شیخ محمدتقی شوشتری، (۱۲۸۱-۱۳۷۴ش) معروف به علامه شوشتری از رجالیان شیعه در قرن چهاردهم قمری. وی در مخالفت با کشف حجاب به عتبات مهاجرت کرد و پس از سپری شدن حکومت رضاشاه به شوشتر بازگشت و به فعالیت‌های علمی مانند تدریس و تحقیق مشغول شد. او کتابخانه شخصی خود را وقف آستان قدس رضوی کرد.
شیخ محمدتقی شوشتری در حوزه‌های علمیه ایران، نجف و کربلا تحصیل کرد، آثار بسیاری همچون قاموس الرجال، قضاء امیرالمومنین علی بن ابی طالب، بهج‌الصباغه، الاخبار الدخیله، رساله فی تواریخ النبی و الآل و… از او بر جای مانده است.
محمدتقی شوشتری فرزند شیخ محمدکاظم فرزند شیخ محمدعلی فرزند شیخ جعفر فرزند شیخ حسین فرزند حسن فرزند ملا علی فرزند علی فرزند حسین شوشتری است.[۱] به گفته آقا بزرگ تهرانی، شوشتری در ۱۳۲۱ق/۱۲۸۱ش[۲] و به گفته خودش حدود ۱۳۲۰ق در نجف متولد شد[۳]. وی در ۷ سالگی همراه خانواده به شوشتر بازگشت. او در سال ۱۳۱۴ش، برای مخالفت با کشف حجاب، به عتبات مهاجرت کرد و در حوزه‌های علمیه نجف و کربلا ادامه تحصیل داد.[۴]
وی در شرح زندگی خود می‌گوید:
محل تولد بنده نجف است، والدین مادرم اهل کرمان بودند در نجف ساکن و مجاور شده بودند و مادر بنده در نجف متولد شد. پدرم نزد آقا سید محمد کاظم یزدی و آخوند ملا کاظم خراسانی، مشغول تحصیل بود و سپس به شوشتر آمدند. مدت کمی از زندگی ما در شوشتر نگذشته بود که والده بنده فوت شد و بعد از مرگ والده نزد چندتن از آقایان مثل آقا سید حسین نوری و آقا سید مهدی آل طیب و… مشغول درس خواندن شدم. زمانی که دوران بی‌حجابی در ایران آغاز شد روزی که داشتند زن‌ها را با طبل و علم کشف حجاب می کردند بنده به عراق رفتم و حدود شش سال در آنجا ماندم، درعتبات که بودم قاموس الرجال در دو جلد نوشتم، بعد چهار جلد شد، بعد مرتباً بر مطالبش اضافه کردم»[۵]
وی در ادامه شرح حال خود می‌گوید:
در عتبات که بودیم کفران نعمت زیاد می شد، در مساجد و جاهای دیگر نان و چیزهای دیگر می‌ریختند، من هم گاهی از آن نان به منزل می‌بردم و دیگر نان نمی‌خریدیم و با پول نان کتاب می‌خریدم.»[۶]
شوشتری در ۱۳۲۰ش پس از سپری شدن دوران حکومت رضا شاه، به شوشتر بازگشت و ضمن تدریس علوم اسلامی به تحقیقات خود ادامه داد وی طی ۹۶ سال عمر آثار متعددی نگاشت.[۷]
شوشتری در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۷۴ش برابر با ۱۹ ذیحجه ۱۴۱۶ق درگذشت و دو روز بعد در ۳۱ اردیبهشت در شوشتر و در کنار بقعه سید محمد گلابی به خاک سپرده شد.[۸]
استادان
۱. سید حسین نوری
۲. سید محمد علی امام
۳. سید علی اصغر حکیم
۴. محمدتقی شیخ الاسلام
۵. محمد کاظم شوشتری، پدرش
۶. سید مهدی آل طیب[۹][۱۰]
کتابخانه
منزل شخصی او وقف کتابخانه آستان قدس رضوی است، شیخ شوشتری در این وقف اشاره می‌کند که کتاب‌ها از منزل شخصی من نباید خارج شوند، به همین دلیل آستان قدس رضوی بخشی از منزل شخصی شیخ شوشتری را به کتابخانه آستان قدس رضوی تبدیل کرده است. [۱۱] آثار او در این کتابخانه و لوازم شخصیش در اتاق شخصیش به همان صورت نگهداری می‌شود. همه ساله هفتم محرم، هیأت‌های عزاداری ضمن عزاداری برای امام حسین (ع) به سمت مرقد او روانه می‌شوند.[۱۲]
مستندی از ایشان در ایران ساخته شده،[۱۳] که قرار است از شبکه‌های ملی و استانی پخش شود.[۱۴]
آثار
مجموعه آثار محقق شوشتری
۱. قاموس الرجال؛ شرح تنقیح المقال است.[۱۵]
۲. قضاء امیرالمؤمنین (داوری‌های امیر مؤمنان)[۱۶]
۳. الأربعینیات الثلاث، به نام الاربعین حدیثاً چاپ شده است.[۱۷]
۴. جوامع احوال الائمه علیهم السلام، در ج۱۱ قاموس چاپ شده است.[۱۸]
۵. تحقیق المسائل، شرح روضه البهیه.[۱۹]
۶. بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه: تفسیری موضوعی و بیشتر با رنگ ادبی از نهج البلاغه، که دومین اثر مهم ایشان است.[۲۰]
۷. البدایع[۲۱]
۸. الرساله المبصره، در احوال ابی بصیر در ج۱۱ قاموس چاپ شده است.[۲۲]
۹. رساله فی سهو النبی صلی الله علیه و آله[۲۳]
۱۰. الاخبار الدخیله: درباره انواع تحریف و جعل روایات[۲۴]
۱۱. الاوایل[۲۵]
۱۲. آیات بینات فی حقیقه بعض المنامات[۲۶]
۱۳. النجعه فی شرح لمعه.
