ورزش در گفتار و سیره پیامبر و اهل بیت(ع)

۱ . حق بدن

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): اِنَّ لِرَبِّکَ‌ عَلیکَ حقّاً، وَ انَّ لِجَسَدِک عَلیکَ حقّاً، وَ لِاَهْلِکَ عَلَیکَ حقّاً.[۱]

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمودند: پروردگارت بر تو حقّى دارد، و بدنت بر تو حقّى دارد، و خانواده‌ات (نیز) بر تو حقّى دارد.

۲ . شنا بهترین سرگرمى

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): خَیْرُ لَهوِ الْمُؤمِنِ السَّباحهٌ.[۲]

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمودند: بهترین سرگرمى براى مرد با ایمان، شنا.

۳ . کار و ورزیدگى

قال على (علیه السلام): مَنْ یَعمَلْ یزدد قُوَّهً، مَنْ یُقَصِّرْ فى الْعَمَلِ یَزْدَدْ فَتْرَهً .[۳]

حضرت على (علیه السلام) فرمودند: هر کس کار (بدنى) کند قوى‌تر شده، و هر کس در کار کردن کوتاهى نماید، ضعیف‌تر خواهد شد.

۴ . پرهیز از چاقى

قال الصّادق (علیه السلام): وَ لا تَسمَّنوا تَسَمُّنَ الْخَنازیرِ لِلذِبْحِ.[۴]

امام صادق (علیه السلام) توصیه فرمودند: از چاق شدن همانند خوک‌هایى که براى ذبح، چاق(و نگهدارى) مى‌شوند بپرهیزید.

۵ . جهت ورزش

قال على (علیه السلام): یا رَبِّ، یا رَبِّ، یا رَبِّ! قَوِّ على خِدْمَتِکَ جَوارِحى.[۵]

حضرت على (علیه السلام) در فرازى از دعاى کمیل عرضه مى‌دارد: پروردگارا! پروردگارا! پروردگارا! اعضاء و جوراح مرا، در راه خدمت به خودت، قوى و نیرومند گردان.

۶ . درخواست سلامتى و قوّت

قال السجّاد (علیه السلام): اَللّهمَّ اَعْطِنِى… الصِّحَّه فى الجسمِ وَ القُوَّهَ فِى الْبَدانِ.[۶]

امام سجاد (علیه السلام) در دعاى ابوحمزه ثمالى عرضه مى‌دارد: خداوندا! سلامتى در جسم و توانایى بدنى به من ارزانى فرما!

۷ . از همه قوى‌تر

قال على (علیه السلام): اَقْوى النّاسِ، اَعْظَمُهُمْ سُلطاناً عَلى نَفْسِهِ.[۷]

حضرت على (علیه السلام) فرمودند: در بین مردم، آن کس از همه قوى‌تر است که تسلّطش بر (هواى نفس) خویش، بیشتر باشد.

۸ . قوى‌ترین مردم

قال على (علیه السلام): اَقْوى النّاسِ مَنْ قَوِِیَ عَلى غَضَبهِ بِحِلْمِه.ِ[۸]

حضرت على (علیه السلام) فرمودند: در بین مردم، آن کس از همه تواناتر است که بر فرو نشاندنِ خشم خود، به واسطه حلم و بُردبارى‌اش، توانا باشد.

۹ . اسب، خیر است

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): اَلْخَیْرُ مَعْقودٌ بِنواصِى الْخَیْلِ الى یَوْمِ الْقِیامَهِ.[۹]

رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمودند: خیر و خوبى تا روز قیامت به پیشانى اسب، گره زده شده است.

۱۰ . مسابقه اسب سوارى و جایزه آن

قال الباقر (علیه السلام): اِنَّ رَسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم) سابَقَ بَیْنَ الْخَیلِ، وَ اَعْطَى السَّوابِقَ مِنْ عِنْدِهِ.[۱۰]

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) مسابقه اسب‌دوانى ترتیب داد و جوایز آن را از مال خویش پرداخت نمود.

۱۱ . شرکت در مسابقه

قال السجّاد (علیه السلام): اِنَّ رَسول اللهِ (صلى الله علیه و آله و سلم) اَجْرَى الْخَیلَ وَ جَعَلَ سَبقَها اَواقِیَ منْ فِضَّهٍ.[۱۱]

امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) (در مسابقه اسب‌دوانى)‌ اسب دوانید، و جایزه‌اش را چندین آق[۱۲] از نقره قرار داد.

