محمد بن یعقوب کلینی (ره)

کودکى متولد شد که تاریخ حیات او با «غیبت صغرى» عجین شد. محمّد نامى بود که یعقوب‏بن اسحاق براى فرزند خویش برگزید. کلینى نام‏آورترین شخصیت عصر خود بود. عصرى که اوج تلاش محدثان و عالمان بزرگ و حتى عصر چهار نایب خاصّ امام زمان‏(عج) بوده است. در این عصر به دلیل محدودیتها و ممنوعیتهاى اجتماعى این بزرگان، مسئولیت فرهنگى و علمى تشیع بر دوش کلینى بوده است.

تحصیلات

اوّلین کلاس درس او دامان پاک و پر مهر مادرى عطوف و عفیف بود. محمّد مراحل ابتدایى علوم اسلامى را نزد پدر و دایى بزرگوارش على بن محمد بن ابراهیم بن ابان که از استادان علم حدیث بود، گذراند.

 وى پس از گذراندن دوران آغازین تحصیل و آشنایى با منابع رجالى و حدیثى، از کلین مهاجرت کرد و با کوله‏بارى از معرفت و شناخت مکتب اهل بیت براى شکوفایى خلاّقیتهاى درونى و سیراب شدن از دریاى بى‏پایان علوم وحى و پیمودن کمالات اخلاقى و انسانى به «رى» وارد شد. اگرچه فاصله ۳۸ کیلومترى کلین تا «رى» براى او که با زادگاه خویش وداع همیشگى کرد مسافتى طولانى بود و غم غربت و دورى از خانواده آزارش مى‏داد، امّا براى کسى که براى خدا گام برمى‏دارد و براى خدا زندگى مى‏کند این همه آسان است.

اساتید

۱ـ شیخ احمد بن إدریس اشعری .

۲ـ پدرش ، شیخ یعقوب بن إسحاق .

۳ـ شیخ علی بن إبراهیم قمّی .

۴ـ شیخ محمّد بن یحیى عطّار .

۵ـ شیخ علی بن إبراهیم قمّی .

شاگردان

۱ ـ شیخ مفید

۲ ـ محمد بن محمد بن نعمان

۳ ـ حسین بن عبدالله

۴ ـ هارون بن موسى تلعکبرى

۵ ـ بـرادرش حسیـن بـن علـى بـن بـابـویه قمـى

۶ ـ بـرادر زاده اش حسـن بـن حسیـن بـن بـابـویه قمـى

۷ ـ حسـن بـن محمـد قمـى (مـؤلف تـاریخ قـم)

۸ ـ علـى بـن احمـد بـن عبـاس نجـاشـى (پـدر نجـاشـى)

۹ ـ علم الهدى (سید مرتضى)

۱۰ ـ سیـد ابـو البـرکـات علـى بـن حسیـن جـوزى

۱۱ ـ ابوالقاسم على خزاز

۱۲ ـ محمد بن سلیمان حمرانى

تدریس‏

کلینى در مسیر تحقیق و نگارش از تغذیه فکرى شاگردانى که به امید کسب علم از محضرش به بغداد سفر کردند لحظه‏اى غافل نبود. او در بارور کردن اندیشه خدایى شاگردانش از جان مایه گذاشت. بسیارى از بزرگان از او روایت نقل کرده‏اند که از آن میان احمد بن ابراهیم معروف به ابن ابى رافع صیمرى، احمد بن احمد کاتب کوفى، احمد بن على بن سعد سعید کوفى، ابوغالب احمد بن محمدرازى، عبدالکریم بن عبداللَّه بن نصر بزار تنیسى، على بن احمد بن موسى دقاق، محمد بن احمد سنانى زاهرى، ابوالفضل محمد بن عبداللَّه بن مطلب شیبانى، محمد بن على ماجیلویه، محمد بن عصام کلینى، جعفر بن محمد بن قولویه قمى مؤلف کتاب کامل‏الزیارات، هارون بن موسى تلعکبرى، محمد بن احمد صفوانى و محمد بن ابراهیم نعمانى‏مؤلف کتاب غیبت نعمانى را مى‏توان نام برد.

تالیفات

شیخ طـوسـى نـوشته است که شیخ صـدوق ۳۰۰ جلـد کتاب تألیف کرده است، و در فهرست خـود ۴۰ کتاب و شیخ نجاشى ۱۸۹ کتاب از وى نام برده انـد.

بـراى نمـونه چنـد اثـر او را نام مـى بـریـم:

۱ ـ من لا یحضره الفقیه

۲ ـ کمال الدین و اتمام النعمه

۳ ـ کتاب امالى

۴ ـ کتاب صفات شیعه

۵ ـ کتـاب عیـون الاخبـار امـام رضا علیه‌السلام

۶ ـ کتاب مصادقه الاخوان

۷ ـ کتاب خصال

۸ ـ کتاب علل الشرایع

۹ ـ کتاب توحید

۱۰ ـ کتاب اثبات ولایت على علیه‌السلام

۱۱ ـ کتاب معرفت

۱۲ ـ کتاب مدینه العلم

۱۳ ـ کتاب مقنع در فقه

۱۴ ـ کتاب معانى الاخبار

۱۵ ـ کتاب مشیخته الفقیه

۱۶ ـ کتاب عیون الاخبار

وفات

سرانجام در ماه شعبان سال ۳۲۹ ق. عروج کرد و نه تنها شیعیان بلکه پیروان دیگر مذاهب اسلامى را سوگوار و بغداد را با رفتنش یکپارچه ماتم کرد. ابوقیراط محمد بن جعفر حسنى یکى از بزرگان بغداد بر پیکر مطهرش نماز خواند و شیعیان با دلى پراندوه پیکر مقدس او را در باب کوفه بغداد در بازار و در نزدیکى پل به خاک سپردند.