۱۴. آیات بینات فی حقیه بعض المنامات (نشانه‌های روشن در حق بودن برخی خواب‌ها)[۲۷]
۱۵. رساله فی تواریخ النبی و الآل (تاریخ چهارده معصوم)
۱۶. شرح وجیزه شیخ بهایی (نخستین نوشته ایشان که در بیست و هشت سالگی تالیف کرده‌اند)
۱۷. مقدمه توحید مفضل (به زبان فارسی)
۱۸. نوادر الأخبار و جواهر الآثار(به زبان فارسی)
۱۹. حواشی بر توضیح المسائل آیت الله خوئی
۲۰. حواشی و استدراکات بر کتاب «ثواب الاعمال و عقاب الاعمال» شیخ صدوق
۲۱. ادعیه و اذکار
۲۲. حواشی بر منتخب(رساله علمیه پدر شیخ شوشتری)
۲۳. غرر و درر، در ادبیات
۲۴. حواشی یاداشتهایی در تفسیر قرآن[۲۸]
نسخه الترونیکی ۱۴ کتاب در ۶۰ جلد از آثار محمدتقی شوشتری، به زبان عربی و فارسی، در قالب آثار محقق شیخ محمد تقی شوشتری توسط مرکز کامپیوتری علوم اسلامی نور فراهم گردیده است.[۲۹]
کتابهای درباره شوشتری
۱. ستاره درخشان شوشتر؛ در حالات علامه محقق حاج شیخ محمدتقی شوشتری نوشته علی‌اکبر محدث شوشتری، قم، انتشارات قیام.
۲. آفتاب شوشتر، گردآوری و تدوین: محمود ارومیه چی‌ها، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، چاپ اول، اسفند۱۳۷۳ش (به مناسبت برگزاری کنگره بزرگداشت علامه محقق آیت الله حاج شیخ محمد تقی شوشتری).
۳. محقق شوشتری (قاموس پژوهش)، تالیف محمد صمتی سردرودی، پژوهشکده باقرالعلوم (ع)، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول،۱۳۷۷ش.
پی نو شت:
- خاندان شوشتری
- نقباء البشر، ج ۱، ص ۲۶۵.
- علامه شیخ محمد تقی (شوشتری) رجالی عظیم معاصر
- قاموس الرجال، ج۱، ص۵-۶؛ بهج الصباغه، ص۱۳
- آیت الله علامه حاج شیخ محمد تقی شیخ (شوشتری) رجالی عظیم معاصر
- آیت الله علامه حاج شیخ محمد تقی شیخ (شوشتری) رجالی عظیم معاصر
- قاموس الرجال، ج۱، ص۵-۶؛ بهج الصباغه، ص۱۳.
- شوشتری، قضاء امیر المومنین، مقدمه مصصحح
- محمد تقی تستری
- قاموس الرجال، ج۱، ص۵؛ بهج الصباغه، ص۱۳
- خبرگزاری فارس
- برگزاری مراسم روز هفتم محرم و بزرگداشت علامه شیخ شوشتری
- فیلمبرداری ۱۰۰۰ دقیقه از مستند علامه شیخ شوشتری
- پایان تدوین نخستین مستند علامه شیخ شوشتری
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ نقبا البشر، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۶؛ بهج الصباغه، ص۱۴؛بنگرید: قاموس الرجال و صاحب آن؛ بنگرید: معرفی یک اثر ارزنده
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ نقبا البشر، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۶؛ بهج الصباغه، ص۱۳
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ نقبا البشر، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۶
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ بهج الصباغه، ص۱۳
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ نقبا البشر، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۶
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛بنگرید: بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ بهج الصباغه، ص۱۴
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ نقبا البشر، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۶
- نقبا البشر، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۶؛ بهج الصباغه، ص۱۴
- بهج الصباغه، ص۱۴
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ بهج الصباغه، ص۱۴
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷؛ بهج الصباغه، ص۱۴
- قاموس الرجال، ج۱، ص۶-۷
منابع:
- آقابزرگ، طبقات اعلام‌الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع العشر، دارالمرتضی، مشهد، ۱۴۰۴ق.
- شوشتری، محمد تقی، نهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه، محقق: احمد پاکتجی، طهران، ۱۳۶۸ش/۱۴۰۹م.
- شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
- شوشتری، محمد تقی، قضاء امیرالمومنین علی بن ابی طالب، تصحیح: قیس آل قیس، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، طهران، ۱۳۷۹ش.
