تاثیر اپلیکیشن های تلفن همراه بر سبک زندگی-۱

سجاد خسروانیان[۱]

چکیده

رسانه‌های نوین به بخشی جدایی ناپذیر و بدیهی از زندگی روزمره ما بدل شده‌اند به‌گونه‌ای که شاید بتوان‌ گفت انجام امور بدون آن‌ها میسر نیست. تلفن همراه به عنوان رسانه غالب فردا که همه رسانه‌های پیش از خود را در خود جمع کرده است در خصوصی‌ترین تا عمومی‌ترین عرصه‌های زندگی ما حضوری فراگیر و همه لحظه‌ای دارد. این امر سبب‌ساز دگرگونی‌های زیادی در زندگی روزمره افراد شده است.

در این بین‌ جوانان بیش از همه این فناوری را در زندگی خود به‌کار گرفته‌اند. هدف این مقاله پرداختن به رابطه میان‌ رسانه‌های نوین و جوانان است. به عبارت دیگرمسئله اصلی بحث درباره دگرگونی‌های حاصل از تعبیه شدگی تلفن همراه در زندگی روزمره و تأثیر آن بر سبک زندگی و هویت جوانان است.

کلید واژه: تلفن همراه، جوانان، سبک زندگی

مقدمه

امروزه در جهان، فناوری های نوین ارتباطی[۲] تحولات شگرفی در حیطه های مختلف فرهنگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به وجود آورده است، به گونه ای که سیمای جوامع را در پاره ای مواقع دگرگون ساخته است. از میان این تکنولوژی ها، تلفن همراه[۳] نقش بسزایی در این نوع تحولات داشته است.

تلفن همراه در عصر حاضر به عنوان یک رسانه جمعی شناخته می شود که هدف اصلی آن برقراری ارتباط در جامعه می باشد که در اشکال مختلف نوشتاری، کلامی و تصویری نقش بسیار زیادی در گسترش ارتباطات جامعه به عهده گرفته است. اما با توسعه خدمات تلفن همراه در ایران و افزایش تعداد خطوط اپراتورهای مختلف، مسایل اجتماعی و فرهنگی جدیدی گریبان گیر جامعه شده است.

اگرچه با توجه به بنیان های ارزشی تلفن همراه می توان گفت این وسیله ارتباطی دارای جنبه تخریبی و یا سازندگی گوناگونی در جامعه است که مثبت و یا منفی بودن آن به نوعی به تاثیر متقابل میزان غلبه و ورود اطلاعات از طریق این ابزار ارتباط پیدا می کند( حمیدیان، ۱۳۸۷).

به طورکلی می توان گفت تکنولوژی های ارتباطی جدید در شکل دهی به هویت و فرهنگ جوانان، به منابع اصلی و مسلط تبدیل شده اند. فرهنگ دیجیتال رسانه های جدید، بر ذوق، سلیقه، الگوهای ارتباطی و نیز نیازها، ارزش ها و هنجارها تأثیر گذاشته است.

اگر تا یک دهۀ گذشته فرهنگ ها و خرده فرهنگ های جوانان حول مصرف، به ویژه در عرصه های مربوط به پوشش و لباس و موسیقی متمرکز بود، در حال حاضر فناوریهای ارتباطی تعاملی و مجازی، به ویژه اینترنت و تلفن همراه، الزامات جدی را برای خرده فرهنگ های جوانان پدید آورده اند که از آن جمله می توان به تقویت فردیت، استقلال عمل و انتخاب گری، سیال و متکثر ساختن هویت، خصوصی کردن دنیای زندگی، ایجاد تمایز و ارزشمند ساختن آن و اهمیت یافتن فزاینده شیوه زندگی اشاره کرد.

به همین ترتیب، پیشگامی جوانان در استفاده از قابلیت های رسانه ای نو و مهارت بیشتر آنان در استفاده از این رسانه ها، الگوهای ارتباطی جدیدی را در میان جوانان شکل داده که امتداد آن، هر دو حوزه خصوصی و عمومی را در بر می گیرد. بنابراین می توان این گونه بیان نمود که در واقع تلفن همراه مرزهای موجود فرهنگی و اجتماعی را می شکند و قلمروی جدید خلق می کند که فارغ از هنجارهای سنتی گذشته است.

این ابزار با حضورش فضای ارتباطات مجازی را گسترش داده و ارتباطات را به سمت شیوه ای جدید هدایت می کند. این ابزار به گونه ای در جهان صنعتی امروز رسوخ کرده که از کودک ده ساله تا یک فرد سالخورده از آن استفاده می کنند. مخصوصاً در بین جوانان که اکثریت جامعه را تشکیل می دهند بیشتر از همه در معرض آسیب ها و معضلات آن قرار می گیرند تأثیر چشمگیر موبایل بر همه ابعاد زندگی ماست اهمیت دارد.

