در فضیلت ماه رجب

اشاره:

رَجَب یا رَجَب المُرَجَّب هفتمین ماه از ماه‌های قمری است. رجب در کنار ذوالقعده، ذوالحجه و محرم، از ماه‌های حرام محسوب می‌شود. در روایات، حج عمره و روزه‌داری در این ماه تاکید و به عبادت در آن توصیه شده است. از پیامبر(ص) نقل است: “رجب ماه خداست، شعبان ماه من است و رمضان ماه مردم من است.” هم‌چنین: “هرکس یک روز در ماه رجب روزه بگیرد مانند آن است که یک ماه روزه گرفته است.” نخستین شب جمعه ماه رجب را لیله الرغائب می‌گویند و اعمال و آدابی برای آن در روایات آمده است. سنت اعتکاف در روزهای ۱۳ تا ۱۵ این ماه، که به ایام البیض معروفند، انجام می‌شود.

مهم‌ترین واقعه تاریخی ماه رجب بعثت پیامبر اسلام(ص) است. تولد امام باقر(ع)، امام جواد(ع) و امام علی(ع) و نیز شهادت امام هادی(ع) و امام کاظم(ع) از دیگر مناسبت‌های این ماه است.

خداوند متعال در آیه ۲۱۵ سوره دوم (بقره) مى فرماید «در باره ماه حرام و کارزار کردن در آن از تو مى پرسند. بگو کارزار کردن در آن بزرگ (گناه بزرگ) است.» بدان که خداوند متعال در کتاب خویش چهار چیز را حرام (محترم و قابل احترام) نام نهاده است: نخست مسجد مکه و در آیه ۱۴۶ سوره بقره مى فرماید «و از جایى که بیرون رفتى پس بگردان رویت را سوى مسجد الحرا»، دوم کعبه است که خداوند در آیه ۹۸ سوره پنجم (مائده) مى فرماید «خداوند کعبه را محترم قرار داد براى قوام مرد»، سوم شهر مکه که در آیه ۹۴ سوره بیست و هفتم (نمل) مى فرماید «جز این نیست که به من فرمان داده شده است که بپرستم پروردگار این شهر را که حرام (محترم) گردانید آن را.» چهارم ماه هاى حرام است که در سوره توبه فرموده است، از ماهها، چهار ماه حرام است و نیز در آیه یک صد و نود و یک سوره دوم (بقره) فرموده است «ماه حرام» و در آیه سوم سوره پنجم (مائده) فرموده است «نشانه هاى خداوند و ماههاى حرام را حلال ندارید. (حرمتش را مشکنید)» وانگهى خداوند متعال ماه رجب را به حرمت و احترام تخصیص داده و در آیه ۱۱۵ سوره بقره فرموده است «از تو مى پرسند از ماه حرام و کارزار کردن در آن.»[۱]

ماه رجب از روزگار نوح (علیه السّلام) بهترین ماهها بوده است، زیرا در آن ماه معجزه بزرگ آن حضرت صورت گرفت که همراه مؤمنان سوار بر کشتى شد و نجات پیدا کردند و دشمنان ایشان با طوفان هلاک شدند[۲].

امام صادق (علیه السّلام) فرموده است، نوح (علیه السّلام) روز اول ماه رجب بر کشتى سوار شد و به آنان که همراهش بودند فرمان داد آن روز را روزه بگیرند. و فرمود هر کس آن روز را روزه بگیرد، آتش به اندازه مسیر یک سال از او فاصله مى گیرد و هر کس هفت روز روزه بگیرد، درهاى دوزخ بر او بسته مى شود و هر کس بیفزاید، خداى تعالى بر عمرش مى افزاید[۳].

