سبک زندگی دینی از منظر امام علی علیه السلام

سبک زندگی دینی و اسلامی به مجموعه ای از موضوعات مورد قبول اسلام در عرصه زندگی اشاره دارد که بر اساس آن، معیار رفتار ما باید مبتنی بر اسلام و آموزه های اسلامی باشد.

چیستی سبک زندگی

سبک زندگی عبارت است از مجموعه رفتارها و الگوهای کنش فردی و گروهی که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی باشد. با توجه به ویژگی انتخابگری که در سبک زندگی وجود دارد، می توان هر مجموعه منسجمی از الگوهای رفتاری برآمده از آموزه های دینی را که در چارچوب معین شده از طرف دین قرار داشته باشد، یک سبک زندگی دینی به شمار آورد.

سبک زندگی به عنوان مجموعه در هم تنیده ای از الگوهای رفتاری فردی و اجتماعی، برآمده از نظام معنایی متمایزی است که یک فرهنگ در یک جامعه انسانی ایجاد می کند؛ و از آن جایی که هیچ کدام از جوامع بشری را نمی توان عاری از فرهنگ تصور کرد، بنابراین، می توان گفت تمام اجتماعات انسانی، از ابتدای تاریخ تا کنون دارای سبک زندگی خاص خود بوده و از الگوهای رفتاری متناسب با شاخص های فرهنگی خود برخوردار بوده اند.

سبک زندگی دینی مبتنی بر جهان بینی الهی

جهان بینی الهی مبتنی بر سه اصل است:

۱-اعتقاد به خدای یگانه

۲-اعتقاد به معاد و زندگی ابدی برای هر فردی از انسان در عالم آخرت

۳-اعتقاد به بعثت پیامبران توسط خدا برای هدایت بشر به سوی کمال نهایی و سعادت دنیا و آخرت.

این اصول سه گانه در واقع پاسخ هایی است به اساسی ترین سؤالاتی که برای هر انسان آگاهی مطرح می شود: مبدا هستی کیست؟ پایان زندگی چیست؟ از چه راهی می توان بهترین برنامه زیستن را شناخت؟

تعریفی که مطابق این جهان بینی از «زندگی» در دنیا می شود، تعریفی جامع و کامل و مردود‌ کننده ادعاها و نگرش موجود در جهان بینی مادی است.

در این تعریف و نگرش، زندگی دنیوی، ابزاری برای نیل به زندگی اخروی است. در جهان بینی الهی، زندگی واقعی زندگی اخروی است و زندگی دنیوی همچون ابزار و مزرعه ای است که بایستی تا می توان در آن کاشت تا در جهان دیگر درو نمود و به هدف اصلی رسید.

اگر دنیا ارزشی دارد، از آن حیث است که می تواند ابزاری باشد برای نیل به سعادت اخروی و زندگی واقعی وگرنه به سبب زوال پذیری و توام بودن آن با سختی ها و…ارزش واقعی ندارد و جز بازیچه ای موقتی برای کسانی که از خدا غافل شده اند نیست.

سبک زندگی دینی از منظر امام علی (علیه السلام)

۱-دنیای فانی و زودگذر

حضرت علی (علیه السلام) در یکی از خطبه های خود، بی مقداری و زودگذری دنیا را، به رطوبت باقی مانده از ظرف آبی تشبیه می کند که آب آن را خالی کرده باشند. در چنین ظرفی مگر چقدر آب می ماند که انسان برای رفع تشنگی خود به آن توجه کند؟ همه آنچه در دنیا است در مقایسه با آخرت و نعمت های آن از این مقدار نیز کمتر است.

۲-دنیای پست و منفور

حضرت در جایی دیگر درباره پستی و بی ارزشی دنیا می فرمایند: دنیا در نظر من، از آب بینی بز زکامی هم کم اهمیت تر است. از این تعبیر رساتر، کلامی است که در خطبه ای دیگر بیان فرموده اند: دنیا مثل استخوان پوسیده خوک مرده است که در دست شخص مبتلا به مرض جذام باشد. اشخاصی که مبتلا به این مرض می گردند، آن قدر زشت می شوند که کسی رغبت نمی کند به آنها نگاه کند.

شاید کمتر خطبه ای از نهج البلاغه را بتوان یافت که در آن اشاره ای به پستی دنیا نشده باشد، اما در بعضی از موارد، حضرت علی (علیه السلام) تعبیراتی بسیار کوبنده نسبت به دنیا دارد که برای شنوندگان و دوستان حضرت بسیار ارزنده است. دنیا باید در نظر مومن این گونه باشد؛ یعنی باید آن قدر معرفت داشته باشد که بداند دلبستگی به دنیا او را از هدفش دور می کند.

البته این سخن بدین معنا نیست که انسان از فعالیت ها و انجام وظایف فردی و اجتماعی که در دنیا دارد صرفنظر کند. انجام تکالیف بحثی دیگر است. بحث در نوع بینش و نگرش انسان نسبت به دنیا است.

برای این که زیبایی های دنیا و به طور کلی غرایز ما موجب بی توجهی به آخرت و مقامات معنوی نگردد، همیشه باید به یاد مرگ باشیم. یاد مرگ، ارزش دنیا را در نظر انسان کم می کند و او را از فریب های شیطانی و زرق و برق های دنیا محفوظ نگاه می دارد.

امام صادق (علیه السلام) در سفارش خود به عبدالله بن جندب می فرمایند: همیشه به یاد مرگ باش، طوری که همیشه مرگ جلوی چشمت باشد.

در سبک زندگی دینی بینش ما نسبت به دنیا باید به گونه ای باشد که توجه بیشتری به مرگ و عالم آخرت داشته باشیم. ما تنها در صورتی می توانیم خود را از چنگال دنیا نجات دهیم که آرزوهایمان را نسبت به آینده کم کنیم و به فکر لذت های دنیای نباشیم.

تنها به فکر رفع نیاز امروزمان آن هم از راه مشروع باشیم و برای فردای مان که نمی‌دانیم زنده هستیم یا نه و نسبت به آن تکلیفی نداریم بی‌جهت فکر خود را مشغول نکنیم. ما اگر تکلیفی نسبت به آینده داشته باشیم مربوط به آخرت است و آخرت خواهی مساله دیگری است.

دنیا خواهی و دنیا طلبی در سبک زندگی دینی جایگاهی ندارد. حرص نسبت به دنیا و افسوس برای آینده ای که معلوم نیست آن را درک کنیم، موجب می شود که ما بیشتر دنیازده شویم. انسان باید با این گرایش مبارزه کند و سعی نماید چیزی را برای فردایش نگه بدارد. اگر هم چیزی از زندگی اش زیاد آمد آن را انفاق کند و این کار باعث می شود دلبستگی و وابستگی انسان به دنیا را کمتر کند.

اگر می خواهیم دلبسته نبودن به دنیا را تمرین کنیم بهتر است که به فکر ذخیره برای آینده نباشیم و این روحیه را از خود دور کنیم. حضرت می فرمایند: آنچه در دنیا بماند برای تو نفعی ندارد بلکه مال تو چیزی است که برای آخرت خود ذخیره می کنی. اموالی که انسان ذخیره می کند و آن را بعد از مرگش در این جهان باقی می گذارد نه تنها سودی برایش نخواهد داشت، بلکه اگر آنها از حقوق مردم باشد گناهش برای او باقی می ماند.

منابع: حوزه نت-پایگاه خبری غرب ایران-تسنیم-جبرئیل امین