واقعیت آن است که موبایل نه تنها حوزه تفکر و احساسات ما را تحت تأثیر قرار داده بلکه تأثیری عمده بر رفتار های اجتماعی ما نیز داشته است. بر این اساس، توجه به تأثیری که رسانه ها و به ویژه رسانه های نوین در نحوه ادراک، نحوه تعاملات و دگرگونی زندگی روزمره جوانان بر جای می گذارند، حائز اهمیت است( ذکایی، ۱۳۸۳).

امروزه تلفن همراه(موبایل) به منزله رسانه همیشه و همه‌جا حاضر، با توجه به توانمندی‌های‌ بالقوه و بالفعل گسترده آن، که انواع گوناگون رسانه‌ها از قبیل رادیو، تلویزیون، ویدئو، دستگاه‌های پخش و ضبط صوت، اینترنت و… را در خود جمع کرده است به سرعت در جامعه ما در حال گسترش است شکی وجود ندارد که تلفن‌های همراه در اعمال و عادات افراد در درون فرهنگ‌شان ادغام شده است که در غیر این صورت به نظر آن‌ها بیگانه و غامض می‌آمد.

اما پذیرش این امر به این معنا نیست که اوج‌گیری تلفن همراه برای کاربران این فناوری‌ هیچ‌گونه عواقبی ندارد. در واقع می‌توان گفت که ظهور نوآوری فناورانه بزرگ با خود تغییرات‌ اقتصادی و اجتماعی گسترده و حتی سبک زندگی[۴] کاملا جدیدی به وجود آورده است.

بنابراین‌ می‌توان گفت که افراد نه تنها از این فناوری برای پیشبرد مقاصدشان استفاده می‌کنند بلکه‌ فناوری نیز افراد را منطبق با قواعد خاص نحوه عملکرد خود تغییر می‌دهد. استفاده از تلفن همراه در جامعه کنونی و با پیشرفت فن آوری اجتناب ناپذیر است. میزان بی رویه استفاده، تنوع در استفاده و … از جمله عواملی است که نگرانی ها درباره اثرات تلفن همراه بر سلامت فردی و اجتماعی انسان را بیش از پیش نمایان ساخته است(کوثری و همکاران، ۱۳۸۵).

مضرات تلفن همراه در سه قسمت مورد بررسی قرار گیرد:

۱ – تلفن همراه و تأثیر بر سلامت جسمی فرد: اگرچه بعضاً گزارش های ضد و نقیضی درباره اثرات تلفن همراه بر سلامت جسمی افراد از سوی مراکز مختلف تحقیقاتی منتشر می شود؛ ولی به زعم اغلب کارشناسان علوم پزشکی با توجه به ماهیت و تأثیرات شناخته شده امواج الکترومغناطیسی در طول موجهای مختلف بر سیستم های بیولوژیکی جسم انسان نمی توان خطرات تلفن همراه و تجهیزات الکترونیکی همراه آن را نادیده گرفت و انکار نمود.

البته از طرف دیگر، نباید این واقعیت را هم فراموش کرد که چنین خطراتی در استفاده از بسیاری از تجهیزات مثل سیستم های الکتریکی و الکترونیکی از جمله تلویزیون، رایانه، اجاق های ماکروویو و… با کاربردهای روزانه گرفته تا تجهیزات پزشکی از قبیل پرتونگاری، پرتودرمانی و… و سیستم های رادار، دکل های برق و… هم وجود دارد که هیچ گاه مانعی برای استفاده از آنها نبوده است و مهم برخورد علمی و آگاهانه با دستاوردهای فن آوری های جدید و به حداقل رساندن خطرات و آسیب های اجتناب ناپذیری است که ممکن است در ورای فواید و کاربردهای هر محصول و دستاورد فنی و تکنولوژیک وجود داشته باشد. در اینجا به صورت تیتروار به برخی مضرات جسمی استفاده از تلفن همراه اشاره می شود:

*نقش تخریبی در بدن، ارگانیسم ها، بافت های سلولی و ماکرو مولکولهای حیاتی مانند DNA و در نتیجه پارگی DNA ها و بروز بسیاری بیماری های ناشی از آن.

*منتشر شده » اپیدمولوژی « افزایش خطر ابتلاء به سرطان، نتایج مطالعه ای که در مجله نشان می دهد استفاده مرتب و زیاد از تلفن همراه برای بیش از ۲۲ ساعت در هر ماه خطر تشکیل تومورهای غده بناگوش را حدود ۵۰ درصد افزایش می دهد.

*افزایش نوع خاصی از تومورهای مغزی.

*استفاده از تلفن همراه مرگ را جلو می اندازد؛ تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهد که استفاده مداوم از تلفن همراه تحلیل گلبولهای سفید، افزایش فشار خون، کاهش حافظه و سردرد را به دنبال دارد.

