پیشوایان و رفتار با همسر-۲

توجه به خواست همسر

امام حسین (علیه السلام) به خواست و علاقه و حس زیبایى‏ دوستى همسرش، توجه خاصى می‌‏‌نمود و برخى اوقات حاضر می‌‌شد به همین خاطر با انتقادات اصحاب و دوستان خود روبه‏رو شود ولى به خواست طبیعى و مشروع همسر خویش احترام می‌‏‌گذاشت.

امام باقر (علیه السلام) نقل می‌‏‌کند، عده‏اى بر امام حسین (علیه السلام) وارد شدند؛ ناگاه فرش هاى گران‏ قیمت و پشتی هاى فاخر و زیبا را در منزل آن حضرت مشاهده نمودند. عرض کردند: اى فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ما در منزل شما وسایل و چیزهایى مشاهده می‌ کنیم که ناخوشایند ماست(با اطلاعى که از موقعیت شما داریم وجود این وسایل در منزل شما را مناسب نمی‌ ‏دانیم). حضرت فرمود: ما بعد از ازدواج مهریه همسر خود را پرداخت می‌‏‌کنیم و آنها هر چه دوست داشتند براى خود خریدارى می‌‏‌کنند و هیچ یک از وسایلى که مشاهده نمودید از آن ما نیست.۹

در روایت دیگر نقل شده که از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد: آیا خرید جواهرات و طلاجات براى زینت بچه ‏ها درست است؟ حضرت در پاسخ فرمود: على بن‏ الحسین (علیه السلام) براى بچه ‏ها و همسرانش زیورآلات از نوع طلا و نقره تهیه می‌‏‌کرد و آنها را با آن زیورها می‌‌آراست.۱۰

از این روایات و نظایر آن به خوبى استفاده می‌‏‌شود که امام سجاد (علیه السلام) به حس زیبایى ‏دوستى همسر خود احترام می‌‏‌گذاشت و ابزار لازم را در حد متعارف آن زمان، براى آنها فراهم می‌‏‌نمود.

حضرت على (علیه السلام): به خدا سوگند هرگز کارى نکردم که فاطمه (سلام الله علیها) خشمگین شود و او را به هیچ کارى مجبور نکردم … او نیز هرگز مرا خشمگین نکرد و برخلاف میل باطنى من قدمی‌ برنداشت.

آراستن خویش براى همسر

اسلام دین فطرت است و چنین دینى باید به احساسات و عواطف افراد جامعه توجه نماید. هر مرد و زنى در فطرت سرشتشان زیباپسندى و آراسته ‏گرى نهفته است، لذا در اسلام بر آراستن خویش و پوشیدن لباس زیبا و استعمال عطر و بوى خوش تأکید زیادى شده است. و سفارش شده که زن و شوهر خود را براى یکدیگر بیارایند و ظاهر خود را جذاب و دوست ‏داشتنى و زیبا نمایند.

این عمل علاوه بر اینکه احترام به خواست و علاقه طرف دیگر است، عفت و پاکدامنى را در جامعه تقویت می‌‏‌نماید. پیامبر گرامی‌ (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌‌فرماید: لباس هاى خود را تمیز کنید، موهاى خود را اصلاح نمایید، مسواک بزنید و آراسته و پاکیزه باشید که بنى ‏اسرائیل چنین نکردند تا زنانشان بدکار شدند.۱۱

در همین راستا ائمه (علیهم ‏السلام) نیز به این مطلب توجه خاصى داشتند. خود را براى همسرانشان آراسته و مرتب می‌‌نمودند، لباس مناسب می‌‏‌پوشیدند و موهاى خود را رنگ می‌‏‌زدند.

