احتکار در احادیث اهل بیت (علیهم‌السلام)

    اشاره:

  سودجویی و مال اندوزی در حدی که جامعه را به چالش بکشاند در دین اسلام یک امر بسیار نکوهیده و غیر انسانی معرفی شده است. یکی از روشهای مال اندوزی غیر انسانی احتکار است که برخی فرصت طلبها در بحرانهای اقتصادی و اجتماعی به آن پرداخته و باعث گرانی اجناس مایحتاج مردم می شوند. در روایات و احادیث اهل بیت(علیهم‌السلام) این صفت رذیله مورد توجه قرار گرفته و به مضرات و صفات کسانی که به این امر می پردازند پرداخته اند. در این مقاله برخی از احادیث در این موضوع جمع آوری شده است.

      (۱) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله):

     لا یحتکر إلّا خاطئ‏؛ جز خطاکار احتکار نمى ‏کند.

    (نهج الفصاحه ص ۶۸۰، ح ۲۵۲۴)

     (۲) حضرت علی (علیه‌السلام):

     مِنْ طَبَائِعِ الْأَغْمَارِ إِتْعَابُ النُّفُوسِ فِی الِاحْتِکَار؛ به رنج افکندن خود براى احتکار از خصلت هاى ابلهان است .

    (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۷)

     (۳) حضرت علی (علیه‌السلام):

     الِاحْتِکَارُ شِیمَهُ الْفُجَّار؛ احتکار خوى نابکاران است .

    (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۳)

     (۴) حضرت علی (علیه‌السلام):

     الْإِیثَارُ فَضِیلَهٌ الِاحْتِکَارُ رَذِیلَه؛ ایثار فضیلت است و احتکار رذیله است.

    (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۰)

     (۵) حضرت علی (علیه‌السلام):

     الِاحْتِکَارُ دَاعِیَهُ الْحِرْمَان‏؛ احتکار به حرمان و بى‏ بهره ماندن (محتکر) انجامد.

    (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۱)

     (۶) حضرت علی (علیه‌السلام):

    الْمُحْتَکِرُ مَحْرُومٌ نِعْمَتَه‏؛ احتکار کننده از نعمت خود محروم و بى‏ بهره خواهد ماند.

    (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۲)

     (۷) حضرت علی (علیه‌السلام):

     الْمُحْتَکِرُ الْبَخِیلُ جَامِعٌ لِمَنْ لَا یَشْکُرُهُ وَ قَادِمٌ عَلَى مَنْ [لِمَنْ‏] لَا یَعْذِرُه‏؛ آنکه احتکار کند و بخل ورزد گرد آورد (اموال را) براى کسى که سپاسش نگوید (یعنى ورثه او) و در آید بر کسى که عذرش نپذیرد و معذورش ندارد.

    (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۵)

     (۸) حضرت علی (علیه‌السلام):

    هَلَکَ خُزَّانُ الْأَمْوَالِ وَ هُمْ أَحْیَاءٌ وَ الْعُلَمَاءُ بَاقُونَ مَا بَقِیَ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ أَعْیَانُهُمْ مَفْقُودَهٌ وَ أَمْثَالُهُمْ فِی الْقُلُوبِ مَوْجُودَه؛ ثروت اندوزان در حالی که زنده اند مرده اند؛ و دانشمندان تا جایی که روزگار باقی است باقی اند؛تن هایشان(با از دنیا رفتن) گم شده؛و نشانه هایشان در دل ها موجود است.

    (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۶۱، ح ۸۲۰۸{شبیه این  در نهج البلاغه(صبحی صالح) ص ۴۹۶، ح ۱۴۷ })

     (۹) حضرت علی (علیه‌السلام):

    أیُّما رجُلٍ اشْتَرى طَعاما فکَبسَهُ أربَعینَ صَباحا یُریدُ بهِ غَلاءَ المُسلِمینَ، ثُمَّ باعَهُ فتَصدّقَ بثَمنِهِ لَم یَکُنْ کَفّارَهً لِما صَنَعَ؛  هرکس مواد غذایى بخرد و براى این که آن را به مسلمانان گران بفروشد چهل روز انبار کند و پس از چهل روز آن را بفروشد و همه درآمد آن را هم صدقه بدهد کفاره گناه او نخواهد شد .