امام باقر (علیه السّلام) فرموده است، هر کس از ماه رجب یک روز از آغاز یا روزهاى وسط یا آخر آن روزه بگیرد، خداوند بهشت را بر او واجب مى فرماید و روز رستاخیز درجه او را در بهشت با ما قرار مى دهد و هر کس دو روز از آن ماه روزه بگیرد، به او گفته مى شود خداى تعالى گناهان گذشته ات را آمرزید. اعمال آینده خود را نیکو مواظب باش. هر کس سه روز از آن ماه را روزه بدارد، گویندش که خداى گناهان گذشته و بازمانده عمرت را بخشید و براى هر یک از برادران و دوستان گنهکار خود که خواهى شفاعت کن و هر کس هفت روز روزه بدارد، درهاى هفتگانه دوزخ بر او بسته مى شود و هر کس هشت روز از رجب را روزه بدارد، درهاى هشتگانه بهشت براى او گشاده مى شود و از هر کدام که خواهد به بهشت وارد مى شود[۴].

امام رضا (علیه السّلام) فرموده است، هر کس براى رغبت به ثواب و پاداش خداى عز و جل، روز اول ماه رجب را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب مى شود و هر کس یک روز از وسط آن ماه روزه بگیرد، شفاعت او براى افرادى به شمار قبیله هاى ربیعه و مضر پذیرفته مى شود و هر کس روزى از روزهاى آخر آن ماه را روزه بدارد، خداى متعال او را از پادشاهان بهشت قرار مى دهد و شفاعتش را در مورد پدر و مادر و عمو و عمه و خاله و دایى و آشنایان و همسایگانش مى پذیرد، هر چند میان ایشان کسى مستوجب آتش باشد[۵]. سالم مى گوید[۶]: چند روزى از ماه رجب باقى مانده بود که به حضور امام صادق (علیه السّلام) رسید چون به من نگریست، فرمود: اى سالم! آیا در این ماه هیچ روزه گرفته اى؟ گفتم: نه، اى پسر رسول خدا! فرمود: چنان پاداشى از دست تو بیرون رفته است که اندازه آن را جز خداى متعال کسى نمى داند. این ماه را خداوند برترى داده و حرمتش را بزرگ فرموده و کرامت خود را براى روزه گیران در آن ارزانى داشته است. گفتم: اى پسر رسول خدا! آیا اگر از باقى مانده این ماه روزه بدارم به بخشى از پاداش روزه گیران در این ماه دست مى یابم؟ فرمود:

اى سالم! هر کس یک روز از روزهاى آخر این ماه را روزه بدارد، براى او موجب زینهارى از سختى سکرات مرگ و فشار گور و بیم شدید آخرت است و هر کس دو روز را روزه بدارد، براى او اجازه عبور از پل صراط خواهد بود و هر کس سه روز از آخر این ماه را روزه بدارد، روز رستاخیز از بیم ها و سختى هاى آن در امان خواهد بود و حکم برائت از آتش به او عطا مى شود[۷].

پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرموده اند: همانا رجب ماه اصم خداوند و ماهى سخت بزرگ است و از این جهت به آن اصم مى گویند که هیچ ماهى را در پیشگاه خداى متعال چنان حرمت و بزرگى نیست. مردم دوره جاهلى هم آن را بزرگ مى داشتند و اینک که اسلام آمده است بر تعظیم و برترى آن افزوده است. همانا ماههاى رجب و شعبان دو ماه من است و رمضان ماه امت من است. همانا هر کس از روى ایمان و به قصد اطاعت خدا روزه بگیرد، مستوجب رضوان اکبر خداوند مى شود و این روزه اش، آتش خشم خدا را بر او خاموش مى کند و درى از درهاى دوزخ را بر او مى بندد.

و اگر به اندازه گنجایش زمین بر او طلا داده شود، برتر از پاداش روزه او نیست و هیچ چیز جز حسنات نمى تواند پاداش او را کامل کند، بشرط آنکه روزه اش را براى خداوند خالص گرداند و آن شخص چون آن روز را به شام رساند، براى او ده دعاى  مستجاب و برآورده خواهد بود که اگر براى دنیاى خویش خواسته باشد، خدایش ارزانى مى دارد و گر نه بهتر از هر دعایى که یکى از اولیاء و دوستان و برگزیدگان خداوند کرده باشد، براى آخرتش اندوخته مى فرماید.

