ازدواج حضرت سکینه دختر امام حسین (علیه‌السّلام)

اشاره:

سُکَینِه دختر امام حسین(ع) از اسیران کربلا بود. وی در واقعه کربلا حضور داشت و پس از شهادت پدرش با کاروان اسیران به کوفه و شام به اسارت برده شد. او از پدرش روایت نقل کرده است. بر اساس گزارشات تاریخی سکینه اشعار برخی از شاعران عرب را داوری می‌کرده و اشعاری در رثای امام حسین(ع) سروده است. مورخان درباره ازدواج و زمان و مکان درگذشت سکینه اختلاف‌نظر دارند. محل دفن او را در مدینه، مصر و دمشق گفته‌اند. همچنین برخی از فقیهان شیعه از ازدواج او با مصعب بن زبیر برای جایز بودن ازدواج زنان شیعه با دیگر مسلمانان استفاده کرده‌اند.

پاسخ :

بنابر نظر مشهور، تاریخ نگارانِ معروف نام ده فرزند را برای امام حسین (علیه السلام) ذکر می کنند که شش تن آنها پسر و بقیه دختر می باشند. دختران حضرت (علیه السلام) عبارت بودند از زینب، سکینه، فاطمه و رقیه. همان نخستین روزی که امریءالقیس بن عدی، رئیس قبیله بکر بن وائل اسلام آورد،[۱] امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) دو فرزندش حسن و حسین (علیهما السّلام) را نزد وی برد و فرمود: «یا عم؛ من علی بن ابی طالب پسر عمو و داماد رسول خدا هستم و این دو نیز فرزندزادگان اویند. ما میل داریم که با تو پیوند خویشاوندی برقرار کنیم.»

امریء القیس در پاسخ گفت: یاعلی، من سه دختر دارم. نخست «محیات» که او را به تو تزویج می کنم و دیگر «سلمی» که وی را به نکاح حسن در می آورم و بعد «رباب» که او را با پیوند با حسین خرسند می سازم.[۲]

از پیوند امام حسین (علیه السلام) با رباب، (آن بانوی جلیل القدر) حضرت سکینه خاتون به دنیا آمد، و نام مادر گرامی رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) حضرت آمنه (علیها السّلام) را بر او نهادند.[۳]

حضرت سکینه (علیها السّلام) سیده النساء عصر خویش بود و روز پنج شنبه، پنجم ماه ربیع الاول سال ۱۱۷ ه‍ ق در مدینه وفات کرد.[۴] اینک پس از شناخت مختصری از حضرت سکینه (علیها السّلام) به بررسی شرح احوال مصعب و خاندان او می پردازیم.

زبیر بن عوام بن خویلد بن اسد بن عبدالغری یکی از شخصیت های برجسته تاریخ اسلام است، که بعدها دچار انحرافاتی شد. وی محرم اسرار اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ بود و تحت تعلیمات و برکات این خاندان بود، تا آنکه فرزندش عبدالله به دنیا آمد. امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمایند: «ما زال الزبیر یعدّ منا اهل البیت حتی نشأ ابنه عبدالله.»[۵]

برادر کوچکتر عبدالله، مصعب است که به ابا عیسی یا ابا عبدالله ملقب بود. وی به شخصیت امام حسین (علیه السلام) ارادت ویژه ای داشت و همواره او را اسوه خود قرار داده بود اما متأسفانه جاه طلبی او مانع از آن می شد که به یاری امام (علیه السلام) بشتابد. وی پیوسته به دنبال کسب خلافت عراق بود. مصعب پس از قتل مختار، مدتی از سوی برادرش عبدالله امیر کوفه گردید بارها با سپاهیان عبدالملک بن مروان جنگید تا آن که سرانجام در ذی قعده ۷۲ ه‍ ق[۶] به دست محمد بن مروان برادر و فرمانده لشکر عبدالملک در نبردی ناجوانمردانه به قتل رسید.[۷]

مصعب پیش از نبرد با عبدالملک به مزار اباعبدالله (علیه السلام) آمد و این بیت را زمزمه می کرد:

و إن الألی باللطف من آل هاشم

تأسوا فسنوا للکرام التأسیا[۸]

