- زمان مطالعه : 4 دقیقه
- توسط : ناظر محتوایی شماره یک
- 0 نظر
پرخاشگرى به عنوان یک موضوع مهم و معضل بزرگ، مسأله‌اى است که اکثر خانواده‌ها با داشتن فرزندى در سن نوجوانى یا جوانى، با آن روبرو هستند.
این که علل و انگیزه پرخاشگرى چیست و خانواده‌ها با فرزند پرخاشگر خود، چگونه برخورد کنند و جامعه تا چه اندازه در این مورد مقصر است، مسأله‌اى است که باید در مورد آن با کارشناسان به گفت و گو نشست.
در ابتدا مناسبت است قسمتى از بحث مهم پرخاشگرى در نوجوانان و جوانان از دیدگاه پویایى‌شناسى گروهى مورد بحث قرار گیرد. از خصوصیات بارز نوجوانان پرخاشگر، می توان به تندروی، حالت خصمانه و پرخاشجویى اشاره کرد. معمولاً افراد پرخاشگر یا نوجوان پرخاشگر، به طور کلى تلاش دارند با هر موضوعى، از در مخالفت درآیند و بدین وسیله والدین را تحت سلطه خویش در می‌آورند.
علل و انگیزه حالات پرخاشگرى نوجوان را در گروه‌هاى مختلف اجتماعى می توان ابتدا عدم اعتماد و امنیت آنان دانست. مطالعات محققان رفتارشناسى گروه‌ها در زمینه پرخاشگرى نوجوانان نشان می دهد که سرچشمه اصلى پرخاشگرى نوجوانان و جوانان در کودکى است.
اینان در برقرارى رابطه با دیگران، دچار ترس و وحشت می‌شوند و واکنش هایى به صورت پرخاشگرى از خود نشان می‌دهند. شاید بتوان گفت فرد در دوران زندگى خود، دچار مشکلاتى شده و خانواده نتوانسته بر این مشکلات غلبه کند.
سؤال اساسى این است که چرا این افراد، از قواعد و هنجارهاى مسلط بر خانواده سرپیچى می کنند و ارزش ها و معیار هاى گروه را در خانواده نمی‌پذیرند؟ چرا از ضوابط تعلیم و تربیت خانواده، روى‌گردان می‌باشند؟
به طور کلى این دسته از افراد، به آن درجه از خودآگاهى نرسیده اند. می دانیم که خودآگاهى هنگامی تحقق می‌پذیرد که نوجوان، از پیچیدگى کنش‌هاى متقابل اجتماعى که در ساختار خانواده، مدرسه و جامعه رخ می دهد، آگاه باشد و در صورتى که از این کنش، آگاه نشود، از دیگران جداست. همین که از دیگران جدا می شود، او در زمره اعضاى متمایز گروه خانوادگى قرار می‌گیرد و کنش هایى نامطلوب خواهد داشت و نمی تواند معنى خود را به عنوان یک نوجوان اجتماعى درک کند.
بنابراین او نمی تواند حتى با گروه همسالان خود که در رشد فردى و اجتماعى او مهم است، ایجاد ارتباط کند زیرا قسمتى از رشد شخصیت اجتماعى انسان ها، مربوط به ارتباط صحیح و منطقى با گروه همسالان است زیرا در این سن، احتیاج دارد که یک ارتباط منطقى با همسالان برقرار کند.
احتیاج به ارتباط داشتن به معنى برقرار کردن رابطه طبیعی، نزدیک و صمیمی با گروه همسالان و خانواده است. به خصوص رابطه متقابل با دیگر نوجوانان که این امر موجب می شود که علاوه بر محبت، مسئولیت، احترام را آموزش ببیند.
بدیهی است اگر جامعه پذیرى در نوجوان شکل نگیرد، او یک فرد پرخاشگر می شود. اصولا بین هر انسانى، هر نوجوانى و خانواده و جامعه یک جریانى وجود دارد. در مبحث جامعه شناسى، نتیجه این جریان، بسیار مهم است زیرا اگر نتیجه این جریان، مثبت باشد، قدرت همنوایى و سازگارى فرد افزایش پیدا می کند. ولى اگر نتیجه این جریان منفى باشد، او یک فرد ناسازگار می شود.
یکى از متفکرین بزرگ مکتب فرانکفورت به نام اریک فروم، معتقد است علت اساسى نابهنجارى فرد یا علت اساسى ناسازگارى فرد، ناسازگارى جامعه بر طبیعت اوست در نتیجه نوجوان محروم، منحرف، پرخاشگر و نابهنجار بار می آید.