حسن بن‏ جهم از دوستان حضرت موسى بن ‏جعفر (علیه السلام) گوید: آن حضرت را دیدم که موهاى خود را خضاب کرده است. گفتم: فدایت شوم، شما هم خضاب می‌‏‌کنید؟! فرمود: آری، اصلاح و مرتب بودن وضع، بر عفت زنان می‌‌افزاید. زنانى بودند که پاکدامنى را رها کردند از آن جهت که شوهرانشان اصلاح و مرتب بودن خود را رها کردند. سپس فرمود: دوست دارى همسرت را در حالى همانند حال خودت که خود را آراسته ننموده‏اى ببینی؟ گفتم نه. فرمود: او نیز چنین است. آن گاه فرمود: نظافت و استعمال بوى خوش و اصلاح مو، از اخلاق پیامبران است.۱۲

در روایت دیگرى یکى از دوستان امام باقر (علیه السلام) به نام حکم بن‏ عتیبه گوید: در خانه‏اى زیبا و آراسته بر آن حضرت وارد شدم. لباس زیبا و رنگینى پوشیده بود که آثار رنگ لباس بر دوش آن حضرت دیده می‌‌شد. خیلى شگفت‏ زده شدم. گاهی، به خانه نگاه می‌‌کردم، گاهى به وضع لباس آن حضرت! حضرت (علیه السلام) فرمود: این حالت چطور است؟ عرض کردم: چه بگویم از این لباسى که به تن کرده ‏اید؟ این لباس مربوط به افراد نوجوان است.

فرمود: اى حکم، چه کسى زینت ها و چیزهاى پاکیزه‏اى که خداوند براى بندگانش آفریده است را حرام کرده؟!، اینها از چیزهایى است که خداوند براى بندگانش آفریده است اما این خانه که مشاهده می‌‏‌کنى مربوط به همسر من است و من تازه ازدواج کرده ‏ام.۱۳ لباسى که مشاهده می‌‌کنى و هم چنین حضور من در این خانه، به خاطر همین موضوع است.

در روایت دیگر حسن زیات‏ بصرى نقل می‌‌کند که با یکى از دوستانم خدمت امام باقر (علیه السلام) رسیدیم. او را در خانه‏اى زیبا با لباس زیبا در حالى که سرمه کشیده بود دیدیم. سؤالاتى از آن حضرت نمودیم. چون آن حضرت متوجه شد که ما از وضع لباس و خانه آن حضرت شگفت ‏زده شدیم، فرمود: فردا با دوستت نزد من بیا. همان طور که حضرت فرموده بود روز بعد، در منزلى که معمولاً آنجا تشریف داشت خدمت حضرت رسیدیم. مشاهده کردیم که در خانه جز حصیر چیزى نیست و حضرت لباس زبر و خشن به تن دارد، فرمود: دیروز شما پیش من آمدید در حالى که من در خانه ‏اى بودم که مربوط به همسرم می‌‏‌باشد و آن وسایل موجود در خانه متعلق به او است. او خود را آرایش کرده بود که من هم خود را براى او آراسته و مزین نمایم. سپس فرمود: شبه ه‏اى در ذهنت ایجاد نشود. عرض کردم: به خدا سوگند برایم شبه ه‏اى ایجاد شد ولى الآن متوجه شدم حقیقت آن است که شما فرمودید و خداوند شبهه را از قلبم بیرون نمود.۱۴

از دقت در روایات مذکور روشن می‌‏‌شود که ائمه (علیهم ‏السلام) چه اندازه به آرایش و زینت خود براى رعایت حال همسرانشان توجه داشتند تا جایى ‏که گاهى اوقات دوستان و اصحاب آنها به شدت شگفت ‏زده شده و نسبت به وضع لباس و خانه آنها پرسش می‌‌کردند. شاید آن بزرگواران در ضمن با این اعمال خود می‌‏‌خواستند با آداب و رسوم غلط و بى‏ توجهى به همسر مبارزه کنند و منطق صحیح اسلامی‌ را براى آنان ترسیم نمایند.

اسلام، دین فطرت است و چنین دینى، باید به احساسات و عواطف افراد جامعه توجه نماید.

