آیا بناء بر قبور حرام است؟

بنای بر قبور، به‌ معنای ایجاد بنا و سازه بر روی قبر مردگان. مسلمانان (شیعیان و اهل سنت) با وهابیون درباره حکم شرعی ساختن بنا بر قبور مردگان اختلاف‌نظر دارند. مذاهب اسلامی و به‌خصوص شیعیان در طول قرن‌ها بر قبور بزرگان و پیشوایان و برخی علمای دینی بنایی ساخته‌اند. سابقه بنای بر قبور به صدر اسلام باز می‌گردد و بنابر شواهد تاریخی صحابه و تابعین نیز به آن اعتراض نکرده‌اند. با این حال وهابیون معتقدند که ساخت بنا بر قبر اموات، به نوعی زمینه‌ساز عبادت آنها و شرک در عبادت است.

یکی از ادعاها،ادعای تحریم بناء قبور است و آن را بدعت وحرام و خلاف سیره صحابه می داند و لذا قبور و بارگاه ها را خراب می کند .  در این متن ساخت بارگاه قبور را در سیره سلف که از  کتب خود اهل سنت است، بررسی می کنیم

یکی از بهترین مصادیق، قبر پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) است که مربوط به عصر صحابه است. در زمان خود صحابه، اولین کسی که برای قبر نبی مکرم(صلی الله علیه و آله) دیوار بناء کرد، عمر بن خطاب بوده است.(وفاء الوفاء سمهودی، ج۲، ص۵۴۱)

عایشه در کنار قبر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)، قبل از این که دیواری بر اطراف قبر نبی مکرم (صلی الله علیه و آله) بناء شود و بعد از بناء دیوار، در آنجا هم سکونت داشت و هم عبادت می‌کرد.(همان، ج۲، ص۵۴۴).

عبدالله بن زبیر آمد این حائط را از بین برد و بناء جدیدی ساخت. عمر بن عبدالعزیز آمد این بناء را از نو ساخت و توسعه داد.

ولید بن عبدالملک، از خلفای اموی، به عمر بن عبدالعزیز که از طرف ایشان حاکم مدینه بود، دستور داد تا حرمی که بر روی قبر نبی مکرم(صلی الله علیه و آله) است را از بین ببرد و توسعه بدهد و حجرات زنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) را هم وارد حرم پیامبر اکرم کند(.البدایه و النهایه، ج۹، ص۸۹)

اهل سنت به صراحت می گویند:

پیامبر(صلی الله علیه و آله)، فاطمه بنت اسد را در درون مسجد دفن کرد(.وفاء الوفاء سمهودی، ج۲، ص۵۱۷)

قبر امیرالمؤمنین(علیه السلام) در زمان هارون بناء شد و مورد توجه تمام مسلمانان بوده است. (موسوعه العتبات المقدسه، ج۶، ص۹۷)

قبر امام کاظم(علیه السلام) در قرن ۳ و ۴ هجری در بغداد بناء شد(سیر اعلام النبلاء، ج۶، ص۲۷۴)

جالب این که قبر سلمان فارسی در مدائن، توسط صحابه و تابعین بناء شد.(تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۶۳)

قبر طلحه و زبیر که در جنگ جمل کشته شدند و در بصره بود، بر روی قبر آن دو، توسط اهل سنت و تابعین، بناء و حرم ساخته شد.(رحله ابن بطوطه، ج۱، ۱۸۷/ المنتظم ابن جوزی، ج۴، ص۳۸۷)

قبر ابوایوب انصاری، صحابه نبی مکرم(صلی الله علیه و آله) که در سال ۵۲ در جنگ روم به شهادت رسید، در ترکیه در شهر وان، دارای گنبد و زیارتگاه و بارگاه است.

قبر مالک در مدینه بوده و زیارتگاه عموم مردم بود.

قبر محمد بن ادریس شافعی، در مصر زیارتگاه مردم است.

قبر ابوحنیفه و احمد بن حنبل در بغداد مورد توجه است.

در زمان پیامبر

رسول اکرم(ص)، فاطمه بنت اسد را در قسمتی از مسجد به خاک سپردند که در تاریخ اسلام به قبر فاطمه معروف بوده است. در عهد نبوی، مقارن با صلح حدیبیه، اولین بنا یا مسجد بر روی قبور توسط ابوجُنْدُل بر روی قبر ابوبصیر صحابی ساخته شد و رسول خدا با وجود اطلاع از این اقدام، از آن کار جلوگیری نکرد.

در دوران صحابه
پیکر مطهر پیامبر اکرم، در خانه خود ، دفن شد و حفظ و تعمیر بنای این خانه از همان سال‌های ابتدایی وفات ایشان، مورد توجه و همت مسلمانان و خلفا بوده است.

اولین بار، عمر بن خطاب، دیواری در کنار قبر حضرت ساخت و آن را از محل زندگی عایشه جدا کرد. ولید بن عبدالملک(حکومت: ۸۶-۹۶ق) با هدف توسعه محل دفن حضرت، خانه ایشان را خراب کرد و در تجدید بنا، محوطه اطراف خانه را به آن اضافه و در انتها حجره ایشان را با سنگ رخام تزئین نمود.[نیازمند منبع] در دوران متوکل (حکومت: ۲۲۸- ۲۴۲ق) و مستعصم (حکومت: ۶۴۰-۶۵۶ق) نیز این حجره تجدید بنا شد. در سال ۶۵۶ق با مصالحی که از سوی ملک منصور ایبک صالحی، امیر مصر، ارسال شده بود، مرقد پیامبر اکرم(ص) تعمیر و تزئین شد و اولین گنبد به نام‌ قبه الزرقا بر روی حجره حضرت ساخته شد. در سال‌های ۷۶۵، ۸۵۲، ۸۸۱، ۸۸۶ و ۸۹۱ق توسط خلفای بنی عباس و عثمانی تجدید بنا و گنبدهایی بر روی آن ساخته شد.

عدم اعتراض مسلمانان به این تجدید بناها و گسترش بنای مرقد نشان‌دهنده مشروع بودن این کار و متصل بودن عملکرد و سیره مسلمانان به زمان پیامبر و جواز بنای بر قبور است.

بنای بر قبور نزد صحابه نیز رواج داشته است:

قبر صفیه بنت عبدالمطلب، مادر زبیر بن عوام؛ عمه رسول خدا، در تجدید بنای خانه مغیره بن شعبه، داخل بنای خانه او شد و بنایی جدید بر روی آن ساخته شد.
در خانه عقیل که به تدریج به مقبره اختصاصی بنی هاشم در قبرستان بقیع تبدیل شد،قبور ائمه اهل بیت و برخی از صحابه دارای گنبد و بنا بوده است.
ابن اثیر از ارسال معماری به مدینه از سوی مجد الملک قمی برای تعمیر و مرمت قبه مزار ۴ تن از امامان و عباس بن عبدالمطلب خبر می‌دهد.
ابن جبیر،ابن نجار، خالد بن عیسی، ابن بطوطه و اولیا چلپیدر سال‌های مختلف از وجود بقعه‌هایی بر قبور ائمه گزارش داده‌اند.

حرم اویس قرنی و عمار یاسر در سوریه

منبع: سایت سنت