نبود قابلیت در موضوع دعا مانع اجابت دعا

 گاهی موضوع دعا به علت اینکه قابلیت برای اجابت دعا را ندارد، دعای دعا کننده مستجاب نمی شود. مثلاً شخصی عمداً مرتکب کار خلاف می شود و کسی دعا کند که که او این کار را انجام ندهد. یا مثلاً کسی اصلا خدا را قبول ندارد و نمی خواهد برای او در پیشگاه خداوند دعا شود اگر کسی برای او دعا کند به دلیل عدم قابلیت این شخص ، دعا برای او مستجاب نمی شود.

یکی از مواردی که موضوع دعا و کسی که برای او دعا می شود، پسر حضرت نوح است که در قرآن کریم از آن سخن گفته شده است.

قرآن کریم در واقعه طوفان نوح علیه السلام  پس از آن که درخواست حضرت، مبنی بر نجات فرزندخویش، را نقل می کند، می فرماید: «قالَ یا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ‏ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ فَلا تَسْئَلْنِ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّی أَعِظُکَ أَنْ تَکُونَ مِنَ الْجاهِلینَ[۱]؛اى نوح! او از اهل تو نیست! او عمل غیر صالحى است [فرد ناشایسته ‏اى است‏]! پس، آنچه را از آن آگاه نیستى، از من مخواه! من به تو اندرز مى‏ دهم تا از جاهلان نباشى!» 

نوح دریافت که این تقاضا از پیشگاه پروردگار درست نبوده است و هرگز نباید نجات چنین فرزندى را مشمول وعده الهى بر نجات خاندانش بداند، لذا رو به درگاه پروردگار کرد و گفت:«پروردگارا من به تو پناه مى‏ برم از اینکه چیزى از تو بخواهم که به آن آگاهى ندارم» (قالَ رَبِّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَسْئَلَکَ ما لَیْسَ لِی بِهِ عِلْمٌ‏). «و اگر مرا نبخشى و مشمول رحمتت قرار ندهى از زیانکاران خواهم بود» (وَ إِلَّا تَغْفِرْ لِی وَ تَرْحَمْنِی أَکُنْ مِنَ الْخاسِرِینَ‏).[۲]

 ازاین روی کفر و عناد نسبت به حق مانع عنایت الهی و مشمول رحمت خاص او گشته و در لحظه انتقام رحمت عام را نیز تغییر می دهد و هر دعایی حتی تقاضای پیامبر بزرگ خداوند در حق پسر را بی تاثیر می سازد. در آیه ای دیگر خداوند متعال پیامبراکرم را مخاطب خویش ساخته، می فرماید: «سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ‏ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفاسِقینَ».[۳] یعنی بر منافقان یکسان است که تو در بارۀ آنان طلب بخشش و غفران کنی یا نکنی [درهر دو صورت] خدا هرگز آنان را نخواهد آمرزید زیرا خداوند گروه فاسق را [در اثرلجاجت و سیاهی قلبشان] هدایت نمی کند.

برای جلب رحمت الهی قلبی لازم است که سالم از کفر و نفاق باشد؛ زیرا به فرموده قرآن مجید: «یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتىَ اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ».[۴]‏ در روزقیامت مال و فرزندان سودى نمى ‏بخشد، مگر کسى که با قلب سلیم به پیشگاه خدا آید!

قلب وقتی از مرض کفر و نفاق سلامت یافت، شایسته پذیرش رحمت الهی می شود ومواهب خداوندی به سویش سرازیر می گردد.

برخی دیگر از گناهان نیز قابلیت پذیرش دعا را از بین می برند. آنجا که در دعای کمیل از زبان امیرمومنان می خوانیم: «اللهم اغفرلی الذنوب اللتی تحبس الدعاء». بارالها! گناهانی که از من سرزده و مانع استجابت دعایم می شود، بر من ببخش »،اشاره به همین واقعیت دارد.

محمد بن مسلم از امام باقر علیه السلام نقل می کند آن حضرت فرمود: «ان العبد یسال الله الحاجه فیکون من شانه قضاوها الی اجل قریب او الی وقت بطی فیذنب العبد ذنبا فیقول الله تعالی للملک: لا تقض حاجته و احرمه ایاها فانه تعرض لسخطی واستوجب الحرمان منی »[۵].

بنده حاجتش را از خدا می خواهد. بنای الهی نیز بر آن است که خواسته اش را دیریا زود به اجابت رساند. آنگاه بنده گرفتار گناهی می شود. خدا به فرشته ای که مامور کار او است، می فرماید: خواسته اش را به انجام نرسان و او را از دست یابی به خواسته اش محروم کن! زیرا او خود را در معرض خشم من قرار داده و مستحق دوری از رحمت من گشته است.

بنابراین نتیجه این شد که کسی برای خود دعا می کند اول باید خود را در مقامی قرار دهد که برای اجابت دعا قابلیت داشته باشد و از ارتکاب گاه به صورت عمدی اجتناب کند و همچنین اگر برای دیگران دعا می کند باید او را قابل برای دعا بداند و هرکسی برای اجابت دعا قابلیت ندارد.

پی نوشت ها

[۱] . هود، ۴۶.

[۲]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج۹، ۱۶۶، تهران، دار الکتب الإسلامیه ، چ ۱۰، ۱۳۷۱ ش.

[۳] . منافقون، ۶.

[۴] . شعراء ، ۸۸ -۸۹.

[۵] . محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۷۱، تهران، دار الکتب الإسلامیه ، چ۴، ۱۳۶۵ش، تحقیق : صححه وعلق علیه علی أکبر الغفاری.