گذشت در برابر لغزش ها

براى افرادى که مدتها با یکدیگر زندگى می‌‏‌کنند و در امور زیادى منافع واحدى دارند سر زدن لغزش و اشتباه و خطا امرى عادى و متعارف است. بنابراین لازم است با عفو و گذشت از خطاها و اشتباهات یکدیگر چشم‏ پوشى نمایند و آنها را به رخ طرف مقابل نکشند. زن و شوهر در برابر کلمات تند و خشنى که احیانا به خاطر شرایط خاصى که براى هر کدام ممکن است پیش آید، از طرف مقابل می‌‏‌شنوند باید با متانت و سعه صدر با آن روبه ‏رو شوند و با خونسردى و گفتن چند کلمه محبت‏ آمیز سعى کنند طرف را از حالت ناراحتى که دارد خارج نمایند.

در سیره معصومین (علیهم السلام) می‌‌خوانیم در مواردى با وجود اینکه اشتباه و خطا از جانب زن بوده و او را اذیت کرده و آزار داده است ولى امام (علیه السلام) در مقابل، گذشت و اغماض کرده، آن را نادیده می‌‏‌گرفته است. اسحاق بن‏ عمار گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض از دقت در روایات مذکور روشن می‌‏‌شود که ائمه (علیهم ‏السلام) چه اندازه به آرایش و زینت خود براى رعایت حال همسرانشان توجه داشتند.

کردم حق زن بر مرد چیست که با انجام آنها انسان، نیکوکار محسوب شود؟ امام (علیه السلام) فرمود: وسایل خوراک و پوشاک او را فراهم نماید و اگر خطایى از او سر زد از او بگذرد. سپس فرمود: پدرم «امام باقر (علیه السلام)» همسرى داشت که به او اذیت و آزار می‌ رساند ولى پدرم او را مورد عفو و بخشش قرار می‌‏‌داد.۱۵

جمع‏ بندى

از بررسى مطالبى که ذکر شد و سخنان و سفارشات پیشوایان معصوم (علیهم السلام) چنین استفاده می‌‌شود که زنان داراى حقوقى هستند که باید کاملاً رعایت شود. به شخصیت آنها باید احترام گذاشته شود، به خواست آنان توجه شود. حس زیبایى ‏پسندى آنها باید ارج گذاشته شود و آن چنان با آنها برخورد و رفتار شود که نسبت به زندگى دلگرم شوند و نشاط و شادابى بر محیط خانه حاکم گردد.

رهبران معصوم (علیهم السلام) آن قدر به مسأله خواست همسر در زندگى شخصى توجه نموده‏ اند که در برخى موارد که اختلاف نظر پیش می‌‏‌آمد خواست او را مقدم داشته ‏اند. به عنوان نمونه هر گاه زن و شوهر در تعیین غذایى که می‌‏‌خواهند بخورند اختلاف سلیقه پیدا کنند، رهبران معصوم (علیهم السلام) دستور داده‏اند که شایسته است جانب زن رعایت شود و مردى که چنین کند، مؤمن است و به عکس، مردى که غذاى مطابق میل خود را بر زن تحمیل نماید دچار یک نوع نفاق است.

امام صادق (علیه السلام) از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده است که: مؤمن مطابق خواست و میل خانواده‏ اش، غذا می‌‏‌خورد و منافق، خانواده‏اش را وادار می‌‏‌کند که طبق میل او غذا بخورد.۱۶ در برخى روایات تأکید شده است که شوهر وقتى وارد خانه می‌‏‌شود در برخورد با همسر باید طورى رفتار کند که موجب ناراحتى او فراهم نشود. پیش از وارد شدن، به گونه‏ اى او را باخبر سازد تا اگر در وضع مطلوبى نیست بتواند وضع خود را تغییر دهد و هم چنین براى احترام به او هنگام وارد شدن سلام نماید.