شعبی ماجرایی را نقل می کند که بیان آن خالی از لطف نیست. می گوید من و عبدالله بن زبیر و عبدالملک بن مروان و مصعب بن زبیر در برابر کعبه نشسته بودیم و سخن می گفتیم. پس از پایان سخن قرار شد هریک از ما برخیزد، رکن یمانی را بگیرد و حاجتش را بخواهد. وی سپس مفصل می گوید که هر کدام چه دعایی کردند و چه حاجتی خواستند و جالب آن که همه به خواسته هایشان رسیدند. امّا آنچه مصعب خواسته بود این بود که خداوندا مرا نمیران تا آن که امیر عراق گردم و نیز با سکینه بنت الحسین (علیه السلام) پیوند زناشویی ببندم.[۹]

اکنون با آنچه بیان کردیم پاسخ سؤال روشن می گردد که مصعب دشمن اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ نبود بلکه شخصیتی جاه طلب بود که لغزش هایی بزرگ داشت.

پاسخ دیگری که می توان به این سؤال داد آن است که بگوییم چه بسا این ازدواج به رضایت حضرت سکینه نبوده است و تنها از روی مصالح سیاسی ـ اجتماعی صورت پذیرفته. چنان که شواهد تاریخی بسیاری بر این گونه ازدواج ها وجود دارد مانند بسیاری از همسران پیامبر (صلّی الله علیه و آله) ، امام حسن مجتبی (علیه السلام) و برخی دیگر از ائمه ـ علیهم السّلام ـ که حتی کمر به قتل آن پیشوایان می بستند و قطعاً آن پیوندها به رضایت آنان نبوده است. در اینجا نیز چه بسا حضرت سکینه (علیها السّلام) به این پیوند خرسند نبوده است امّا از روی مصلحت تن در داده است.

شاهد آن که وقتی حضرت سکینه (علیها السّلام) سر از اطاعت ابن زبیر برمی گیرد و نشوز می کند، رمله بنت الزبیر خواهر مصعب نزد عبدالملک می رود و می گوید: «اگر چنین نبود که ما می خواهیم پوششی بر کارهای خود بگذاریم، هرگز نسبت به کسی که رغبتی در ما ندارد، رغبتی به او نداشتیم.»[۱۰] با توجّه به این جمله و تصریحی که در آن وجود دارد، به راحتی می توان واقعیت این پیوند را دریافت و به اهداف پشت پرده آن پی برد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ . سفینه البحار، شیخ عباس قمی.

۲ . نفس المهموم، شیخ عباس قمی.

۳ . تاریخ یعقوبی، یعقوبی.

۴ . لهوف، سید بن طاووس.

پی نوشت ها:

[۱] . امریء و القیس از شعرا و ادیبان بی نظیر عصر جاهلیت بود که سروده هایش سال ها در زمره معلقات سبعه بر دیوارهای کعبه آویخته می شد. وی نصرانی بود و در عهد عمر بن خطاب اسلام آورد.

[۲] . قمی، عباس، نفس المهموم و نفثه المصدور، ص ۲۷۶٫

[۳] . همان.

[۴] . محدث قمی، سفینه البحار، ج ۴، ص ۲۱۴٫

[۵] . «زبیر پیوسته در زمره ما اهل بیت بود تا آن که فرزندش عبدالله به دنیا آمد.» عبدالله از دشمنان کینه توز اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ بود که عایشه را برای خروج و حضور در جنگ جمل تحریک کرد و صلوات بر اهل بیت و پیامبر را از خطابه اش حذف کرد و… وی در سال ۶۴ ه‍ ق به خلافت رسید و در زمان عبدالملک بن مروان توسط حجاج بن یوسف به قتل رسید.

[۶] . تاریخ یعقوبی، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ج ۲، ص ۲۶۵٫

[۷] . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۳، ص ۲۹۷ (ایضاً نک: ج ۲۰، ص ۱۰۲، ج ۹، ص ۳۲۴).

[۸] . ایمان ژرف و عمیق در طف و از مردان بنی هاشم است، آنان را اسوه برگزینید و سنت آن گرامیان را به الگو برپا دارید: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۹۸٫

[۹] . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۲۰، ص۱۳۵٫

[۱۰] . بلاغات، النساء، ابن طیفور، ص۱۹۱٫