او اعتقاد دارد که جامعه نابهنجار، بشر را از شرایط زیست انسانى اش جدا مى سازد و از تمتع شرایط زیستى و وجودى او، جلوگیرى مى‌کند. مى دانیم که نوجوان، احتیاج به احساس هویت دارد. هر انسانی، هر نوجوانى، به احساس خاص و منحصر به فرد بودن نیاز دارد و اگر نتواند این احساس را از طریق خلاقیت ایجاد کند، آن را از راه همانندسازى با انسان هاى دیگر تحقق می بخشد.
نکته اى که مى بایست به آن توجه داشته باشیم به فهم رابطه پیچیده نوجوان و جامعه است. نکته اى که می بایست به آن توجه کنیم، تقدم داشتن جامعه بر فرد است که جامعه در اینجا می تواند خانواده، مدرسه و غیره باشد.
هر نوجوانى یک ظرفیتى و یک توانایى دارد و از طریق این ظرفیت و توانایى است که مى‌توان این مبحث را از نظریه چارلز هورتون کولى که اعتقاد دارد که براى تبیین رفتارهاى نوجوان می بایست رفتار نوجوان را از طریق گروه‌هاى همسال مورد مطالعه قرار داد.
«کولی» اعتقاد دارد که مفهوم خود را که درباره نوجوان می توان تبیین کرد، از سه منظر باید تحلیل کرد. وى معتقد است در منظر اول به این نکته باید توجه داشت که نوجوان با خود می اندیشد و مى گوید که در ذهن دیگران چگونه ظاهر شوم. در منظر دوم وى معتقد است که نوجوان در مورد والدین خود و جامعه فکر می کند چگونه در مورد من قضاوت می کنند «کولى» در نتیجه گیرى اعتقاد دارد که از قضاوت دیگران که درباره خود داریم یا احساس غرور می کنیم یا احساس سرافکندگی.
اگر احساس غرور کنیم یعنى نوجوان از قضاوتى که جامعه و والدین درباره او دارند، احساس غرور می کند. قدرت همنوایى و سازگارى او، در جامعه افزایش پیدا می کند اما اگر نوجوان احساس سرافکندگى کند، این امر موجب پرخاشگرى و سرکشى می گردد.
می دانیم که والدین باید در برابر نوجوان پرخاشگر و سرکش، چه عکس العملى را نشان دهند.
به طور کلى پژوهشگران رفتارشناسى گروه ها اعتقاد دارند، واکنش خانواده در برابر نوجوان پرخاشگر و سرکش، می تواند دو عکس العمل باشد؛ یکى از این عکس العمل ها مدارا است. در نظریه مدارا، سعى می شود که نوجوان به خانواده پیوند داده شود و به اطاعت از قواعد و هنجارهاى خانوادگى گرایش یابد. به طور کلى اعتقاد بر این است که می بایست لبه تیز و آسیب رسان (پرخاشگر) رفتار نوجوان را به اصلاح سوهان دهند و در قسمت دوم می توان با نوجوان مماشات داشت.
در واقع این مدارا و مماشات، موجب جامعه پذیرى نوجوان می گردد. چرا نوجوانان از نقش هایى که به آنان واگذار شده فاصله می گیرند؟ زیرا تعارضى که بین اندیشه هاى نوجوان و خانواده و مدرسه و جامعه وجود دارد، منجر به کشمکش درونى در او می شود. در مجموع می دانیم که در جامعه مدرنیته و پیچیده شهرى، قسمتى از کارکرد تربیتى خانواده، به مدرسه و جامعه منتقل شده است و عدم هماهنگى بین دیدگاه هاى خانواده و جامعه، می تواند موجب پرخاشگرى نوجوانان شود.
نوجوان و جوان، احتیاج دارد تا احساسات خود را بیان کنند. تجلى بیان احساسات به او کمک می کند که بتواند خودش را پیدا کند. لذا تعلیم و تربیت بسته جامعه موجب شده که ما شاهد یک مسأله عام اجتماعى به نام «پرخاشگرى» باشیم. نمی توان پرخاشگرى نوجوان را جدا از مسائل جامعه مورد مطالعه قرار داد. عدم کنترل احساسات در جامعه بین افراد با پرخاشگرى ارتباط دارد.
به طور کلى اگر به عنوان یک محقق، به اختلافات و درگیرى‌هایى که در محله هاى مختلف بین جوانان نوجوانان رخ می دهد، مطالعه کنیم متوجه می شویم که پرخاشگرى را در سطح جامعه بدون مطالعه تداخل فرهنگ ها، نمی توان تحلیل کرد.
در جامعه پیچیده، هر پدیده‌اى مانند پرخاشگرى، یک پیچیدگى خاص خود را دارد. بدون مطالعات علمی دقیق نمی توان این پدیده‌ها را مورد مطالعه قرار داد.
منبع: ایران نیوز؛ شماره ۲۱۵۶؛ سال هشتم؛ چهارشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۸۱؛ دکتر حسین آقاجانى مدرس دانشگاه (با اندکی تغییر)
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی