پیامدهای اعتیاد اینترنتی نوجوانان و راه درمان آن

نوجوانان و اعتیاد اینترنتى

زیر چشم هایش گود افتاده است. صورتش تکیده و خسته است. وقتى همه خوابند او بیدار است و وقتى همه بیدارند، او چرت مى زند. سر کارش تمرکز ندارد، بى حوصله است؛ حوصله آدم‌هاى دور و برش را ندارد. دلش مى خواهد ساعت‌ها تندتر بگذرند و او هر چه زودتر به خلوت اتاقش برسد؛ به دکمه‌هایى که او را به خود مى خوانند، به دریچه‌اى که چهره دیگرى از دنیا را به او نشان مى دهد.

او بى قرار این دنیاى مجازى است. او همه علامت‌هاى یک معتاد را دارد. او یک معتاد اینترنتى است. بى تردید، اینترنت در زندگى افراد جامعه، تغییر اساسى به و جود آورده است. این تغییر را مى توان با اختراع تلفن در اوایل قرن بیستم و اختراع تلویزیون در دهه پنجاه مقایسه کرد. اینترنت، بشارت دهنده کم کردن فاصله‌ها و گسترده کردن روابط میان آدمیان شده است.

اما امر متناقض این است که خود این تکنولوژى گاه موجب تقلیل و افت سایر روابط اجتماعى شده و تنهایى فرد را بیشتر کرده است. اینترنت مى تواند گریزگاهى براى کسانى که از مشکلات روانى رنج مى برند و دچار تشویش، افسردگى و بى اعتمادى به نفس هستند نیز باشد.

ارتباط مجازى از طریق اینترنت، محملى را براى گریز از واقعیت و وسیله‌اى براى ارضاى نیازهاى هیجانى و روانى به وجود آورد. کسى که در روابط واقعى بین فردى توفیق چندانى نداشته، اکنون از این طریق قادر مى شود بى آن که چهره خود را برملا کند و نام خود را بگوید، روابط گسترده‌اى را برقرار نماید و احساسات خویش را بروز دهد. پیامدش این است که منجر به ایجاد توهم صمیمیت مى شود و وقتى واقعیت خارج، محدودیت‌هاى خود را نشان مى دهد، واکنش‌هاى نا امیدانه‌اى را در فرد ایجاد مى کند.

آثار اجتماعى و روانى

اعتیاد به اینترنت نیز مانند اعتیاد به مواد مخدر، الکل، سیگار یا کافئین، با علایمى هم چون افزایش نوسانات اخلاقى، سخن نگفتن با دیگران، قطع روابط اجتماعى، کم خوابى، نگرانى و استرس در کنار ضعف بینایى همراه است.

کودکان و نوجوانانى که به اینترنت دلبستگى فراوان پیدا مى کنند و در حقیقت به آن معتاد مى شوند، و براى ارضاى خود ساعت‌هاى متوالى، بدون وقفه روى خط باقى مى مانند و زمانى که امکان دسترسى به اینترنت را نداشته باشند، دچار تشویش، لرزش دست و عصبانیت مى شوند، استراحت و آرامش را فرا موش مى کنند و به اینترنت و وسوسه‌هاى آن فکر کرده و خیال‌پردازى مى کنند.

غریبه در خانواده

در درجه نخست، وقتى یک نفر در محیط خانواده معتاد به استفاده از اینترنت باشد، فرصت برقرارى تعامل با سایر اعضاى خانواده را از دستم مى دهد. همین امر موجب تشکیل یک چرخه معیوب مى شود که فرد، هر روز بیشتر از گذشته، از نظر عاطفى و روانى از سایر افراد خانواده فاصله بگیرد و به تنهایى خود و استفاده از اینترنت پناه برد.

این کم شدن روابط به نوبه خود موجب مى شود فرد، مهمترین منبع حمایت اجتماعى خود را تضعیف کرده یا احیاناً از دست بدهد. از سوى دیگر با گسستن و تضعیف رابطه بین زن و شوهر یا والدین و فرزندان، آن‌ها به جاى ارتباط با هم، شنیدن حرف‌هاى هم دیگر و گوش سپردن به درد دل عضو دیگر خانواده، محو فضاى مجازى اینترنت شده و سعى مى کنند تا خلا عاطفى به وجود آمده را با حضور شخص دیگرى پر کنند.

اُفت تحصیلى

بر اساس نظر سنجى‌هاى انجام شده در مدارس آمریکا، ۸۶ درصد از معلمان بر این باورند که استفاده از اینترنت باعث شده تا دانش آموزان در انجام تکالیف درسى خود کوتاهى کنند. نظر سنجى دیگرى نیز نشان مى دهد ۵۸ درصد از دانش آموزانى که در استفاده از اینترنت زیاده روى مى کنند، افت تحصیلى داشته‌اند. استفاده بیمارگونه از اینترنت، نوجوانان را از فعالیت‌هاى مفید و سازنده‌اى همچون انجام فعالیت‌هاى درسى، ورزش کردن و ارتباط با دوستان و هم سالان باز داشته ودر فرآیند اجتماعى شدن آن‌ها مداخله مى کند.