و هر کس از ماه رجب دو روز روزه بدارد، هیچ کس از اهل آسمان و زمین نمى تواند توصیف کرامت او را پیش خداوند متعال کند و براى او پاداشى معادل پاداش ده تن از صادقان و همه کارهایى که ایشان در مدت عمرشان انجام داده اند نوشته مى شود و روز قیامت هم به اندازه آنان شفاعت مى کند و همراه آنان محشور مى شود و به بهشت در مى آید و از رفیقان آنان خواهد بود.

هر کس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند میان او و آتش، خندقى قرار مى دهد و حجابى مى نهد که درازى آن به اندازه هفتاد سال راه است و به هنگام افطار، خداوند به او مى فرماید حق تو بر من واجب شد و دوستى و ولایت خود را براى تو واجب کرد اى فرشتگانم! گواه باشید که همه گناهان گذشته و آینده اش را بخشید

و هر کس از ماه رجب، چهار روز روزه بدارد، از همه بلاها عافیت مى یابد، از قبیل دیوانگى و پیسى و خوره و فتنه دجّال و از عذاب گور در امان قرار مى گیرد و براى او پاداشى معادل پاداش خردمندانى توبه کننده و بازگشته به سوى خدا نوشته مى شود و کارنامه اش در زمره نخستین عبادت کنندگان بدست راستش داده مى شود.

و هر کس از رجب، پنج روز روزه بگیرد، بر خداوند است که روز قیامت او را خشنود فرماید و در آن روز در حالى از گور خویش مبعوث مى شود که چهره اش چون ماه کامل درخشنده خواهد بود و به شمار ریگزارهاى انبوه برایش حسنه نوشته مى شود و بدون حساب به بهشت برده مى شود و به او مى گویند هر خواسته که دارى از خداى خویش بخواه. و هر کس از رجب، شش روز روزه بگیرد، در حالى از گور خود برانگیخته مى شود که از چهره اش پرتوى رخشنده تر از خورشید مى درخشد و افزون بر آن نورى به او داده مى شود که همه اهل قیامت از چهره و نور او کسب روشنایى مى کنند و در زمره آنان که در امانند برانگیخته مى شود و بدون حساب از صراط مى گذرد و از حقوق پدر و مادر و گسیختن پیوند خویشاوندى در امان مى ماند و عافیت مى یابد.

و هر کس هفت روز از رجب روزه بگیرد، در قبال هر روز یکى از درهاى  هفتگانه دوزخ بر او بسته مى شود و خداى عز و جل جسدش را بر آتش حرام مى کند.

و هر کس هشت روز از رجب را روزه بدارد، درهاى هشتگانه بهشت در قبال هشت روز روزه اش براى او باز و به او گفته خواهد شد از هر در بهشت که مى خواهى به آن داخل شو.

و هر کس از رجب نه روز را روزه بدارد، در حالى که بانگ  لا اله الا اللَّه. برداشته باشد، از گور خود بیرون مى آید و چهره اش را از جانب بهشت به سوى دیگرى بر نمى گرداند و چون از گور خود بیرون آید، چهره اش را پرتوى است که براى همه اهل محشر مى درخشد، آنچنان که مى گویند این پیامبرى برگزیده است و کمتر چیزى که به او بخشیده مى شود، این است که بدون حساب به بهشت وارد خواهد شد.

و هر کس از رجب، ده روز روزه بگیرد، خداوند متعال براى او دو بال سبز که در آن در و یاقوت به رشته کشیده شده است مى بخشد که به کمک آن دو بال، همچون برق خیره کننده چشم از پل صراط به سوى بهشت مى گذرد و خداوند کارهاى نکوهیده اش را به کارهاى پسندیده مبدل مى فرماید و از نزدیکان و کسانى که به عدل و قسط قیام کرده اند نوشته مى شود و پاداش او چنان خواهد بود که گویى خداى عز و جل را هزار سال ایستاده و شکیبا و با نیت خالص عبادت کرده است.

و هر کس از رجب، یازده روز روزه بدارد، روز رستاخیز هیچ بنده یى پاداشى برتر از او نمى یابد مگر آن کس که به اندازه او یا بیش از او روزه گرفته باشد.