۱۲ . پهلوان، دوست‌داشتنى است

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): اِنَّ اللهَ یُحِبُّ الرَّجُلَ الْقَوى.[۱۳]

رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: خداوند متعال انسان قوى و نیرومند را دوست دارد.

۱۳ . ورزشکار خوشبخت است

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): طُوبى لمنْ اَسْلَمَ وَ کان عَیْشُهُ کِفافاً وَ قُواهُ شِداداً.[۱۴]

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمودند: خوشبخت کسى است که اسلام را پذیرفته و به قدر معاش خود، درآمد دارد قواى بدنش نیرومند است.

۱۴ . حقّ کودک در آموزش ورزش به او

قال رسول الله‌ (صلى الله علیه و آله و سلم): حَقُّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ اَنْ یُعَلِّمَهُ الکِتابَهَ وَ السَّباحَهَ و الرِّمایَهَ وَ اَنْ لا یرزُقَهُ اِلّا طَیِّباً و … .

رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: حق فرزند (پسر) بر عهده پدرش این است که به او نوشتن و شناکردن و تیراندازى را آموزش دهد روزیِ او را تنها از راه حلال و پاکیزه تهیه نماید… .

۱۵ . تیرى از تیرهاى اسلام

قال الصّادق (علیه السلام): اَلرَّمْیُ سَهْمٌ مِنْ سَهامِ الاِسلام.ِ[۱۵]

امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: تیراندازى (خود) تیرى از تیرهایِ اسلام است (اگر مسلمانان، تیراندازان خوبى باشند، مى‌توانند با دشمنان اسلام مبارزه کنند و دشمن نیز از آن‌ها خواهد ترسید و فکر حمله به آنها را به مغزِ خود راه نخواهد داد).

۱۶ . زمان و هوایِ مناسب

قال على (علیه السلام): و َسِرِِ الْبَرْدَیْنِ، وَ‌ غَوِّرْ بِالنّاسِ وَ رَفِّهْ فِى السَّیر.ِ[۱۶]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: در بامداد و عصر که هوا خنک است راه‌پیمایى کن و در وسطِ روز (که هوا گرم است) مردم را (براى استراحت و آسایش) باز دار و آهسته بران (تا ناتوانان نیز بتوانند همراه توانایان بیایند).

۱۷ . مصداق آیه قرآن

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): اَلا اِنَّ الْقُوَّهَ الرَّمْى، اَلا اِنَّ القُوَّهَ الرَّمیُ.[۱۷]

پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: آگاه باشید (یکى از مصداق‌هاى) «قُوَّت» (در آیه: وَ اَعِدُّوا لَهُم مَا اسْتَطعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ) همان تیراندازى است، آگاه باشید «قوّت» همان تیراندازى است.

۱۸ . رابطه غیرت و قهرمانى

قال على (علیه السلام): ثَمَرَهُ الشَّجاعَهِ الْغیرَهُ.[۱۸]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: غیرت، ثمره و حاصلِ شجاعت و قهرمانى است.

۱۹ . تداومِ تمرینات

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): مَنْ تَرَکَ الرَّمْیَ بَعدَ ما عَلِمَهُ رغْبَهً عَنْهُ فَاِنَّها نِعْمَهٌ کَفَّرَها.[۱۹]

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: کسى که پس از یاد گرفتن تیراندازى از روى میل و رغبت، آن را ترک کند، نعمتى از نعمت‌هاى خدا را کُفران نموده است.

۲۰ . رابطه شجاعت و همّت

قال على (علیه السلام): شَجاعَهُ الرَّجُلِ عَلى قَدْرِ هِمتِهِ.[۲۰]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: شجاعت انسان، متناسب با همّتِ اوست.

۲۱ . خیر و نیکى در شمشیر است

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): اَلْخَیرُ کُلُّهُ فى السَّیفِ وَ تَحْتَ ظِلَّ السَّیْفِِ.[۲۱]

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: همه خوبى‌ها در شمشیر و زیر سایه شمشیر است.

۲۲ . قوّت یعنى شمشیر و سپر

عَنْ اَبى عَبدِالله (علیه السلام) فى قَولِ الله تَعالى «وَ اَعدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطعْتُمْ مِنْ قوه» قالَ: سَیْفٌ وَ تُرسٌ.[۲۲]

امام صادق (علیه السلام) در تفسیر فرموده خداوند متعال «آنچه قوّه و توان دارید براى (مقابله با) آنها مهیّا سازید» فرمودند: (منظور از قوّه) شمشیر و سپر است.

