- زمان مطالعه: 9 دقیقه
- توسط: حسین فاضلی
- 10:27 ق.ظ
- 4 نظر
در سال‌هاى اخیر، کوشش‌هاى زیادى در زمینه ى روان‌درمانى افرادى که دچار اضطراب‌هاى شخصیتى و بیمارى‌هاى روانى هستند، انجام شده است. در این زمینه، روش‌هاى مختلفى براى روان‌درمانى پدید آمده است؛ امّا هیچ کدام، موفقیت مورد انتظار را درباره از میان بردن و یا پیشگیرى از بیمارى‌هاى روانى به دست نیاورده است. برخى از پژوهش‌ها نشان مى‌دهد میانگین درمان در مورد بیمارانى که با روش روانکاوانه معالجه و درمان مى‌شوند، بین ۶۰ تا ۶۴ درصد در نوسان است و اگر توجّه کنیم که میانگین بیمارانى که بدون معالجه به روان‌درمانگران از عوارض این گونه بیمارى‌ها رهایى مى‌یابند میان ۴۴ تا ۶۴ درصد در نوسان است، متوجه مى‌شویم که میانگین فوق، درصد رضایت‌بخشى را تشکیل نمى‌دهد. وانگهى حال گروهى از بیماران، پس از معالجات روان‌درمانگران بدتر هم شده است.
در پژوهش دیگرى روشن شده است که شمار بیماران درمان یافته از یک گروه مورد مطالعه که تحت مداواى درمانگران قرار نداشتند، با تعداد بیمارانى که از طریق روان‌درمانى معالجه شدند برابر بوده است. این پژوهش نشان داده است که حال برخى از بیماران معالجه شده، توسط روان‌درمانگران وخیم‌تر هم شده است. این گونه پژوهش‌ها نشان مى‌دهد که میانگین درمان ناشى از روان‌درمانى، هنوز به میزان رضایت‌بخشى نرسیده است.
هر انسانى در روند زندگى خود، با موانعى روبرو مى‌شود زیرا در مقابل هر نوشى، نیش و در مقابل هر خوشى، ناخوشى وجود دارد. این موانع و مشکلات، براى انسان ایجاد دلهره مى‌کند. در هنگام گرفتاریها دچار اضطراب و سپس افسردگى مى‌شود. البته نوع مشکلات و شخصیت افراد و زمان و مکان در طولانى بودن و یا کوتاه بودن این اضطراب‌ها ـ که اگر درمان نشود به افسردگى منجر مى‌شود ـ دخالت دارند.
هر چند وجود دلهره و اضطراب در حد عادى براى آدمى لازم است؛ زیرا باعث گرفتن حالت تدافعى شده و انسان را به عکس‌العمل واداشته و سعى در رفع مشکل مى‌کند؛ اما اگر فردى بى‌خیال و بى‌تفاوت بوده و هیچ گونه اضطرابى نداشته باشد ـ به جز ائمه معصومین(علیهم السلام) و بعضى از اولیاء خدا، براى دیگران عیب و مریضى حساب شده که در روانشناسى آن را مرض «پسى کوپاتى» مى‌نامند.
افزایش افسردگى و اضطراب در جهان امروز
در جهان کنونى، بیمارى افسردگى بسیار زیاد شده است به طوری که عده‌اى از مردم کشورهاى صنعتى، با دارو به خواب رفته و با دارو بیدار مى‌شوند؛ به طور مثال با هم گزارشى درباره پدیده افسردگى و علل و آثار آن در ایالات متحده آمریکا مى‌خوانیم:
به عقیده روان‌شناسان، افسردگى بیماریى ناشى از مدرنیسم و فشارهاى جانبى آن است و جوانان به ویژه در آمریکا که سرعت نوآورى در آنجا بیش از سایر نقاط جهان است، در سنین پایین‌تر در دام این بیمارى گرفتار مى‌آیند.
در سال ۲۰۰۲ افسردگى پس از بیمارى‌هاى قلبى، گسترده‌ترین بیمارى دامنگیر بشر خواهد بود. به نوشته این مجله:
دکتر ارنست برنت و همکارانش از انستیتو تکنولوژى ماساچوست آمریکا برآورد کرده‌اند که هزینه‌هاى مربوط به بیمارى افسردگى در آمریکا، سالانه بالغ بر ۴۴میلیارد دلار یعنى تقریبا برابر هزینه‌هاى بیمارى‌هاى عروقى است و این بدان معنا است که هر آمریکایى سالانه ۶هزاردلار بابت بیمارى افسردگى پرداخت مى‌کند.
