مناظره حضرت رضا علیه السلام با عمران صابیّ (۱)

مناظره امام علی بن موسی الرضا علیه السلام با عمران صابیّ در باره موجود واحد

در مجلس مناظره ای که مأمون عباسی برای تضعیف امام رضا علیه السلام ترتیب داده بود امام رضا علیه السلام خطاب به جمعیّت فرمود : اگر در بین شما ، کسى مخالف اسلام هست و مى خواهد سؤال کند ، بدون خجالت پرسش کند! در این موقع عمران صابىّ که یکى از متکلَّمین بود ، برخاست و گفت: اى دانشمند!  اگر دعوت به پرسش نکرده بودى ، اقدام به سؤال نمى کردم.  من به کوفه، بصره، شام، و جزیره سفر نموده و با متکلَّمین بسیارى برخورد کرده‌ام، ولى کسى را نیافته‌ام که بتواند وجود «واحد» ى را که غیر از او کس دیگرى قائم به وحدانیّت نباشد را برایم ثابت کند،آیا اجازهء پرسش به من مى دهى؟

امام فرمود: اگر در بین جمعیّت عمران صابىّ حاضر باشد، حتماً تو هستى. گفت : آرى خودم هستم. امام فرمود: بپرس ولى انصاف را از دست مده و از سخن باطل و فاسد و منحرف از حقّ بپرهیز. عمران گفت: بخدا سوگند اى آقاى من فقط مى خواهم چیزى را برایم ثابت کنى که بتوانم به آن چنگ زده و تمسّک جویم و به سراغ چیز دیگر نروم.

امام فرمود: آنچه مى خواهى بپرس. أهل مجلس همگى ازدحام کرده و به هم نزدیک شدند.

عمران گفت : اوّلین موجود و آنچه را خلق کرد چه بود؟

امام فرمود: پرسیدى، پس خوب دقّت کن! «واحد» همیشه واحد بوده، همیشه موجود بوده، بدون اینکه چیزى به همراهش باشد، بى هیچ سابقهء قبلى، مخلوقى را به گونه اى دیگر آفرید؛ با اعراض و حدودى مختلف، نه آن را در چیزى قرار داد و نه در چیزى محدود نمود و نه به مانند و مثل چیزى ایجادش و نه چیزى را مثل او نمود و بعد از آن، مخلوقات را صور مختلف و گوناگون؛ از جمله: خالص و ناخالص، مختلف و یکسان، به رنگها و طعمهاى متفاوت آفرید بدون اینکه نیازى به آنها داشته باشد و یا براى رسیدن به مقام و منزلتى به این خلقت محتاج باشد و در این آفرینش ، در خود زیادى یا نقصانى ندید. آیا این مطالب را مى فهمى؟

گفت: بله به خدا، اى آقاى من.

حضرت ادامه داد: و بدان که اگر خداوند به خاطر نیاز و احتیاج، مخلوقات را خلق مى کرد  فقط چیزهایى را خلق مى کرد که بتواند از آنها براى برآوردن حاجتش کمک بگیرد  و نیز در این صورت شایسته بود که چندین برابر آنچه خلق کرده بود خلق کند؛ زیرا هر قدر اعوان و انصار بیشتر باشند ، شخص کمک گیرنده قوى تر خواهد شد.

سپس سؤال و جواب میان آن حضرت و عمران صابى به طول انجامید و آن حضرت وى را در بیشتر پرسشهایش ملزم نمود تا اینکه پایان کار بدان جا انجامید که گفت : اى آقاى من ، شهادت مىدهم که او همان گونه است که وصفش نمودى.[۱]

پی نوشت:

[۱] . شیخ طبرسی، احتجاج (فارسی)، ج۲، ص ۴۴۸-۴۴۹.