و هر کس از رجب، دوازده روز روزه بدارد، روز رستاخیز بر او دو جامه سبز از سندس و استبرق پوشانده مى شود که در آن دو مى خرامد و اگر یکى از آن دو جامه به سوى دنیا آویخته شود، میان خاور و باختر جهان را روشن مى کند و فضاى جهان خوشبوتر از مشک مى گردد.

و آن کس که سیزده روز از رجب را روزه بدارد، روز رستاخیز براى او در سایه عرش سفره یى (میز ناهارى) از یاقوت سبز نهاده مى شود که پایه هاى آن از مرواریدهایى است که هر یک هفتاد برابر مرواریدهاى این جهان است و بر آن سینى هایى از در و یاقوت نهاده اند که در هر یک هفتاد هزار نوع خوراکى است که رنگ و بوى هیچ یک چون دیگرى نیست و او از آن مى خورد در حالى که مردم در رنج و سختى بزرگى هستند.

و آن کس که چهارده روز از رجب را روزه بدارد، خدایش چنان پاداشى به  او مى دهد که هیچ چشمى ندیده و هیچ گوشى نشنیده و بر دل هیچ کس خطور نکرده است، از جمله کاخ هاى بهشتى که با در و یاقوت بنا شده است.

و آن کس که پانزده روز از رجب روزه بگیرد، روز رستاخیز در محل آنان که در زینهارى و امانند مى ایستد و هیچ فرشته مقرب و پیامبر مرسلى نیست که چون از کنارش بگذرد، نگوید خوشا به حال تو که تو در زینهارى و مقربى و شرف یافته و مورد غبطه اى و در بهشت مى خرامى و ساکن آنى.

و آن کس که شانزده روز از رجب روزه بدارد، از نخستین کسان است که بر مرکب نور سوار مى شود و در عرصات بهشت به پرواز در مى آید و به دار الرحمن مى رود.

و آن کس که هفده روز از رجب روزه بدارد، روز رستاخیز براى او بر پل صراط هفتاد چراغ نور مى نهند تا در روشنى آن از پل صراط به سوى بهشت رود و فرشتگان با سلام و درود بدرقه اش مى کنند و از پى او روان مى شوند. و آن کس که هیجده روز از رجب روزه بدارد، همراه ابراهیم (علیه السّلام) در خیمه او خواهد بود و بر تختهاى در و یاقوت خواهد نشست.

و آن کس که نوزده روز از رجب روزه بدارد، خداوند در بهشت عدن، کنار کاخ ابراهیم و آدم (علیه السّلام) کاخى از مروارید تازه برایش مى سازد. آن مرد بر آن دو پیامبر سلام مى دهد و آن دو پاسخ او را با درود و خوشامد مى دهند و در قبال هر روز براى او پاداشى معادل هزار سال روزه نوشته مى شود.

و هر کس از رجب بیست روز روزه بدارد، چنان است که گویى بیست هزار سال خدا را پرستش کرده است.

و هر کس از رجب بیست و یک روز روزه بدارد، روز رستاخیز شفاعت او براى گنهکارانى به شمار افراد قبیله مضر و ربیعه پذیرفته مى شود.

و هر کس بیست و دو روز از ماه رجب روزه بدارد، سروشى از ساکنان آسمان او را ندا مى دهد که اى بنده برگزیده خدا! بر تو مژده باد که خدایت گرامى و بزرگداشت ارزانى مى فرماید و نعمت دوستى با پیامبران و صدیقان و شهیدان و صالحان که نیکو دوستانى هستند به تو عنایت مى فرماید.

و هر کس بیست و سه روز از رجب روزه بدارد. از آسمان به او ندا داده مى شود، خوشا بر تو اى بنده خدا که اندکى رنج کشیدى و نعمت جاوید یافتى.

خوشا بر تو که چون پرده از پیش چشم برداشته شود (پس از مرگ) به سوى  پاداش گران پروردگار کریمت مى روى و در بهشت، همسایه خداوند جلیل خواهى شد.

