چگونگی برخورد با ترک کنندگان نماز

در برخورد با اینگونه افراد باید از روشهای هدایت و ارشاد و شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر استفاده نمایید. برای توضیح بیشتر، لازم است به نکات زیر، اشاره شود:

1. شناخت علل و زمینه های ترک نماز در افراد: قبل از هر چیز لازم است علل و عوامل اینکه این افراد نماز نمیخوانند را شناسایی نمایید، عوامل بسیاری میتواند در این خصوص نقش داشته باشد ازجمله: برخوردهای نادرست والدین و اطرافیان، عدم توجه والدین در تربیت مذهبی فرزندان، تأثیرپذیری از افراد منحرف و دوستان ناباب، عدم آشنایی افراد نسبت به فلسفه نماز و… آشنایی با این عوامل بسیار مهم و ضروری است. چه بسا ممکن است این افراد از اهمیت و نقش سازنده نماز در زندگی اطلاعی نداشته باشند و از همین جهت نسبت به آن بیتفاوتند. یا ممکن است در زندگی خود دچار خطا و اشتباه شده اند لذا فکر میکنند که رابطه آنها با خداوند قطع شده است و اگر هم نماز بخوانند مورد قبول واقع نمیشود، احتمال دیگر اینکه نماز دارای دو بعد است. یکی بعد ظاهری آن و دیگری بعد باطنی و معنوی آن، نماز در صورتی برای انسان نشاط و آرامش روانی ببار میآورد که با حضور قلب و با معنویت خاصی بپا داشته شود، برخی افراد چون نمیتوانند با حضور قلب نماز بخوانند و به نتایج معنوی آن دست یابند، به مرور زمان از اصل نماز دست برمیدارند. هر یک از افراد ممکن است علت خاصی برای ترک نماز داشته باشند لذا برای شما که میخواهید آنها را هدایت و راهنمایی کنید، شناخت این علل بسیار مهم است زیرا باید بر اساس آنها روش و شیوه خاصی را در هدایت آنها انتخاب نمایید.
بهترین روش را در برخورد با آنها برگزینید:استفاده از روش و راهکار مناسب برای هدایت و راهنمایی افرادی که نماز نمیخوانند بسیار مفید و کارساز است. در آیات و روایات به این نکته تأکیده شده است که در هدایت و راهنمایی افراد و به طور کل در امر به معروف و نهی از منکر باید روش مناسبی را انتخاب نمود، داشتن حسن خلق، برخورداری از ملایمت و برخورد نرم، و پرهیز از توهین و تحقیر میتواند در موفقیت شما مؤثر باشد. رهبران دینی ما نیز با برخورد شایسته و اخلاق نیکو دیگران را به اسلام و رعایت احکام و مسائل دینی دعوت مینمودند.(۱)خداوند در قرآن خطاب به پیامبر ـ‌صلی الله علیه و آله ـ میفرماید: اگر تندخو و سخت دل بودی (یعنی اگر با رفتار شایسته و مناسب با افراد برخورد نمیکردی) مردم از گرد تو پراکنده میشدند.(۲) بنابراین شما نیز سعی کنید در برخورد با افرادی که نماز نمیخوانند، برخورد شایسته، چهره باز، حوصله و بردباری و سعه صدر داشته باشید.
2. تکیه بر نقاط مثبت و تشویق: یکی از روشهای مناسب و اثرگذار در برخورد با افرادی که نماز نمیخوانند، تشویق آنها به اعمال نیکو از جمله نماز است، در برخورد با افراد اگر روی جهات خوب و نقاط مثبت آنها انگشت بگذاریم و تشویقشان کنیم، آنگاه ازکار ناشایست آنها مثل نماز نخواندن انتقاد کنیم، آن تقدیر قبلی، زمینه پذیرش انتقاد بعدی و اصلاح رفتار نادرست آنها را فراهم میکند پس نباید تنها عیوب و خطاها را دید، افرادی که نماز نمیخوانند قطعاً از برخی جهات دیگر افراد خوب و دارای توانمندیهای شایستهای هستند، مثلاً در راستگویی، امانتداری، همکاری و تعاون با دیگران و… یا آشنایی با برخی مهارتها برتر از دیگرانند، شما میتوانید ابتدا روی این نکات تأکید نمایید و شخصیت آنها را محترم بشمارید، سپس بگویید شخصیتی مانند شما که این همه مهارتها، تواناییها و خوبیها را دارد اگر نماز بخواند و رابطه صمیمی و عاطفی با خدا برقرار نماید، قطعاً به موفقیتهای بیشتری نایل خواهد شد، خلاصه آنکه: هرگز با توهین و تحقیر و اهانت، به خصوص در حضور دیگران نمیتوان کسی را به نماز و دیگر مسایل مذهبی جذب کرد، یا او را از کار زشت بازداشت. بلکه این گونه برخوردها، گاهی عامل لجاجت میشود و شرایط را بدتر میکند، و چه بسا اینگونه برخوردها در گذشته از سوی والدین و دیگران باعث شده است که افرادی در سنین نوجوانی و جوانی علاقه چندانی به نماز و مسائل مذهبی نداشته باشند.
3. ارائه الگو: ارایه الگوی مناسب برای افرادی که نماز نمیخوانند، در جذب و دعوت آنها به نماز، بسیار مؤثر است. تحقیقات روان شناختی نشان داده است که با استفاده از روش الگویی میتوان بسیاری از نابهنجاریها و رفتارهای انحرافی را اصلاح و درمان کرد.(۳) بنابراین شما میتوانید خود، الگوی مناسبی برای دیگران باشید، اگر دوستان شما یا حتی برخی افراد خانواده علاقه چندانی به نماز ندارند وقتی ببینند که شما مقید به نماز هستید و همیشه نماز خود را در اوّل وقت و با رعایت احکام و شرایط آن انجام میدهید و از اخلاق و رفتار نیکو برخوردارید، آنها نیز علاقمند به نماز میشوند و از سوی دیگر گفتار و رهنمودهای شما را نیز میپذیرند.
تبیین جایگاه نماز: ضمناً تبیین جایگاه نماز در زندگی و اینکه ما به نماز نیازمندیم نه خدا به نماز ما، از جمله روشهایی است که میتواند بینشی درست به افراد داده و آنها را به اقامه نماز ترغیب نماید.
4. توجه به وظیفه نه نتیجه: توجه داشته باشید که در برخورد با افرادی که به مسائل شرعی اهمیت نمیدهند و یا اهل نماز نیستند، وظیفه شما انجام امر به معروف و نهی از منکر است. در امر به معروف و نهی از منکر حتماً باید راهکارهای یاد شده و دیگر روشهایی که در کتابهای اخلاق آمده است رعایت شود، اما اینکه حتماً این افراد هدایت و اصلاح شوند، شما وظیفهای ندارید، ممکن است آنها آنقدر لجوج و غیر منطقی باشند که هیچ روشی مؤثر واقع نشود و یا در مقابل شما عکس العمل منفی نشان دهند. در این صورت شما وظیفه خود را انجام دادهاید و میتوانید نسبت به این افراد حساس بوده و تنفّر قلبی داشته باشید.

پی نوشت:

1. مجلسی . بحار الانوار . ج ۴۷ . ص ۳۴۹ . مکتب الاسلامیه.
2. آل عمران:۱۵۹.
3. برای مطالعه بیشتر ر.ک : سیف . علی اکبر . تغییر رفتار و رفتار درمانی . فصلهای ۸ و ۱۶ . نشر دوران . چاپ چهارم . ۱۳۷۹.

منبع: نرم افزار پاسخ۲ مرکز مطالعات حوزه.