۲۳ . بهترین سرگرمى

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): عَلَیْکمْ بِالرَّمْیِ فَاِنَّهُ مِنْ خَیرِ لَهوکُمْ.[۲۳]

رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: به تیراندازى روى آورید، زیرا یکى از بهترین سرگرمى‌ها شما است.

۲۴ . سایه شمشیرها

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): اِنَّ اَبوابَ الْجَنَّهِ تَحْتَ ظِلالِ السُّیوُف.ِ[۲۴]

رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: درهاى بهشت، زیر سایه شمشیرهاست.

۲۵ . قوّت و ضعف ارزشمند

قال على (علیه السلام): وَ اِذا قَویتَ فَاقْوا عَلى طاعه اللهِ؛ وَ اذا ضَعُفْتَ فَاضْعَفْ عَنْ مَعْصِیهِ الله.[۲۵]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: و هرگاه توانا بودى، بر اطاعت و بندگى خدا توانا باش و اگر ناتوان بودى از معصیت و نافرمانیِ خدا ناتوان باش.

۲۶ . لزوم آموزش ورزشى

قال النّبى (صلى الله علیه و آله و سلم): عَلِّمُوا اَبْنائکُمُ السَّباحَهَ و الرِّمایَه.َ[۲۶]

پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: به پسرانتان شنا و تیراندازى را آموزش دهید.

۲۷ . قوى‌ها نیز ضعیفند!

قال على (علیه السلام): کُلُّ قَویًّ غیرَ الله سُبْحانَهُ ضَعیف.[۲۷]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: هر نیرومندى جز خداوند سبحان،‌ ضعیف و ناتوان است (پس به زور بازو و سایر توانایى هایتان مغرور نشده و از آن سوء استفاده نکنید.)

۲۸ . جوازِ بازى و ورزش

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): اُلْهُوا وَ الْعَبُوا فَاِنّى اَکْرَهُ ان یُرى فى دینِکُم غِلظَه.ٌ[۲۸]

رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: تفریح و بازى کنید زیرا دوست ندارم، در دین شما خشونتى دیده شود.

۲۹ . میانه‌روى در ورزش

قال على (علیه السلام): وَلْیَکُنْ اَحَبُّ الامُورِ اِلَیکَ اَوْسَطَها فِى الْحَقِّ وَ اَعَمَّها فى العَدلِ.[۲۹]

حضرت على (علیه السلام): کارى که باید بیش از هر کار دوست داشته باشى، میانه‌روى در حقّ است و همگانى کردن آن در برابرى و دادگرى.

۳۰ . استراحت شب قبل از مسابقه

قال على (علیه السلام): فَاََرِحْ فیهِ بَدَنَکَ و رَوّحْ ظَهرُک.َ[۳۰]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: اول شبِ(قبل از مبارزه) تن و مرکبت را آسوده گذار.

۳۱ . پرهیز از درگیرى

قال على (علیه السلام): لا تُقاتِلَنَّ اِلّا مَنْ قاتَلَکَ.[۳۱]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: جنگ مکن مگر با کسى که با تو بجنگد.

۳۲ . رابطه صداقت و قهرمانى

قال على (علیه السلام): لَوْ تمیزَتِ الاَشیاءُ لَکانَ‌ الصَّدقُ مَعَ الشَّجاعَهِ.[۳۲]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: اگر اشیاء دسته‌بندى شوند بدون شک صدق و راستى با شجاعت و قهرمانى همراه خواهد بود.

۳۳ . تأیید کُشتى

مَرَّ النَّبِیُّ بِرَجُلَیْنِ کانا یَتَصارَعانِ فَلَمْ یُنْکِرْ عَلَیهما.[۳۳]

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) از کنار دو مرد که با یکدیگر کُشتى مى‌گرفتند عبور نموده، آنها را سرزنش نکرد.

۳۴ . پرهیز از زورگویى

قال على (علیه السلام): لا تَکُنْ قَویّاً عَلى ضعیف.ٍ[۳۴]

حضرت على (علیه السلام) فرمود: براى افراد ضعیف، قوى مباش (و به آنها زورگویى و ستم مکن).

۳۵ . مؤمن قوى

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): الْمؤْمِنُ الْقَویُّ خََیْرٌ وَ اَحَبُّ مِنَ الْمؤمِنِ الضَّعیفِ(مؤمنٍ ضعیفٍ).[۳۵]

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: شخص باایمانِ قوى و نیرومند از شخص با ایمانِ ضعیف، بهتر و دوست‌داشتنى‌تر است.