امام صادق (علیه السلام) می‌‌فرماید: وقتى شوهر به خانه خود وارد می‌‏‌شود باید به همسرش سلام نماید و پیش از وارد شدن با زدن کفشهایش به زمین و سرفه کردن، همسر را از آمدن خود باخبر سازد، مبادا او را در حالتى ببیند که او را ناخوش آید.۱۷

حضرت على (علیه السلام) می‌‏‌فرماید: در خانه مشغول پاک کردن عدس بودم و فاطمه در حال درست کردن غذا بود که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شد؛ فرمود: یا ابالحسن! عرض کردم بلى یا رسول ‏اللّه‏! فرمود: این سخن از من بشنو و این را نمی‌‏‌گویم مگر از جانب پروردگار: هر مردى که در کار خانه به همسرش کمک کند، براى او به تعداد هر مویى که در بدن دارد یک سال عبادت منظور می‌‏‌شود، آن چنان عبادتى که روزهایش روزه و شب هایش مشغول نماز و راز و نیاز باشد و خداوند پاداش صابرانى چون داود و یعقوب و عیسى (علیهما السلام) به وى خواهد داد.۱۸

این روایت به خوبى اهمیت و ارزش همکارى با همسر را می‌‏رساند. در روایتى دیگر، امام صادق (علیه السلام) می‌‏‌فرماید: خداوند زیبا بودن و زینت کردن را دوست دارد و تظاهر به ندارى و فقر را مکروه می‌‏‌داند. دوست دارد آثار نعمتهایش را بر بنده ‏اش ببیند، لباسش نظیف و پاکیزه باشد، بوى خوش استعمال کند، خانه‏ اش را زینت دهد، خانه و اطرافش را جاروب کند.۱۹

روشن است که اسلام رعایت نظافت و زیبایى را بر همه، چه مرد و چه زن، لازم دانسته است. امید است مردان ما از روش و سخنان پیشوایان معصوم (علیهم السلام) درس گرفته نسبت به همسران خود آن چنان رفتار کنند که اسلام و وجدان و عقل فرمان می‌‏‌دهد و همسر را به عنوان شریکى عزیز و مهربان و دوستى ارجمند و گرامی‌ بلکه بخشى از جسم و جان خود به حساب آورند. مقام و موقعیت و جایگاه او را پاس بدارند و با او آن طور رفتار نمایند، که دوست دارند در باره آنها رفتار شود. ان شاء اللّه‏.

 پی نوشت ها

۱- وسائل‏ الشیعه، ج۱۴، ص۱۲۳

۲، مستدرک الوسائل، ج۲، ص۵۵۱، بحارالانوار، ج۴۳، ص۳۱، حدیث ۳۸،

 ۳، کافی، ج۵، ص۸۶، حدیث ۱، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۶۹، حدیث ۳۶۴۰، باب ۲، امالى طوسی، ج۲، ص۲۷۴، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۵۱، حدیث ۷،

 ۴، بحارالانوار، ج۴۳، ص۵۰،

 ۵، همان، ص۱۷۱،

 ۶، احتجاج طبرسی، ج۱، ص۲۸۲ ـ ۲۸۱،

 ۷، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۵۷ و حدیث ۶،

 ۸، فواللّه‏ ما اغضبتها و لا اکرهتها على امر … و لا اغضبتنى و لا عصت لى امرا، کشف‏الغمه، ج۱، ص۳۶۳،

 ۹، کافی، ج۶، ص۴۷۶، روایت ۱،

  ۱۰، همان، ص۴۷۵،

۱۱، نهج ‏الفصاحه، ص۷۲، رقم ۳۷۷،

 ۱۲، وسائل‏ الشیعه، ج۱۴، ص۱۸۳، کافی، ج۵، ص۵۶۷،

۱۳، کافی، ج۶، ص۴۴۶، حدیث ۱،

۱۴، همان، ص۴۴۸، روایت ۱۳،

۱۵، همان، ج۵، ص۵۱۰، روایت ۱، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۴۱، روایت ۴۵۲۸،

 ۱۶، وسائل‏ الشیعه، ج۱۵، ص۲۵۰،

۱۷، بحارالانوار، ج۷۶، ص۱۱،

۱۸، عوالم العلوم، ج۱۱، بخش ۲، ص۵۰۰، بحار، ج۱۰۴، ص۱۳۲، حدیث ۱،

۱۹، بحار، ج۷۹، ص۳۰۰،

منبع: عبدالرحمن انصارى ‏شیرازى؛ نشریه پیام زن؛ شماره۶۸