چگونگی برخورد با ترک کنندگان نماز

در برخورد با اینگونه افراد باید از روشهای هدایت و ارشاد و شیوه صحیح امر به معروف و نهی از منکر استفاده شود. برای توضیح بیشتر، لازم است به نکات زیر، اشاره شود:

۱. شناخت علل و زمینه های ترک نماز در افراد

قبل از هر چیز لازم است علل و عوامل اینکه این افراد نماز نمی خوانند را شناسایی نمایید، عوامل بسیاری می تواند در این خصوص نقش داشته باشد ازجمله: برخوردهای نادرست والدین و اطرافیان، عدم توجه والدین در تربیت مذهبی فرزندان، تأثیرپذیری از افراد منحرف و دوستان ناباب، عدم آشنایی افراد نسبت به فلسفه نماز و… .

آشنایی با این عوامل بسیار مهم و ضروری است. چه بسا ممکن است این افراد از اهمیت و نقش سازنده نماز در زندگی اطلاعی نداشته باشند و از همین جهت نسبت به آن بی تفاوتند. یا ممکن است در زندگی خود دچار خطا و اشتباه شده اند لذا فکر می کنند که رابطه آنها با خداوند قطع شده است و اگر هم نماز بخوانند مورد قبول واقع نمی شود، احتمال دیگر اینکه نماز دارای دو بعد است. یکی بعد ظاهری آن و دیگری بعد باطنی و معنوی آن، نماز در صورتی برای انسان نشاط و آرامش روانی به بار می آورد که با حضور قلب و با معنویت خاصی بپا داشته شود.

برخی افراد چون نمی توانند با حضور قلب نماز بخوانند و به نتایج معنوی آن دست یابند، به مرور زمان از اصل نماز دست برمی دارند. هر یک از افراد ممکن است علت خاصی برای ترک نماز داشته باشند لذا برای کسی که میخواهد آنها را هدایت و راهنمایی کند، شناخت این علل بسیار مهم است زیرا باید بر اساس آنها روش و شیوه خاصی را در هدایت آنها انتخاب نماید.

برگزیدن بهترین روش در برخورد با بی نمازها 

استفاده از روش و راهکار مناسب برای هدایت و راهنمایی افرادی که نماز نمی خوانند بسیار مفید و کارساز است. در آیات و روایات به این نکته تأکیده شده است که در هدایت و راهنمایی افراد و به طور کل در امر به معروف و نهی از منکر باید روش مناسبی را انتخاب نمود، داشتن حسن خلق، برخورداری از ملایمت و برخورد نرم، و پرهیز از توهین و تحقیر می تواند در امر موفقیت آمیز باشد. رهبران دینی ما نیز با برخورد شایسته و اخلاق نیکو دیگران را به اسلام و رعایت احکام و مسائل دینی دعوت می نمودند.(۱) خداوند در قرآن خطاب به پیامبر ـ‌ صلی الله علیه و آله ـ می فرماید: اگر تندخو و سخت دل بودی (یعنی اگر با رفتار شایسته و مناسب با افراد برخورد نمی کردی) مردم از گرد تو پراکنده می شدند.(۲) بنابراین ما نیز سعی کنیم در برخورد با افرادی که نماز نمی خوانند، برخورد شایسته، چهره باز، حوصله و بردباری و سعه صدر داشته باشیم.

۲. تکیه بر نقاط مثبت و تشویق

یکی از روشهای مناسب و اثرگذار در برخورد با افرادی که نماز نمی خوانند، تشویق آنها به اعمال نیکو از جمله نماز است، در برخورد با افراد اگر روی جهات خوب و نقاط مثبت آنها انگشت بگذاریم و تشویقشان کنیم، آنگاه ازکار ناشایست آنها مثل نماز نخواندن انتقاد کنیم، آن تقدیر قبلی، زمینه پذیرش انتقاد بعدی و اصلاح رفتار نادرست آنها را فراهم می کند پس نباید تنها عیوب و خطاها را دید، افرادی که نماز نمی خوانند قطعاً از برخی جهات دیگر افراد خوب و دارای توانمندیهای شایسته ای هستند، مثلاً در راستگویی، امانتداری، همکاری و تعاون با دیگران و… .