۳۶ . ورزشِ کودکان و تشویق آنها

عنِ الصّادق (علیه السلام) عَنْ اَبائِهِ قال: دَخََلَ النَّبیُّ ذاتَ لَیْلَهٍ بَیْتَ فاطِمَهَ (علیها السلام) وَ مَعَهُ الْحَسَنُ و الْحُسَینُ (علیهما السلام) فَقالَ لَهُما النّبِیُّ (صلى الله علیه و آله و سلم) قُوما فَاصْطَرِعا.

فَقاما لِیَصْطَرِعا، وَ قَدْ خَرَجَتْ فاطِمَهُ(صَلَواتُ اللهِ عَلَیها) فى بَعْضِ خِدْمَتِها فَدَ خَلَتْ فَسَمِعَتِ النَّبى (علیه السلام) وَ هوَ یَقوُلُ: اَیِّهِنْ یا حَسَنُ! شُدَّ عَلَى الحُسَیْنِ فَاَصْرعْهُ

فَقالَتْ لَهُ: یا ابَهْ و اعَجَباهُ، اَتُشَجّعُ هذا على هذا؟ تُشَجِّعُ الْکَبیرَ عَلَى الصَّغیر؟! فَقالَ لَها: یا بُنیَّهُ! اَما تَرْضینَ اَنْ اَقولَ اَنا: یا حَسَنُ شُدَّ عَلَى الحسینِ فاَصْرعْهُ، و هذا حَبیبى جِبْرئیلُ یقولُ: ‌ یا حسینُ شُدَّ علیِ الحسنِ فَاَصرعهُ؟[۳۶]

امام صادق (علیه السلام) به نقل از پدران بزرگوارش مى‌فرماید:

شبى پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم) به خانه فاطمه (علیها السلام) وارد شد. امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) نیز (که در سنین کودکى بودند) به همراه ایشان بودند. آن حضرت خطاب به آن دو فرمود: بپا خیزید و با یکدیگر کُشتى بگیرید.

آنها نیز برخاسته و به کشتى پرداختند، حضرت فاطمه (علیها السلام) که براى انجام کارى از اتاق خارج شده بود وارد شد و متوجه شد که پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) امام حسن (علیه السلام) را تشویق نموده و مى‌فرماید: حسن! بپر، حسین را محکم بگیر و به زمین بزن.

با تعجب عرض کرد: پدر جان! این بسیار عجیب است که شما حسن را تشویق مى‌کنید تا حسین را شکست دهد! چگونه شما پسرِ بزرگتر را تشویق مى‌کنید تا پسر کوچک‌تر را شکست دهد؟!

پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) در پاسخ فرمود: دختر جان! آیا تو راضى نمى‌شوى من بگویم: «حسن! حسین را به زمین بزن»، در حالى که دوستم «جبرئیل» اینجا ایستاده و مى‌گوید: «اى حسین! حسن را محکم گرفته و به زمین بزن؟!

۳۷ . شُکرانه بازوى توانا

قال على (علیه السلام): کُونا لِلظّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظلومِ عَوْناً.[۳۷]

حضرت على (علیه السلام) در وصیّت خویش خطاب به امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) فرمود: همواره دشمنِ ظالم و یاور مظلوم باشید.

۳۸ . بالاترین توان

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم): لا قُوًّهَ کَغَلَبَهِ الْهوى… و لا قُوَّهَ کَرَدِّ الْغضَب.ِ[۳۸]

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: هیچ قوه‌اى همانند غلبه بر هواى نفس… و هیچ توانى مثلِ برگرداندن(و فرونشاندن) خشم نیست.

۳۹ . پیروزى بر قوى ترین دشمن

وَ خَرَجَ (صلى الله علیه و آله و سلم) یَوْماً وَ قَومٌ یُدْحُونَ حَجراً،‌ فَقالَ: ‌ اَشَدُّکُمْ مَنْ مَلَکَ نَفْسَهُ عِندَ الْغَضَب.ِ[۳۹]

روزى پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) از کنار گروهى(از جوانان) عبور کرد که سنگ(بزرگى) را جابجا مى‌کردند، فرمود: قوى‌ترین شما کسى است که به هنگام خشم و غضب، خویشتن‌دارى کند.

۴۰ . حق‌پذیرى در مسابقه

قال السجّاد (علیه السلام): اِنَّ النَّبیَّ اَجْرى الْاِبِلَ مُقْبِلَهً مِنْ تَبوُکٍ فَسَبَقَتِ الْعَضْباءُ، عَلَیها اُسامَهٌ فَجَعَلَ النّاسُ یَقولونَ: سَبَقَ رَسُولُ اللهِ وَ رَسوُلُ اللهِ یَقُولُ سَبَقَ اُسامَه .[۴۰]

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) در مسیر بازگشت از جنگ تبوک در حالى که بر شترى سوار بود با اسامه که بر شترى به نام «عَضباء» سوار بود مسابقه داد. «عَضباء»(از شتر پیامبرـ صلى الله علیه و آله و سلم) پیشى گرفت.

