هدف خلفا از منع انتشار احادیث

سؤالی که شاید برای هر محققی پیش آید، این است که انگیزه خلفا در منع گسترش احادیث نبوی چه بود؟ آیا به راستی خلفا از نقل احادیث جلوگیری می‌کردند؟ در این نوشتار مروری به کتب اهل سنت در این زمینه می‌کنیم.
مشهورترین قضیه جلوگیری از انتشار حدیث در جریان قرطاس بود. بخاری می‌گوید: «هنگامى که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در آستانه رحلت از دنیا، قرار گرفت و اطراف حضرت گروهی از جمله عمر بن خطاب در خانه آن حضرت حاضر شده بودند، فرمود: قلم و کاغذى بیاورید تا چیزی براى شما بنویسم که به برکت آن، هرگز گمراه نشوید. عمر گفت: بیمارى بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) غلبه کرده (و العیاذ باللّه هذیان مى‌گوید) و ما قرآن را داریم و براى ما کافى است».[۱]
عایشه مى‏‌گوید: «پدرم پانصد حدیث از رسول خدا جمع کرده بود و همه را آتش زد»![۲] در کتاب دیگر با سند صحیح نقل شده است، که عمر می‌گفت: «حدیث را محو کنید».[۳]
البته روایات در این باره در کتب اهل سنت بسیار است و به جهت اختصار فقط به این سه نقل اکتفا شد.
اکنون از پیروان خلفا سوالی داریم، آیا خلفا نمی‌دانستند که طبق دستور قرآن سخنان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) حجیت دارد؟ «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم؛‏[نساء/۵۹] اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [اوصیاى پیامبر] را!» پیامبراکرم (صلى الله علیه و آله) علاوه بر ابلاغ آیات الهى، دستورات دیگرى نیز داشت. البتّه آنها نیز در پرتو وحى الهى بود، ولى در قرآن مطرح نگردیده بود و معناى اطاعت از رسول در کنار اطاعتِ خداوند، عمل به همان‏ دستورات نبوى است.
اما به راستی خلفا چه هدفی از عدم نشر احادیث داشته‌اند؟ اگر منصفانه و به دور از هرگونه تعصب، جویای حقیقت باشیم به این نتیجه خواهیم رسید که ممنوعیت تدوین حدیث ریشه‌ سیاسی دارد، آنان احادیثی را که بیانگر فضائل و مناقب اهل‌بیت بودند مانع رسیدن به اهداف‌شان می‌دانستند، و برای از بین بردن این موانع، دستور ممنوعیت تدوین احادیث را صادر کردند. به راستی آیا هدفی جز این کار داشته‌اند؟

پی‌نوشت:

[۱]. بخاری، صحیح بخاری، ج۷ ص۱۲۰، المحقق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، الناشر: دار طوق النجاه (مصوره عن السلطانیه بإضافه ترقیم ترقیم محمد فؤاد عبد الباقی)، الطبعه: الأولى، ۱۴۲۲هـ،
[۲]. ذهبی، تذکره الحفاظ ج ۱ص ۵، دار النشر: دار الکتب العلمیه، بیروت، الطبعه: الأولى
[۳]. زهیر بن حرب أبو خیثمه النسائی، کتاب العلم  ج ۱ ص ۱۱، دار النشر: المکتب الإسلامی، بیروت، ۱۴۰۳ ه.ق، ۱۹۸۳، الطبعه: الثانیه، تحقیق: محمد ناصر الدین الألبانی.