علت حرمت تماس با خطوط قرآن بدون وضو

چرا خداوند در قرآن فرموده، آن قسمت که برای وضو دستور داده شده، طاهر می شود و می تواند دست به قرآن و اسماء جلاله بزند ولی اگر کل بدنش را بشوید، البته غیر از غسل جنابت، بجای وضو کفایت نمی کند و نمی تواند دست به قرآن بزند. به طور کلی فلسفه وضو گرفتن چیست؟

در مفاهیم فقهی مفهومی وجود دارد به نام واجب غیری، واجب غیری به آن عبادتی گفته می شود که خودش فی نفسه واجب نیست بلکه به خاطر واجب دیگر، وجوب پیدا می کند. از جمله عباداتی که وجوب غیری دارد «وضو» و «غسل جنابت» است که این دو مورد خودشان فی نفسه مأمورٌ به شارع نیستند. بلکه تنها از آن جهت واجب اند که شرط صحت واجب دیگری هستند. مثلاً وضو و غسل جنابت به خاطر نماز، و طواف وجوب پیدا می کنند. و اگر بر کسی نماز واجب نباشد وضو و غسل هم بر او واجب نیست. هم چنان که در رساله توضیح المسائل، احکام جنابت، نیز این مسأله آمده است که: غسل جنابت به خودی خود مستحب است (واجب نیست) ولی برای خواندن نماز و مانند آن واجب می شود. وضو و غسل اگر چه در زمره واجبات غیری قرار می گیرند ولی جزء عبادات هستند و از آن جا که جزء عبادات هستند، قصد قربت در آنان شرط صحت است. و تنها در صورتی که شخصی برای انجام فرمان خداوند و قربهً الی الله به همان صورتی که از طرف خدا دستور داده شده انجام دهد، تکلیف از او ساقط می شود و در غیر این صورت تکلیف از او ساقط نمی شود. البته خلوص در نیت نیز درجاتی دارد ولی هر کدام از مراتب نیت را درک کنیم ساقط تکلیف است. الا این که درجات بالاتر نیت، انسان را نیز به کمالاتی می رساند. نتیجه: ما امر به خواندن نماز شده ایم، لکن همان طور که به ما امر کرده اند باید بخوانیم. یعنی واجبات را همان طور که شارع فرموده ما باید انجام دهیم. شرط خواندن نماز را شارع مقدس طهارت بدن ذکر نموده و طهارت بدن هم با غسل یا وضو (البته همراه با قصد قربت و نیت) حاصل می شود. و یا تیمم بدل از این دو. (البته طهارت از حدث) بنابراین اگر تمام بدن را هم بشوئیم، لکن بدون نیت، کفایت از غسل یا وضو نمی کند. پس نکته اصلی وجود نیت در اعمال است نه صرف شستشو. زیرا امور عبادی بصورت دلخواه نیست بلکه باید به همان گونه که شارع مقدس معلوم کرده عمل شود و اگر از طرف ما در آن کم و زیاد شود باطل می گردد. مثل این که کسی در صبح بجای دو رکعت ۳ یا ۴ رکعت نماز بخواند یا بجای یک بار دو بار رکوع کند و یا بیش از دو بار به سجده برود و بگوید خب من کمی بیشتر خواندم و ثواب بیشتری می برم در حالی که به او گفته میشود نمازت باطل است. معنی تعبد آن است که آن چه را شارع فرمان داده بدون کم و زیاد انجام دهد. حال اگر بجای وضو تمام بدن را شستشو دهد کفایت از وضو نمی کند. ممکن است بگوئید که اینگونه وضو گرفتن چه علت و حکمتی دارد که در پاسخ گفته می شود: ما وقتی جهان بینی خود را محکم کردیم و اصول دین را با عقل برای خودمان اثبات کردیم و قبول کردیم که خداوند حکیم است و هیچ کار لغو و بی حکمتی نمی کند. برای ما معلوم است که همه عبادات ما دارای فلسفه هایی می باشند هر چند بسیاری از فلسفه های احکام بر ما پوشیده باشد. خداوند در آیه ششم سوره مائده از قرآن فرموده: «و اغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق و امسحوا برؤسکم و ارجلکم إلی الکعبین» (صورت خود و دستهایت را تا مرفق بشوی و سر و پای خود را نیز مسح کن). وقتی ما حکیم بودن خداوند متعال را در این حکم و سایر احکام قبول کردیم، می دانیم که چنین غسل و وضویی حتماً دارای فلسفه و حکمتی می باشد. به علاوه شرط وجوب واجبات و تکالیف الهیه، دانستن فلسفه آنها نیست. و نیز فلسفه برخی از احکام برای ما بیان شده اما فلسفه بسیاری از احکام برای ما بیان نشده است. تک تک فروع فقهیه دارای حکمتهایی می باشند که بسیاری از حکمتهای آنها برای ما مخفی است. مثلاً چرا نماز صبح دو رکعت است، و چرا باید در بین الطّلوعین خوانده شود و چرا باید به این کیفیت خوانده شود، نماز عصر نیز همین طور، سایر عبادات و فروع مختلف آنها هم هر کدام حکمتی در نزد خداوند دارد. لکن بسیاری از حکمتها و فلسفه های آنها را نمی دانیم، در حالی که بر ما واقعاً واجب است. فلسفه و حکمت وضو: عن الرّضا ـ علیه السّلام ـ: إنّما وجبَ الوضوءُ علی الوجهِ و الیدَین و مسحُ الرّأسِ و الرّجلینِ لِأنّ العبد اذا قام بین یدی الجبّار فإنّما ینکشفُ مِن جوارحهِ و یظهرُ ما وجبَ فیه الوضوء، و ذلک أنّه بوجههِ یستقبلُ و یسجدُ و یخضع.