یا آشنایی با برخی مهارتها برتر از دیگرانند، شما می توانید ابتدا روی این نکات تأکید نمایید و شخصیت آنها را محترم بشمارید، سپس بگویید شخصیتی مانند شما که این همه مهارتها، تواناییها و خوبیها را دارد اگر نماز بخواند و رابطه صمیمی و عاطفی با خدا برقرار نماید، قطعاً به موفقیتهای بیشتری نایل خواهد شد،

خلاصه آنکه: هرگز با توهین و تحقیر و اهانت، به خصوص در حضور دیگران نمیتوان کسی را به نماز و دیگر مسایل مذهبی جذب کرد، یا او را از کار زشت بازداشت. بلکه این گونه برخوردها، گاهی عامل لجاجت می شود و شرایط را بدتر می کند، و چه بسا اینگونه برخوردها در گذشته از سوی والدین و دیگران باعث شده است که افرادی در سنین نوجوانی و جوانی علاقه چندانی به نماز و مسائل مذهبی نداشته باشند.

۳. ارائه الگو:

ارایه الگوی مناسب برای افرادی که نماز نمی خوانند، در جذب و دعوت آنها به نماز، بسیار مؤثر است. تحقیقات روان شناختی نشان داده است که با استفاده از روش الگویی می توان بسیاری از ناهنجاریها و رفتارهای انحرافی را اصلاح و درمان کرد.(۳)

بنابراین یک نماز گزار خو، می تواند الگوی مناسبی برای دیگران باشد، اگر دوستان او یا حتی برخی افراد خانواده اش علاقه چندانی به نماز ندارند وقتی ببینند که او مقید به نماز هست و همیشه نماز خود را در اوّل وقت و با رعایت احکام و شرایط آن انجام می دهد و از اخلاق و رفتار نیکو برخوردار است، آنها نیز علاقمند به نماز می شوند و از سوی دیگر گفتار و رهنمودهای او را نیز می پذیرند.
ضمناً تبیین جایگاه نماز در زندگی و اینکه ما به نماز نیازمندیم نه خدا به نماز ما، از جمله روشهایی است که می تواند بینشی درست به افراد داده و آنها را به اقامه نماز ترغیب نماید.

۴. توجه به وظیفه نه نتیجه:

توجه داشته باشیم که در برخورد با افرادی که به مسائل شرعی اهمیت نمی دهند و یا اهل نماز نیستند، وظیفه ما انجام امر به معروف و نهی از منکر است. در امر به معروف و نهی از منکر حتماً باید راهکارهای یاد شده و دیگر روشهایی که در کتابهای اخلاق آمده است رعایت شود، اما اینکه حتماً این افراد هدایت و اصلاح شوند، ما وظیفه ای نداریم، ممکن است آنها آن قدر لجوج و غیر منطقی باشند که هیچ روشی مؤثر واقع نشود و یا در مقابل ما عکس العمل منفی نشان دهند. در این صورت ما وظیفه خود را انجام داده ایم و میتوانیم نسبت به این افراد حساس بوده و تنفّر قلبی داشته باشیم.

پی نوشت:

۱. مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۳۴۹، مکتب الاسلامیه.
۲. آل عمران:۱۵۹.
۳. برای مطالعه بیشتر ر.ک : سیف، علی اکبر، تغییر رفتار و رفتار درمانی، فصلهای ۸ و ۱۶، نشر دوران، چاپ چهارم، ۱۳۷۹ش.

منبع: نرم افزار پاسخ۲ مرکز مطالعات حوزه.