    (امالی(طوسی) ص ۶۷۶)

     (۱۰) حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم:

     بئس العبد المحتکر: إن أرخص اللَّه تعالى الأسعار حزن و إن أغلاها اللَّه فرح؛ چه بد بنده ‏اى است محتکر ! اگر خداوند متعال قیمتها را کاهش دهد، او اندوهگین مى ‏شود و اگر گران کند شاد مى ‏گردد .

    (نهج الفصاحه ص ۳۷۱، ح ۱۰۷۹)

     (۱۱) حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم:

    الُمحتَکِرُ فی سُوقِنا کالمُلْحِدِ فی کِتابِ اللّه؛ کسى که در بازار ما دست به احتکار زند به منزله کسى است که کتاب خدا را انکار کند .

    (نهج الفصاحه ص ۴۳۲، ح ۱۳۱۷)

     (۱۲) حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم:

    الُمحْتَکِرُ مَلْعونٌ؛ محتکر از رحمت خدا به دور است .

    (کافی(ط-الاسلامیه) ج ۵، ص ۱۶۵، ح ۶)

     (۱۳) حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم:

     مَنْ جَمَعَ طَعَاماً یَتَرَبَّصُ بِهِ الْغَلَاءَ أَرْبَعِینَ یَوْماً فَقَدْ بَرِئَ مِنَ اللَّهِ وَ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُ؛ هرکس خوراکى را به امید گران شدن چهل روز انبار کند از خداوند برى شده و خدا نیز از او برى و بیزار است .

    (بحار الانوار(ط-بیروت) ج ۵۹، ص ۲۹۲)

     (۱۴) امام صادق (علیه‌السلام):

    کُلُّ حُکْرَهٍ تَضُرُّ بالنّاسِ و تُغْلی السِّعْرَ علَیهِم فلا خَیرَ فیها؛ هر احتکارى که به مردم زیان رساند و نرخها را بالا برد خیر و برکتى در آن نیست .

    (دعائم الاسلام ج ۲، ص ۳۵، ح ۷۸)

     (۱۵) امام علی (علیه‌السلام):

    (فیما کَتَبَهُ للأشتَرِ حینَ وَلاّهُ مِصرَ) و اعْلَمْ مَع ذلکَ أنّ فی کثیرٍ مِنهُم( التُجّار و ذَوِی الصَناعاتِ) ضِیقا فاحِشا، و شُحّا قَبیحا، و احْتِکارا للمَنافِعِ، و تَحَکُّما فی البِیاعاتِ، و ذلکَ بابُ مَضَرَّهٍ للعامَّهِ، و عَیْبٌ على الوُلاهِ، فامْنَعْ مِن الاحْتِکارِ ؛ فإنَّ رسولَ اللّه (صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم) مَنعَ مِنهُ ؛ (در فرمان زمامدارى مصر به مالک اشتر) با این همه، بدان که بسیارى از آنان – تجّار و صاحبان صنعت – در داد و ستد بیش از اندازه سختگیرند و بخل ورزى ناپسندى دارند و به منظور سود بیشتر کالا را احتکار مى‏ کنند و به دلخواه نرخ گران مى ‏بندند و این کار براى توده مردم زیانبار و براى حکمرانان عیب و ننگ است . بنابراین، از احتکار جلوگیرى کن ؛ زیرا که رسول خدا (صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم) از آن منع فرموده است .

   ( تحف العقول ص ۱۴۰؛ نهج البلاغه(صبحی صالح) ص ۴۳۸ از نامه ۵۳)