*استفاده زیاد از تلفن همراه در جوانان باعث کم خوابی و در نتیجه استرس می شود(جعفری، ۱۳۸۸).

۲-تلفن همراه و تأثیر آن بر سلامت روحی و روانی فرد: براساس تحقیقات انجام شده جوانانی که در طول روز برای ساعات طولانی از تلفن های همراه استفاده می کنند احتمالاً با اختلالات روانی مواجه خواهند شد. براین اساس اعتیاد به تلفن همراه می تواند بر روی وضعیت روانی افراد تأثیر گذارد اما از آنجایی که این اعتیاد علایم فیزیکی خاصی ندارد، بنابراین اختلالات پیش آمده ناشی از آن مشهود نیست. انواع مختلف اختلالات روحی و روانی ناشی از اعتیاد به تلفن همراه عبارتند از:

*افسردگی و ناراحتی ناشی از کارکردهای بیش از حد و معمول با تلفن همراه؛ بر اساس تحقیقات صورت گرفته شده، جوانانی که تماسی را از دست می دهند یا در ارسال پیام کوتاهی ناموفق هستند بسیار غمگین و ناراحت می شوند.

*نادیده گرفتن فعالیت ها و کارهای مهم بر اثر اعتیاد به تلفن همراه؛ در این مورد می توان چنین اشاره کرد که جوانان معتاد به تلفن همراه گاهاً فعالیت های مهمی نظیر اشتغال و یا درس خواندن را فراموش می کنند.

*وجود مشکلات بدنی از قبیل سوء هاضمه، کم خوابی و… از دیگر اثرات اعتیاد به تلفن همراه است.

*پایین آمدن اعتماد به نفس و در نهایت گوشه گیری از اجتماع.

*ایجاد استرس و فشار روانی بر افراد تا جایی که بر سلامت جسمی آنها نیز تأثیر می گذارد و نیز مشکلات رفتاری خاصی ایجاد می نماید. باعث نوعی بیماری های شخصیتی در جوانان از قبیل خود بزرگ بینی یا خودکوچک بینی و امثال اینها می شود( جعفری، ۱۳۸۸).

۳ – تلفن همراه و تأثیر بر سلامت اجتماعی فرد: در سالیان نه چندان دور اگر می خواستید مکالمه کسی را گوش دهید باید تلاش زیادی می کردید و اساساً این کار یک عمل ناپسند و زشت محسوب می شد اما اینک و به راحتی کارهای روزانه، نقش های مهم زندگی و حتی لهجه خود را با دیگران و در یک فضای عمومی از قبیل اتوبوس، مترو و… تقسیم می کنیم و ناخواسته آنها را شریک می کنیم. از این قبیل تأثیرات اجتماعی تلفن همراه زیاد است برخی از انواع اثرات تلفن همراه بر سلامت جامعه به شرح زیر است:

*عمومی کردن بخشی از دنیای شخصی خودمان در انظار دیگران.

*پایین آمدن سطح روابط زناشویی و خانوادگی؛ حالا آدمهایی که وقت ندارند به همسرشان در خانه ابراز محبت، علاقه و عشق کنند در اداره یا در مترو و یا … این کار را با یک پیام کوتاه متنی یا تصویری و البته در حضور دیگران انجام می دهند.

*پایین آمدن ارتباطات درون خانوادگی و در نهایت نقص یکی از اصول و احکام مهم اسلامی یعنی صله رحم؛ براساس تحقیقات شرکت اُرنج ۱ حدود ۳۰ درصد جوانان از طریق پیام کوتاه و یا تلفن همراه از احوال خانواده خود چه سببی و چه نسبی جویا می شوند و از این طریق برخی مواقع تا یک هفته هم مشاهده شده که پدری فرزند خود را ندیده و تنها ارتباط آنها از طریق تلفن همراه است.

*تجمیع تمامی اطلاعات شخصی و خانوادگی در تلفن همراه و در نهایت ترس از گم شدن و لو رفتن تمامی اطلاعات محرمانه زندگی شخصی

*رواج فساد اخلاقی و بی بند و باری از طریق تلفن همراه به انحاء مختلف )ارسال عکس های خلاف عفت، متن های طنزآلود بسیار رکیک و…)

*احساس ناامنی اجتماعی و در نهایت استرس زا بودن تلفن همراه.

*از دیگر اثرات تلفن همراه در جامعه اینکه حالا مردان بیشتر از زنان با تلفن حرف می زنند. آمارها نشان می دهد در حال حاضر ۳۲ درصد مردان روزی یک ساعت با تلفن صحبت می کنند در مورد مشابه در زنان ۵۷ دقیقه است.

*گوشه گیری، انزوا و کنج عزلت گرفتن از دیگر مضرات اجتماعی تلفن همراه در بین جوانان است و در نهایت موجبات فردگرایی مفرط در جامعه را بوجود آورده است(جعفری، ۱۳۸۸).

ادامه دارد…