این مجله مى‌افزاید: هزینه‌هاى مربوط به درمان بیمارى افسردگى به ۱۲ میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار بالغ مى‌شود و خودکشى مبتلایان به افسردگى ۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار به این رقم مى‌افزاید که خسارت ناشى از دست رفتن نیروى انسانى در آن به حساب نیامده است.
اکونومیست مى‌نویسد: در این میان، بازار داروهاى ضد افسردگى بسیار گرم است. طبق برآورد انستیتو تکنولوژى ماساچوست، ارزش بازار جهانى این داروها بالغ بر ۷ میلیارد دلار است که انتظار مى‌رود در پنج سال آینده ۵۰%رشد داشته باشد!
مشهورترین داروى درمان بیمارى افسردگى که امروزه به ویژه در آمریکا رواج دارد، «پروژاک» است که شرکت سازنده آن «الى لیلى»سالانه ۲میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار به جیب سهامداران خود سرازیر مى‌کند. «الوین تافلر، نویسنده و نظریه‌پردازِ معروف آمریکایى: در سراسر کشورهاى مرفه، فریاد عجز و لابه‌هاى آشنا به گوش مى‌رسد. میزان خودکشى نوجوانان رو به افزایش است. الکلیسم بیداد مى‌کند. افسردگى روانى همه گیر شده است،بربریت و جنایت مُد روز گردیده است!
در ایالات متحده اتاق‌هاى اورژانس بیمارستان‌ها، مملوّ از معتادان به مارى جُوانا و دیوانه‌هاى سرعت و دسته‌هاى اراذل و اوباش و معتادان به کوکائین و هرویین و بالاخره افرادى که گرفتار بحران شدید عصبى شده‌اند.
مددکارى اجتماعى و بهداشت روانى در همه جا به سرعت رو به گسترش گذاشته است، در واشنگتن یک کمیسیون بهداشت روانى وابسته به دفتر ریاست جمهورى اعلام مى‌دارد که به طور کامل شهروندان ایالات متحده از نوعى فشار عصبى رنج مى‌برند؛ و روان شناسى از مؤسسه ملى بهداشت روانى، ادعا مى‌کند که تقریبا هیچ خانواده‌اى بدون نوعى ناهنجارى روانى وجود ندارد و اعلام مى‌کند روان‌پریشى، جامعه آمریکا را که آشفته و پریشان و متفرق و نگران آینده است، فرا گرفته است!»
تافلر مى‌افزاید: زندگى روزمره واقعاً به طرز افتضاح‌آمیزى کیفیت خود را از دست داده است و اعصاب همه، خرد و داغان است، دست به یقه شدن و تیراندازى در مترو یا صف‌هاى بنزین نشانگر این واقعیت است که کنترل اعصاب از دست افراد خارج شده است و میلیون‌ها نفر از مردم به آخرین حد از ظرفیتشان رسیده‌اند.
بى‌تردید علت این افسردگى‌ها، فرو رفتن در مادیات و دورى از مذهب، معنویات و فراموشى خدا مى‌باشد.
سؤالى که در این جا مطرح مى‌شود این است که چگونه این افسردگى‌ها و اضطراب‌ها را درمان نمائیم؟
علامت‌هاى افسردگى
افسردگى، داراى نشانه‌هایى است که به برخى از آنها اشاره مى‌شود:
۱-احساس تنهایى و بى‌پناهى
۲-وحشت و اضطراب از آینده مجهول
۳-دلهره از عدم موفقیت در شؤون مختلف زندگى از جمله در تحصیل، شغل، نحوه کار، انتخاب همسر و زندگى مشترک و نحوه زندگى خانوادگى، وضعیت تحصیل فرزندان و آینده آنان و…
چنانچه بتوان از راه صحیح با این دلهره‌ها برخورد نمود، زندگى سعادتمندانه هر انسانى تضمین شده است.
راه‌هاى درمان افسردگى
۱- ایمان و توکل
اولین راهى که اسلام براى مسئله اضطراب و دلهره‌ها پیشنهاد مى‌کند، ایمان و توکل به خداست. تکیه بر خالقى که قادر است؛ از همه چیز خبر دارد و بندگانش را دوست دارد. تکیه گاهى همیشگى که همه مى‌میرند ولى او باقى است. همه دچار مشکل مى‌شوند ولى او همیشه قهار و مسلط و حاکم بر همه چیز است.
على(علیه السلام) فرمود: کسی که توکل کند، سختى‌ها بر او آسان و اسباب آسانى برایش فراهم مى‌شود.