و هر کس بیست و چهار روز از رجب را روزه بدارد، چون فرشته مرگ پیش او آید براى او به صورت جوانى در حله یى از دیباى سبز که سوار بر اسبى از اسبهاى بهشت است و در یک دست حریرى سبز، آمیخته با عطر مشک تازه و در دستى دیگر قدحى زرین، آکنده از شراب بهشت دارد ظاهر مى شود، و به هنگام بیرون رفتن جان، سکرات مرگ بر او آسان مى شود. فرشته مرگ سپس روحش را مى گیرد و در آن دیبا مى نهد و از آن رایحه دل انگیزى بیرون مى دمد که ساکنان آسمانها همگى آن را استشمام مى کنند. آن شخص در حالى که سیراب است به گور خود وارد مى شود و سیراب از گور خود بیرون مى آید تا کنار حوض بر پیامبر وارد شود. و آن کس که بیست و پنج روز از رجب روزه بدارد، چون از گور خویش بیرون آید، هفتاد هزار فرشته با او ملاقات مى کنند که بر دست هر یک از ایشان پرچمى از در و یاقوت است و هر یک زیورها و جامه هاى گرانبها همراه دارند و به او مى گویند: اى دوست خدا! به سوى پروردگارت بشتاب و او از نخستین کسانى است که همراه مقربانى که خداى از ایشان خشنودند، به بهشت عدن وارد مى شود و این بهره و کامیابى بزرگ است.

و هر کس از رجب بیست و شش روز را روزه بدارد، خداوند براى او در سایه عرش صد کاخ از در و یاقوت مى سازد که بر سر هر کاخى خیمه یى سرخ از حریر بهشت است و او در حالى که برخوردار از نعمتهاست، در آنها مسکن مى گزیند و مردم در حال حساب پس دادن خواهند بود. و هر کس بیست و هفت روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند گورش را به اندازه مسیر چهار صد سال راه گشاده و همه آن مساحت را آکنده از مشک و عنبر مى فرماید.

و آن کس که بیست و هشت روز از رجب را روزه بدارد، خداوند عز و جل میان او و آتش هفت خندق قرار مى دهد که هر خندق به بزرگى فاصله میان آسمان و زمین است و پیمودن آن پانصد سال راه است.

و آن کس که بیست و نه روز از رجب را روزه بدارد، خدایش مى آمرزد، هر چند از مال مردم یکدهم باج گرفته باشد و هر چند زنى باشد که هفتاد بار زنا داده باشد، به شرط آنکه فقط این روزه را براى کسب رضاى خداوند و رهایى از دوزخ

گرفته باشد[۸].

و هر کس از ماه رجب سى روز روزه گرفته باشد، سروشى از آسمان او را ندا مى دهد که اى بنده خدا! خطاهاى گذشته تو را خداوند آمرزید و در اعمال آینده خویش کوشش کن و به دقت بنگر، و خداوند متعال در هر یک از بهشت ها به او چهل هزار شهر را مى بخشد که در هر شهر چهل هزار هزار کاخ زرین و در هر کاخ چهل هزار هزار خانه و در هر خانه چهل هزار هزار تخت نهاده شده و بر هر تخت چهل هزار هزار سفره زرین گسترده است که بر هر سفره چهل هزار کاسه زرین قرار دارد و در هر کاسه چهل هزار هزار نوع خوراکى و آشامیدنى است که هر یک رنگ و بوى مخصوصى دارد و در هر خانه چهل هزار هزار تخت زرین که پهنا و درازاى هر یک دو هزار ذراع است، نهاده شده و بر هر تخت دوشیزه یى از فرشتگان قرار گرفته که سیصد هزار زلف از نور دارد و هر زلفى را هزار هزار کنیزک با مشک و عنبر معطر مى سازند تا آنکه روزه گیرنده بهشت به آن برسد و این پاداش کسى است که تمام ماه رجب را روزه بگیرد، گفته شد: اى رسول خدا! آن کس که به سبب ضعف و بیمارى نتواند روزه بگیرد یا زنانى که پاکیزه نیستند و عذر شرعى دارند، چه باید انجام دهند تا به آنچه که وصف فرمودى برسند؟ فرمودند: براى هر روز گرده نانى به مستمندان بدهد و سوگند به کسى که جان من در دست اوست، هر کس، هر روز از رجب، چنین صدقه یى بدهد به آنچه گفتم و به بیش از آن مى رسد و اگر همه آفریده شدگان اهل آسمانها و زمین جمع شوند که به اندازه پاداش او برسند، به یکدهم آنچه که در بهشت به آن شخص مى رسد، نمى رسند. گفته شد: اى رسول خدا! کسى که قادر به انجام این صدقه نباشد، چه کند که به آنچه توصیف فرمودى برسد؟ فرمودند: در هر روز از ماه رجب از آغاز تا پایان روز سى ام، این تسبیح را صد بار بگوید:

