حق تابع هوای نفس آنان شود، همانا آسمان ها و زمین و هر چه در آنهاست فاسد خواهد شد ولی، قرآنی به آن ها دادیم که مایه ی یادآوری آنهاست اما آن ها از (آنچه مایه) یادآوریشان (است) روی می‌گردانند.» (مومنون، آیه ی۴۹)

البته تقلید در همه جا اشتباه نیست؛ اگر همراه با علم و آگاهی باشد و موجب ترقی و پیشرفت گردد، مفید خواهد بود. متاسفانه با تقلید غلط از مکتب زندگی غربی در بسیاری از موارد زندگی اسلامی فراموش شده، از جمله ورود آشپزخانه ی اُپن به نقشه های معماری ایرانی که هر چند فوایدی هم داشته؛ اما مشکلاتی را در سبک زندگی ایجاد کرده، از جمله سختی رعایت حجاب در حین فعالیت صاحب خانه برای پذیرایی از میهمانان و یا نمایان بودن ابزار و امکانات موجود در آشپزخانه که موجبات چشم و هم چشمی و تجمل گرایی را فراهم آورده است.

در این خصوص آیت الله جوادی آملی در دیدار اعضای کمیته ی تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی کشور گفتند: ساختن خانه ای دارای آشپزخانه به اصطلاح اُپن که صاحب خانه و میهمان نتوانند به درستی رعایت حجاب را کنند و نتوانند خود را حفظ کنند، اسلامی نیست. علاوه بر مردم، مسئولین و دستگاه های اجرایی نیز در احیای سبک زندگی اسلامی نقش مهمی بازی می کنند.

صدا و سیما

صدا و سیما به عنوان دستگاهی که در هر شرایطی در بین خانواده ها جایگاه خود را باز کرده، نقش مهمی در تبلور سبک زندگی اسلامی در قالب آثار نمایشی در بین خانواده ها دارد. در شرایط بحرانی و سخت کنونی که شبکه های ماهواره ای غربی مهمترین صدا و سیمای کشور هستند، رسانه ملی وظیفه سنگینی را بر عهده دارد. نمایش منازل شیک، لوازم منزل، مبلمان، لباس و ماشین های لوکس و سایر ملزومات در رسانه ای که بیشترین مخاطب را دارد، بیشترین تاثیر را در ترویج سبک زندگی دارد. علاوه بر این محتوای کلام و گفتار هنرپیشه ها عاملی در حفظ این زمینه است. سایت خبریاب در این زمینه آورده است:

«یکی از ضعف های اساسی و مشترک اغلب فیلم های سینمایی و سریال های سیما، ناتوانی در ارائه ی الگوی سبک زندگی بومی و همچنین عدم ارائه شاخصه های رفتاری و شخصیتی تراز و مناسب است.

مسائلی نظیر برجسته نمایی زندگی شهرنشینی و آپارتمانی، گذراندن اوقات فراغت در کافی شاپ ها و پاساژها، زیبا نشان دادن زندگی مجردی و یا خانواده بدون فرزند، رفاه طلبی، مصرف گرایی، تحقیر مستضعفان، پوشش نامناسب، اشراف منشی، روابط نامتعارف دختر و پسر، بی احترامی به یک دیگر و عدم رعایت حرمت سالمندان و…. از جمله شاخصه های نامتناسب با فرهنگ اصیل جامعه ماست که به وسیله ی بسیاری از فیلم ها و برخی سریال ها در جامعه منتشر می شود.

اهمیت موضوع سبک زندگی به این بر می گردد که طی سال های اخیر، محور اصلی آنچه «جنگ نرم» غرب علیه ایران خوانده می شود، تغییر شیوه ی زندگی مردم کشورمان بوده است. به همین ترتیب، رسانه های ما زمانی می توانند به معنای واقعی کلمه ی اسلامی و ملی شوند که در آثار نمایشی، سبک زندگی برآمده از فرهنگ و ارزش‌های دینی تجلی یابد.»