پرفسور کارل یونگ مى‌گوید: بى‌مذهبى، باعث پوچى و بى‌معنا بودن زندگى مى‌شود و داشتن مذهب، به زندگى مفهوم و معنا مى‌بخشد. دکتر پول ارنست متخصص دانشگاه پنسیلوانیا درباره نقش ایمان مى‌نویسد: مهمترین عامل شفاى مریض، ویتامین‌ها، داروها، معدنیت و جراحى و… نیست؛ بلکه امید و ایمان است. من به این نکته پى برده‌ام که از این پس باید جسم مریض را با بکاربردن وسایل طبى و جراحى و روح وى را با تقویت ایمانش نسبت به خدا معالجه کرد.
در روایات آمده که مؤمن، مانند کوه استوار است و سختى‌ها او را تکان نمى‌دهد؛ مانند حضرت ایوب که در مقابل بدترین مصیبت‌ها ایستاد و مقاومت کرد و عاقبت، به رستگارى دو جهان رسید.
۲- یاد خدا
دومین راهى که قرآن کریم با یک جمله به ما نشان مى‌دهد، یاد خدا است. آرى یاد خداست که ترس از مرگ را، به آرامش تبدیل مى‌نماید و ترس از هجوم مشکلات و گرفتاریها را از بین مى‌برد. یاد خدا دلهره‌ها و ترس‌هاى ناشى از بى‌اعتمادى به آینده را کاهش مى‌دهد.
خداوند در قرآن درباره تأثیر یاد خدا در آرامش و رهایى از اضطراب و افسردگى مى‌فرماید: «الذین آمنوا و تطمئن قلوبهم الا بذکر الله تطمئن القلوب؛ آنان که ایمان آورده و دلهایشان به یاد خدا آرام است. آگاه باشید با یاد خدا دلها آرامش مى‌یابد.»
اهمیت یاد خدا
ذکر خدا یعنى پذیرش حضور دائم و نزدیک بودن آن وجود مطلق در همه جا و در همه زمان‌ها؛ چون که خدا به رگ‌هاى گردن شما نزدیکتر و حایل میان انسان و جان و قلب اوست. این نزدیکى و حضور دائمى که برخاسته از ارتباط و فقر ذاتى همه آفریده هاست مى‌تواند این زمینه را فراهم آورد که هیچ چیزى بیرون از دائره علم، قدرت و حکمت او نیست. بنابراین اطمینان مى‌یابد که همواره خدا با اوست و در همه حال، رفیق و همراهش است.
براى ذکر در مقامات اخلاقى ـ عرفانى مراتبى گفته‌اند از جمله ذکر لفظى و ذکر قلبى است که بالاترین ذکر، نماز است. اگر چه خداوند از تسبیح و تحمید مخلوقاتش مخصوصاً انسان بى‌نیاز است ولى این ذکرها، مایه معرفت و تکامل انسان شده و او را در رسیدن به معرفت الهى یارى مى‌کند.
در عرف عرفا و اولیاء خدا، انسان‌هاى عاقل و فهیم کسانى هستند که همیشه به یاد خدا بوده و هیچ چیز حتى اشتغالات روزمره آنهارا از این امر باز نمى‌دارد. خداوند در آیاتى چند، به این مسأله اشاره دارد از آن جمله:
«انسان‌هاى مؤمن کسانى هستند که تجارت و خرید و فروش، آنهارا از یاد خدا مشغول نمى‌کند.»
«آنان که در حالت ایستاده و نشسته و خوابیده به ذکر خدا مشغول بوده و در خلقت آسمان‌ها و زمین تفکر کرده و مى‌گویند:اى خداى ما! این‌ها را باطل و بیهوده نیافریده‌اى. تو از هر نقصى منزّهى. پس ما را از جهنم دور نگهدار.» ؛ «اى مؤمنین! مبادا مال و منال، شما را از یاد خدا غافل کند که در این صورت زیان کرده است»؛ «خدا را بسیار یاد کنید شاید رستگارشوید.»
یاد کردن خدایى که از همه زیباتر، از همه عظیم‌تر، از همه مهربان‌تر، از همه بخشنده‌تر، به اسرار آشناتر، از همه نزدیکتر است؛ براى انسان صاحب معرفت، از همه چیز لذت‌بخش‌تر است. به همین جهت پیامبران و امامان و اولیاء خدا، شبانه روز به ذکر خدا و به ویژه به نماز مشغول مى‌شدند. رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آن قدر شبها را به نماز گذراند که خدا به او فرمود: «اى پیامبر! ما قرآن را نازل نکردیم تا تو به زحمت بیفتى.»