«سبحان اللَّه الجلیل، سبحان من لا ینبغى التسبیح الا له، سبحان الاعز الاکرم، سبحان من لبس العز و هو اهل له.

[۹]»

امیر المؤمنین على (علیه السّلام) فرموده است، هر کس یک روز از روزهاى نخست یا میانه یا آخر رجب را روزه بگیرد، خداوند گناهان گذشته و آینده اش را مى آمرزد و هر کس سه روز در دهه اول و سه روز در دهه دوم و سه روز در دهه سوم رجب روزه بدارد، گناهان گذشته و آینده اش آمرزیده مى شود و هر کس یک شب از شبهاى رجب را به عبادت زنده بدارد، خدایش از آتش آزاد مى فرماید و شفاعت او را در مورد هفتاد هزار خطا کار مى پذیرد و هر کس در ماه رجب براى خشنودى خداوند صدقه یى بپردازد، خداوندش روز قیامت در بهشت با پاداش هایى او را گرامى مى دارد که هیچ چشم چنان ندیده و هیچ گوش چنان نشنیده و بر هیچ دلى خطور نکرده است [۱۰].

مالک بن انس فقیه [۱۱] مى گفته است، چشم من هرگز کسى را از لحاظ زهد و دانش و فضیلت و پارسایى و عبادت خدا چون جعفر بن محمد (علیهما السّلام) ندیده است. من به حضور ایشان مى رفتم به من توجه و مرا احترام مى فرمود. روزى به ایشان گفتم: اى پسر رسول خدا! پاداش کسى که یک روز از ماه رجب را از روى ایمان و براى رضاى خدا روزه بگیرد چیست؟ چنین فرمود- و به خدا سوگند هر گاه حدیثى نقل مى کرد صادق بود- پدرم از پدرش، از پدر بزرگش، از پیامبر (صلّى الله علیه و آله) نقل مى کرد که فرموده اند:

هر کس یک روز از رجب را از روى ایمان و براى رضاى خدا روزه بگیرد، خطاهایش آمرزیده مى شود. گفتم اى پسر رسول خدا! پاداش کسى که یک روز از شعبان روزه بگیرد چیست؟ فرمود: پدرم از پدرش، از پدر بزرگش، از پیامبر (صلّى الله علیه و آله) نقل مى کرد که فرموده اند: هر کس یک روز از شعبان را براى رضاى خدا و از روى ایمان روزه بگیرد خطاهایش آمرزیده مى شود[۱۲].

امام صادق فرموده اند: در بهشت جویى است که نامش رجب و آب آن سپیدتر و شفاف تر از برف و یخ و شیرین تر از عسل است. هر کس یک روز از رجب روزه بگیرد، خداوند از آب آن جوى به او مى آشاماند[۱۳].