صدا و سیما در چشم‌انداز دو سالانه خود بر محوریت خانواده در احیای سبک زندگی اسلامی به چهار محور دین، اخلاق، امید و آگاهی در خانواده ی ایرانی در مجموعه های تلویزیونی توجه کرده است.

آموزش و پرورش

چگونه می توان برای دوازده میلیون دانش آموز در کتاب های درسی از سبک زندگی اسلامی گفت. همه ی ما درس کوکب خانم را که چند سالی است از کتاب های درسی حذف شده، به یاد داریم؛ اما سوال این است جایگزین آن همه صفا و صمیمیت در پذیرایی از میهمانان سرزده کوکب خانم، چه درس یا درس هایی شده است؟

در دوره ی راهنمایی و متوسطه در کتاب های علوم اجتماعی و مطالعات اجتماعی جای درس هایی که مستقیما به این موضوع می پردازند، خالی است؛ اما جای امیدواری است که مطابق با منویات مقام معظم رهبری و با اجرایی کردن سند تحول بنیادین که بر مبنای آیات کریمه ی قرآن، سیره ی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه ی معصومین (علیهم السلام) تدوین گردیده، هرچه سریع تر با تغییر و بازنگری در محتوای کتب درسی این موضوع نیز مورد توجه بیشتر قرار گیرد.

در این خصوص با توجه به اخبار اعلام شده، می بینیم که در حوزه ی معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش کارگروهی جهت تولید محتوای غنی در موضوع سبک زندگی اسلامی تشکیل شده است. اعضای این کارگروه قصد دارند در کتب جدید التالیف آموزش و پرورش، سبک زندگی ایرانی اسلامی را مورد توجه قرار دهند. عناوین پنج گانه ی ایمان، تفکر، علم، عمل و اخلاق، دایره ی آداب مهارت زندگی است که در کتاب های جدید التالیف اول، دوم و ششم ابتدایی مطرح شده است.

حوزه های علمیه

از دیگر امکانات موجود در جامعه مراسم ها و هیات های مذهبی، سخنرانی های پس از اقامه نمازهای جماعت می باشد که علاوه بر بیان مسایل شرعی باید به روش های رسیدن به سبک زندگی اسلامی و ایرانی بپردازد.

برنامه ریزی برای سبک زندگی اسلامی باید توسط اساتید حوزه علمیه تدوین شود. علی الخصوص استفاده از مبلغین جوان زن و مرد با بیان شیوه ی جذاب و مورد علاقه ی جوانان و حضور گسترده در تجمعات آنان؛ حضور در دانشگاه ها و ارتباط چهره به چهره با دانشجوها، به نحوی که روحانیون و مبلغین مذهبی صرفا ویژه ی مراسم ها و هیات های مذهبی نباشد. افتتاح کلینیک های مشاوره ی مذهبی با تابلوهای مشخص، برگزاری اردوهای تفریحی، حضور روحانیون در تورهای سیاحتی و اماکن تفریحی، موزه ها، مدارس، چند بعدی بودن مبلغین، گذر از فقه سنتی به فقه پویا و… از جمله دیگر نیازها و خواسته های مردم می باشد.

دانشگاه ها

از مهمترین پیش نهادها به دانشگاه ها در نظر گرفتن دو واحد درسی با عنوان سبک زندگی اسلامی در واحدهای درسی دانشجویان می باشد. همچنین ایجاد اشتیاق در دانشجویان رشته های معماری، شهرسازی، عمران، نقشه‌کشی، طراحی لباس، تغذیه، پژوهش هنر و رشته هایی از این قبیل، به مطالعه و ارائه پایان نامه در راستای تدوین زندگی ایرانی اسلامی، بسیار موثر خواهد بود.

باشد که به قول مولانا در مثنوی معنوی «هر کسی کو دور ماند از اصل خویش، بازجوید روزگار وصل خویش» بتوانیم در تمام جنبه های زندگی، روش زندگی ایرانی اسلامی را پیشه خود کنیم.

منبع: پیام زن