[۱] همانا وضوء واجب شده است در (قسمت های) صورت، دو دست و مسح سر و دو پا، چرا که بنده وقتی در برابر خدا می ایستد همان قسمت هایی که در وضو نمایان شده و شسته، در هنگام نماز نمایان است. با این کار خود را به سوی خدا می برد و سجده می کند و کوچکی خود را نشان می دهد. در حدیث دیگری از امام رضا ـ علیه السّلام ـ نقل شده که می فرماید: فلقیامهِ بینَ یدی الله عزّوجلّ و استقبالهِ إیاهُ بجوارحهِ الظّاهرهِ و ملاقاته بها الکرامَ الکاتبینَ فیغسلُ الوجهَ للسّجود و الخُضوع.[۲] چون با جوارح ظاهری به استقبال حق تعالی می رود و رو در روی حضرت حق می ایستد و با ملائکه مقرب الهی برخورد دارد، پس صورت را برای سجده و خضوع در برابر خدا می شوید. در روایتی وضوی پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در سفر معراج را چنین آورده است: خداوند به پیامبر خطاب می فرماید: مدّ یدکَ إغسل بهِ وجهک و انّک تریدُ أن تنظرَ إلی عظمتی، إغسل به یدک، إنّک ترید أن تتلقّی بیدیکَ کلامی، اُریدُ أن أمسح رأسکَ و أبارک علیکَ … ؛[۳] «دست دراز کن و از آن آب، رویت را بشوی چون می خواهم بزرگی و شکوه مرا ببینی. با آن آب دستانت را بشوی چون می خواهی کلامم را با دستانت درک کنی، (بگیری) اراده  کرده ام سرت را مسح کنم و مبارک گردانم بر تو، می خواهم ترا به جایگاهی ببرم که جز تو و نه پیش از تو و نه پس از تو کسی را بدان جا نبرده ام». (بنابراین باید با دستی که کلام مرا می گیری و رویی که برابرم می ایستی و گام هایی که به سویم می آیی مبارک باشد. و می خواهم سرت را مسح کنی تا بر تو برکت دهم پس باید پاک باشد. دو پایت را مسح کن می خواهم تو را در جایگاهی جای دهم که کسی غیر از تو آن جا قدم نگذاشته است.) روایات فوق نشان می دهد که حکمت و فلسفه وضو، یک فلسفه و حکمت فراگیر و وسیع است و نیز پیامبر برای انجام هر یک از اعضای وضو که آب به آنها برسد آن را به عنوان وسیله ای معرفی می کند که گناهان را از میان می برد و شخص را مهیای به پیشواز خدا رفتن می کند. البته فلسفه وضو منحصر در موارد فوق نمی شود و چه بسا فلسفه های بسیار زیاد دیگری نیز داشته باشد. ضمناً ما باید تا جایی که ممکن است فلسفه های عبادات را از روایات استفاده کنیم و آن مواردی که فلسفه های آنها را نمی توانیم بفهمیم یا برایمان خیلی مشکل است، تعبداً بپذیریم چرا که معنای اسلام واقعی این است که اعمال و دستورات را چون خداوند خالق متعال فرموده بپذیریم و عمل نماییم نه از روی دلیل تجربی و تجربه.

پی نوشت:

 [۱] . حر عاملی، وسایل الشیعه، ج ۱، ص ۲۷۷، باب ۱۵ از ابواب وضو، ح ۱۳.

[۲] . همان، ح۱۵.

[۳] . همان، ج ۹، ص ۲۷۴، باب ۱۵ از ابواب وضو، ح ۵.

منبع: سایت اندیشه قم

https://www.pasokh.org/fa/Question/View/6625/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%87%D8%8C-%D8%A2%D9%86-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D9%83%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%8A-%D9%88%D8%B6%D9%88-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D8%AF/?SearchText=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87%20%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A8%20%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2&LPhrase=