تربیت فرزند صالح با خانواده و محیطی سالم

فرزند انسان، نتیجه ی آمال و آرزوهای او می‌باشد زیرا که او، ثمره ی حیات یک انسان محسوب می شود که به عنوان جانشین بر روی زمین باقی می‌ماند. شایسته است که این نماینده ی واقعی انسان، به خصوصیات ویژه ای آراسته گردد و نمی توان به این هدف رسید مگر این که فرزند را به آداب نیکو تربیت نمود. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «فرزندان خود را گرامی بدارید و آنان را خوب تربیت کنید تا آمرزیده شوید».۱

برای رسیدن به این هدف، خود والدین باید اهل تحقیق و مطالعه باشند تا بر اساس تحقیق و بررسی‌هایی که به دست آورده اند، آنچه را که می خواهند به فرزندشان بیاموزند و درستی آن را باور داشته باشند.

متاسفانه بسیاری از اطلاعاتی که فرزندان، دارای آن هستند، بر اساس القائات محیطی و تعصبات والدین به آنها رسیده است و باید توجه داشت که این اطلاعات، ممکن است نادرست و همراه با خطا باشد. با مثالی می توان این موضوع را ثابت کرد.

لحظه‌ای که یک کودک قدم بر عرصه ی گیتی می گذارد، هیچ گونه ادراک و آگاهی نسبت به محیط پیرامون خود ندارد. کم کم که کودک رشد می کند، بر ادراکات او نیز افزوده می گردد و قدرت یادگیری او روز به روز بیشتر می شود. کودک همه ی این یادگیری ها را از محیطی که در آن زندگی می کند به دست می آورد.

به عبارتی دیگر، محیط زندگی کودک، معلم و راهنمای ادراکات و یادگیری های او می‌باشد. محیط، اولین معلم کودک است که تمام القائات فکری و فرهنگی و آموزشی خود را به کودک ارائه می دهد زیرا که پس از سه چهار سال، وقتی با کودک سخن می گوییم، ملاحظه می کنیم که کودک درست به زبانی سخن می گوید که والدین، اطرافیان و به طور کلی محیط تربیتی او به او القاء کرده است.

افرادی که بعدها در اثر مطالعات، گرایشات خود را به اسلام نشان می دهند، در حقیقت فطرت پاک آنها دوباره بیدار می شود و نور ایمان در قلبشان می تابد و به سوی حقیقت رهنمون می گردند.

به طور کلی می توان گفت که محیط پرورشی کودک، اطلاعات فرهنگی خود را بر ذهن و قلب کودکان به صورت اجباری القاء می کند. چنین القائی نه تنها در مورد زبان بلکه در موارد دیگر مانند فرهنگ، اقتصاد و غیره و دین هم وجود دارد.

القائات و یادگیری مذهبی از شایع ترین القائات محیط پرورشی کودک می‌باشد. به لحاظ این که کودکی که در یک خانواده ی مسلمان به دنیا آمده باشد، بر اثر تربیت والدین آن خانواده، مسلمان تربیت می شود و کودکی که در یک خانواده ی مسیحی به دنیا آمده باشد، بر اثر تربیت آن خانواده، مسیحی خواهد گردید و همین طور یهودی و… می توان چنین نتیجه گرفت که پذیرش دین کودک از سوی والدین، نمی تواند یک دین واقعی باشد زیرا والدین آن را بر اساس تعصبی که دارند به فرزندان خود القاء نموده اند.

این موضوع بسیار دقیق علمی را پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین زیبا فرموده است: «هر کودکی با فطرت توحید متولد می شود اما این والدین او هستند که کودک را یهودی یا مسیحی تربیت می کنند». ۲

هر انسانی که متولد می شود با فطرت توحید و گرایش به اسلام متولد می شود و فطرت توحید، در نهاد او وجود دارد. اگر محیط تربیتی، مناسب باشد، کودک بر اساس فطرت پاک خود رشد خواهد نمود و هیچ گونه تعارضی در او مشاهده نخواهد شد. ولی اگر کودک در محیطی که گرایش توحید و اسلام در آن محیط وجود ندارد، رشد کند، کم کم فطرت پاک او تاریک خواهد گردید و القائات محیطی جایگزین آن خواهد شد.

افرادی که بعدها در اثر مطالعات، گرایشات خود را به اسلام نشان می‌دهند، در حقیقت فطرت پاک آنها دوباره بیدار می شود و نور ایمان در قلبشان می‌تابد و به سوی حقیقت رهنمون می گردند.

بنابراین نقطه ی شروع تربیت فرزند باید از تربیت خود والدین شروع شود زیرا اگر خود والدین به خوبی تربیت نشده باشند و اطلاعاتشان بر اساس القائات محیطی و والدین متعصّب بوده باشد، به یقین اطلاعاتی که می خواهند در اختیار فرزند خود قرار دهند و به این وسیله او را تربیت کنند نیز نادرست خواهد بود.

به همین جهت خودسازی در اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا برای خود سازی لازم است که انسان اطلاعات را به صورت صحیح و از منابع معتبر و مطمئن دریافت کرده باشد.

حضرت امام صادق (علیه السلام) فرمود: «بهترین میراث پدران برای فرزندان، ادب است نه مال و ثروت! زیرا ثروت از میان می رود و ادب پایدار می ماند».۳

بنابراین تربیت کودک، از خانواده که محیط اول زندگی او محسوب می شود، آغاز می گردد. به همین جهت می توان دریافت که هسته ی اولیه ی تربیت، خانواده  است. بر همین اساس لازم است که این خاستگاه تربیتی، از پایه‌ای محکم و استوار برخوردار باشد. به همین جهت اولین قدم برای ایجاد چنین پایگاهی، انتخاب همسر مناسب می‌باشد تا کودکی که در این مکان می خواهد تربیت شود، مکانی مطمئن برایش باشد.۴

شناخت و بررسی مراحل رشد، والدین و مربیان را یاری می دهد تا اولا کودک خود را به درستی بشناسند و در ثانی از مراحل تربیتی آنها به خوبی آگاهی داشته باشند.

خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: «یا ایها الذین آمنوا قوا انفسکم و اهلیکم نارا»؛۵‌ ای کسانی که ایمان آورده اید، خود و خانواده ی خود را از آتش نگهدارید. مولای بزرگوار حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) در تفسیر آیه ی شریفه فرمود: «یعنی، به خود و خانواده ی خود خوبی بیاموزید و آنان را تربیت کنید».۶

کودکی که در خانواده ی با ایمان و روشن ضمیر تربیت شده باشد، دارای ارزش والایی است زیرا زندگی انسان بر پایه ی تربیت صحیح استوار است و اگر کودکی نیکو تربیت شود، بدون تردید می تواند فردی صالح و شایسته برای جامعه باشد. تربیت خوب فرزند، بدون تردید دارای پاداش اخروی نیز برای والدین می‌باشد زیرا اثر فرزند صالح پس از مرگ والدین، همواره به آنها می‌رسد و خداوند متعال آنها را به خاطر تربیت فرزند صالح، مورد تکریم قرار می دهد.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هر کس، دختری داشته باشد و او را خوب تربیت کند و به خوبی او را دانش بیاموزد و از نعمت هایی که خداوند به او بخشیده به فراوانی بهره مندش کند، آن دختر، مانع و سپر پدر در برابر آتش دوزخ خواهد بود».۸

پی نوشت ها

۱- جامع الاحادیث شیعه؛ ج۲۶ ص۸۵۰

۲- بحارالانوار؛ ج۳ ص۲۸۱

۳-اصول کافی؛ ج۸ ص۱۵۰

۴-تربیت فرزند از دیدگاه اسلام؛ ص ۶۱-۶۲

۵-تحریم/۶

۶-میزان الحکمه، ج ۱، ص ۱۰۳

۷- همان ص ۱۰۱

۸-همان

برگرفته از کتاب “فرزند صالح” نوشته پور ابراهیم

منبع: تبیان؛ تنظیم: کهتری