همان حضرت فرموده است، روز رستاخیز سروشى از درون عرش ندا مى دهد رجبى ها کجایند؟ گروهى برمى خیزند که چهره شان براى مردم محشر مى درخشد، بر سرشان تاج پادشاهى آکنده از مروارید و یاقوت است. همراه هر یک از ایشان هزار فرشته از سوى راست و هزار فرشته از سوى چپ ایستاده اند و به او مى گویند اى بنده خدا! کرامت خداى بر تو گوارا باد! از عرش هم ندا مى آید که اى بندگان و کنیزکان من! سوگند به عزت و جلال خودم جایگاه شما را گرامى و عطاى شما را جزیل قرار مى دهم و غرفه هایى از بهشت به شما ارزانى مى دارم که از زیر آن جوى ها جارى است و جاودانه در آن خواهید بود و پاداش عمل کنندگان چه نیکوست، شما براى من در ماهى روزه مستحبى گرفتید که حرمت آن ماه را بزرگ و حق آن را واجب کرده ا اى فرشتگان من! اى بندگان و کنیزکان مرا به بهشت درآورید. امام صادق اضافه فرموده است که این پاداش کسى است که چیزى از ماه رجب را روزه بگیرد، هر چند یک روز از دهه اول یا دوم یا آخر آن باشد[۱۴].

پی نوشت:

[۱] . محمد بن عمر واقدى در مغازى در جنگ نخله که در ماه رجب بوده است، شأن نزول آیه را در آن باره دانسته است. رک. به: ترجمه مغازى، ص ۱۳، ج ۱، مرکز نشر دانشگاهى، تهران، 

[۲] . در قصص قرآن، ص ۱۳۱، برگرفته از تفسیر عتیق نیشابورى، چاپ ۱۳۴۷ شمسى، تهران و ترجمه نهایه الارب نویرى، ص ۴۷، ج ۸، به قلم این بنده، سوار شدن نوح( علیه السّلام) به کشتى در ماه رجب آمده است.

[۳] . با ذکر سند در ثواب الاعمال، ص ۷۸، چاپ استاد محترم آقاى على اکبر غفارى، آمده است.

[۴] . وسائل الشیعه، شیخ حر عاملى، ص ۳۵۰، ج ۷، به نقل از فضائل الاشهر الثلاثه صدوق آمده است.

[۵] . با ذکر سلسله سند در عیون اخبار الرضا، ص ۲۹۱، ج ۱، چاپ ۱۳۷۷ ق. قم، آمده است.

[۶] . ظاهرا منظور سالم حناط( گندم فروش) است که در رجال نجاشى، چاپ قم، نام و آثار او آمده است.

[۷] . وسائل الشیعه، ص ۳۵۱، ج ۷، به نقل از امالى صدوق، آمده است.

[۸] . خوانندگان ارجمند از این گونه روایات تعجب نفرمایند و خداى ناخواسته منحرف نشوند، که این گونه روایات از مقتضیات است، نه از علل تامه، و در غیر آن صورت، ممکن است در نظر مبتدى با روایات دیگر معارض باشد.

[۹] . این روایت با ذکر سلسله سند در صفحات ۷۸ و ۸۲ ثواب الاعمال و صفحات ۲۴ و ۳۰ فضائل الاشهر الثلاثه و در مجلس هشتادم امالى صدوق( رضی الله عنه) و به نقل از آنها در صفحه ۳۵۲ جلد ۷ وسائل الشیعه شیخ حر عاملى و صفحه ۲۶ جلد ۹۸ بحار الانوار، چاپ جدید، آمده است.

[۱۰] . در فضائل الاشهر الثلاثه، ص ۳۸ و به نقل از آن و امالى صدوق در وسائل، ص ۳۵۴، ج ۷، آمده است.

[۱۱] . مالک بن انس یکى از پیشوایان چهارگانه اهل سنت متولد ۹۳ و درگذشته ۱۷۹ در مدینه. براى اطلاع از آثار علمى او، رک. به: الاعلام، زرکلى، ص ۱۲۸، ج ۶.

[۱۲] . در امالى صدوق، ص ۳۲۴، آمده است.

[۱۳] . در فضائل الاشهر الثلاثه، ص ۳۱، و وسایل، ص ۳۵۵، ج ۷، آمده است.

[۱۴] . فضائل الاشهر الثلاثه صدوق، ص ۳۱، و وسایل، ص ۳۵۵، ج ۷، در بحث روزه هاى مستحب، آمده است.