مردم(تماشاگر فریاد زده و) مى‌گفتند: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) برنده شد. ولى رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) مى‌فرمود: (اینطور نیست، بلکه من باختم و) اُسامه برنده شد.

پى‌نوشت‌ها

۱- بحار‌الانوار، ج ۷۰، ص ۱۲۸؛

۲- نهج‌الفصاحه، ص ۳۱۹، حدیث شماره ۱۵۲۷؛

۳- غررالحکم، ج ۵، دص ۲۰۴؛

۴- الکافى، ج ۶، ص ۲۷۰ و الحیاه، ج ۴، ص ۲۰۶؛

۵- مفاتیح‌الجنان، فرازى از دعاى کمیل.

۶- مفاتیح‌الجنان، دعاى ابوحمزه ثمالى.

۷- غررالحکم، ج ۲، ص ۴۳۶؛

۸- غررالحکم، ج ۲، ص ۴۳۵؛

۹- تفسیر مجمع‌البیان،‌ج ۴، ص ۴۷۵، و تفسیر الصّافى، ج ۴، ص ۲۹۸؛

۱۰- وسائل‌الشیعه، ج ۱۳، ص ۳۵۱؛

۱۱- وسائل‌الشیعه، ج ۱۳، ص ۳۵۰؛

۱۲- آق نوعى واحد سنجش است و به معنى یک دوازدهم رطل است (ترجمه منجد الطلّاب).

۱۳- بحارالانوار، ج ۶۴، ص ۱۸۴؛

۱۴- بحار‌الانوار، ج ۷۲، ص ۶۷؛

۱۵- وسائل‌الشیعه، ج ۱۳، ص ۳۴۸؛

۱۶- نهج‌البلاغه فیض الاسلام، نامه ۱۲، ص ۸۵۶؛

۱۷- بحارالانوار، ج ۱۰۳، و الحیاه، ج ۵، ص ۷۱ به نقل از تفسیر مجمع البیان.

۱۸- غررالحکم، ج ۳، ص ۳۲۸؛

۱۹- میزان‌الحکمه، ج ۴، ص ۱۸۲؛

۲۰- غررالحکم، ج ۴، ص ۱۸۱؛

۲۱- تهذیب‌الاحکام، ج ۶، کتاب الجهاد.

۲۲- بحار‌الانوار، ج ۱۰۳، ص ۱۹۱؛

۲۳- میزان‌الحکمه، ج ۴، ص ۱۸۳؛

۲۴- نهج‌الفصاحه، ص ۱۱۵، حدیث شماره ۵۷۶؛

۲۵- نهج‌البلاغه فیض‌الاسلام، حکمت، ۳۷۵، ص ۱۲۶۸؛

۲۶- نهج‌الفصاحه، ص ۴۱۳، حدیث شماره ۱۹۵۵؛

۲۷- غررالحکم، ج ۴، ص ۵۳۶؛

۲۸- نهج‌الفصاحه، ص ۱۰۵، حدیث شماره ۵۳۱؛

۲۹- نهج‌البلاغه، فیض‌الاسلام، نامه ۵۳، ۹۹۶؛

۳۰- نهج‌البلاغه فیض‌الاسلام، وصیت ۱۲، ص ۸۵۶؛

۳۱- نهج‌البلاغه فیض‌الاسلام، نامه ۱۲، ص ۸۵۶؛

۳۲- غررالحکم، ج ۵، ص ۱۱۸؛

۳۳- اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج ۱۴، ص ۲۸۵؛

۳۴- غررالحکم، ج ۶، ص ۴۳۶؛

۳۵- الاسلام و الطّبّ، ص ۲۶۳ و مسائل تربیتى اسلام،‌ دکتر حجّتى، ص ۱۴۱؛

۳۶- بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۱۸۹؛

۳۷- نهج‌البلاغه فیض‌الاسلام، نامه ۴۷، ص ۹۷۷؛

۳۸- بحار‌الانوار، ج ۷۸، ص ۱۶۵؛

۳۹- بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۱۴۸، حدیث ۶۷؛

۴۰- بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۹۰، و وسائل‌الشیعه، ج ۱۳، ص ۳۵۱؛

منبع: سایت اندیشه قم؛ حسین صبورى