کار یا سرگرمى

برخى از افراد به جاى آن که در ساعات کارى به وظایف خود بپردازند، وقتشان را با سایت‌هاى اینترنتى و سرگرمى‌هاى آن مى گذرانند. در مشاغلى که احتیاج به تمرکز و دقت فوق العاده دارند، خطاى فردى مى‌تواند اثر‌هاى جبران‌ناپذیرى داشته باشد. این که تمام ذهن و فکر فرد، معطوف به اینترنت و استفاده از آن باشد، مى تواند درصد احتمال خطا را بالا ببرد.

از سوى دیگر، فرد معتاد به اینترنت چون تمام انرژى ذهنى‌اش را روى استفاده از اینترنت سرمایه‌گذارى مى کند، دیگر توانایى تفکر خلاقانه، ارایه راه حل‌هاى ابتکارى را نخواهند داشت. گرچه ممکن است بهانه این افراد براى استفاده از اینترنت، دست یابى به اطلاعات مورد نیاز باشد، اما در عمل این گونه افراد جز پرسه زدن بى هدف در سایت‌هاى گوناگون، کار دیگرى انجام نمى دهند.

علایمى براى هشدار

شخص معتاد، اینترنت را به شرکت در فعالیت‌هایى که پیش از این، مورد توجه اش بوده، با ارتباط با اعضاى خانواده و دوستان ترجیح مى دهد و بیشتر مایل است با افراد جدیدى که توسط اینترنت پیدا کرده ارتباط برقرار کند. روزى چندبار و به طور مرتب، پست الکترونیکى خود را چک مى کند و هنگام اتصال، متوجه گذشت زمان نیست. از خواب و استراحت صرف نظر مى کند و بدون اینترنت، حالت آشفتگى، عصبانیت، بد اخلاقى و در نهایت افسردگى پیدا مى کند و زمانى که این امکان فراهم شود، تمام حالت‌هاى فوق در او از بین مى‌ رود.

وداع با اخلاق!

دسترسى از طریق اینترنت به عکس هاى مستهجن، از جمله مواردى است که جنبه اعتیادآور پیدا مى کند و ذهن بسیار ى از والدین را به خود مشغول کرده است. حتى اگر کودکان در استفاده از اینترنت زیاده روى نکنند، یک جست و جوى ساده براى دست یابى به مطالب مفید، ناخود آگاه مى تواند پایگاه‌هاى غیر اخلاقى را ظاهر نماید.

انبوه نامه‌هاى الکترونیکى، همچون سیل به صندوق پست الکترونیکى کودکان سرازیر میشود که همه گونه اطلاعات و مطالب در این زمینه را ارایه مى دهند. البته راه‌هایى هم چون استفاده از نرم افزارهاى کنترلى وجود دارد. اغلب برنامه‌هاى پست الکترونیکى نیز قابلیت فیلتر و مسدود کردن نامه‌هاى گوناگون را دارند.

جاده پیشگیرى و درمان

در صورت بروز هر کدام از علایم اعتیاد، منع کامل دسترسى به اینترنت نیاز نیست و توصیه نیز نمى شود. بلکه ایجاد ساختار ى که در نهایت به کاهش این دسترسى تا مرز اعتدال منجر شود لازم است. براى مثال، استفاده یک نوجوان از شش ساعت در روز، به یک ساعت کاهش یابد. استفاده از وسایلى مثل ساعت زنگ دار براى نشان دادن مدت زمان اتصال در اتاق فرزندتان مى تواند مفید باشد.

بهتر است در ازاى کاهش اتصال به شبکه، براى او پاداشى در نظر بگیرید یا در صورت تخلف، مجازاتش کنید. اگر رایانه فرزندان در محل مجزا قرار دارد، انتقال آن به مکانى مثل آشپزخانه، اتاق ناهارخورى یا هر مکانى در منزل که به راحتى بتوان رایانه را مشاهده کرد مى تواند به شما کمک کند. تهیه فهرستى از فعالیت‌هاى جایگزین، مفید است. به تناوب استفاده از اینترنت را با دیگرسرگرمى‌هاى جذاب جایگزین کنید.

استفاده افراطى از اینترنت، مى تواند پوششى براى مشکلات گوناگونى باشد که فرزندتان با آن روبه روست و در این حالت، نیاز به درمان‌هاى خارج از خانه به کمک متخصص احساس مى شود. در این حالت مى توانید از مشاوران مدرسه یا مراکزدرمانى کمک بگیرید.

البته مراکز درمان اعتیاد به مواد مخدر و الکل نیز مى تواند کمک فکرى بکند. روشن است که تجربه‌هاى آن‌ها درخور اعتیاد اینترنتى نیست؛ ولى مى توانند اطلاعات ارزشمندى در اختیار شما قرار دهند. البته مراکز درمان این گونه از اعتیاد را مى توانید روى اینترنت بیابید؛ به شرط آن که خود دچار اعتیاد نشوید!

منبع: مجله دیدار آشنا؛ فروردین ـ اردیبهشت ۸۵؛ موسى کریمى نیا