على(علیه السلام) شبى هزار رکعت نماز مى‌خواند. امامان و اولیاء الهى نیز بسیارى از اوقات عمر خود را به نماز و ذکر الهى مى‌گذراندند و شاعر چه زیبا سروده است:
خوشا آنان که الله یارشــان بى
بحمد و قل هو الله کارشان بى
(باباطاهر)
از سیره عبادى انسان‌هاى برگزیده، چنین به دست مى‌آید که در ذکر و نماز، باید منافع و اثرات بسیار مهمى باشد که آن گونه به آن اهمیت داده مى‌شود. به عکس، از اهمیت ندادن انسان‌هاى فاسد به نماز و ذکر الهى، به این نتیجه مى‌رسیم که یکى از عوامل سقوط این افراد، فراموش کردن خالق خود مى‌باشد. کسى که مربّى اصلى و تربیت‌کننده و بزرگ‌کننده خود را فراموش کند، غافل‌ترین انسان است.
یاد خدا در همه جا فضیلت دارد. به ویژه در موارد زیر:
هنگام جهاد با دشمنان، برخورد با گناه، مشاهده جلوه‌هاى دنیا اعم از کاخ‌ها، قصرها، ثروتمندان، دنیاطلبان، زن‌هاى زیبا، باغ‌ها، آسمان‌خراش‌ها، زرق و برق‌هاى ظاهرى و…
آثار دورى از یاد خدا
کسانى که از ذکر و یاد خدا غافل باشند، دچار ضررهاى مختلف دنیوى و اُخروى مى‌شوند از جمله:
الف. سختى در زندگى و نابینایى در محشر: «هر کس از ذکر من دورى کند، زندگى سخت و تنگى خواهد داشت و روز قیامت، او را نابینا محشور مى‌کنیم! مى‌گوید: «پروردگارا! چرا نابینا محشورم کردى؟ من که بینا بودم!» مى‌فرماید: «آن گونه که آیات ما براى تو آمد، و تو آنها را فراموش کردى، امروز نیز تو فراموش خواهى شد!»
ب. همنشینى شیطان: «کسی که از ذکر خداى رحمن دورى کند، شیطان را همراه او مى‌کنیم.»
ج. قساوت قلب: «خدا به موسى گفت: اى موسى! مرا در هیچ حالى فراموش نکن که فراموشى من، دلها را قسى مى‌کند.»
د. خودفراموشى: «مانند کسانی که خدا را فراموش کردند نباشید، که خدا هم یادِ خودشان را از خودشان بُرد.»
۳- صبر و تحمل
افراد صبور ماندنى‌تر و موفق‌تر مى‌باشند.
«اصمعى وزیر خلیفه عباسى، در بیابان به خیمه‌اى رسید. زنى جوان و صاحب جمال در خیمه بود. اصمعى از او آب طلبید. زن گفت: شوهرم نیست و اجازه ندارم به شما آب بدهم، ولى اجازه شیر این بز بدست خودم است. زن از شیر به اصمعى داد. در این موقع، یک سیاهى از دور پیداشد. زن گفت: شوهرم است که از صحرا برمى‌گردد. وقتى شترسوار رسید، زن به استقبال او رفت و بر او سلام کرد، پاهاى او را شست و… ولى هر چه زن محبّت مى‌کرد، مرد که قیافه زشتى داشت و یک پایش لنگ بود، با بداخلاقى به او جواب مى‌داد؛ تا این که مرد وارد خیمه شد و نگاه غضبناکى به اصمعى نمود و به آخر خیمه رفت. اصمعى به زن گفت: حیف نیست شما با این امتیازات، با همچو مردى زندگى مى‌کنى؟! زن گفت: من از شما که وزیر خلیفه هستى تعجب مى‌کنم که مى‌خواهى بین من و شوهرم جدایى بیافکنى! اگر من با این مرد زندگى مى‌کنم، براى این است که مى‌خواهم به روایت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) عمل کرده باشم که فرمود: ایمان، دو نیمه است، نیمه‌اى شُکر و یک نیمه‌اش صبر است. من خدا را بر نعمت‌هایش شکر گفته و بر سختى‌هاى زندگى صبر مى‌نمایم. و امید به پاداش‌هاى آخرت دارم.»
۴- معالجات فردى
از قبیل:
۱- بازگو کردن عقده‌ها با محرم اسرار مانند والدین، حضور در زیارتگاه‌ها و مناجات‌هاى سحرگاهى.
۲- توبه و طلب آمرزش: بر خلاف مسیحیت که مى‌گوید یکشنبه‌ها به کلیسا بروید! اسلام هر زمان و هر مکانى را براى ارتباط با خداوند و توبه کردن و طلب آمرزش مناسب مى‌داند.
۳- جستجوى راه‌هاى موفقیت: علاوه بر همت بلند و تلاش، در بسیارى از موارد کلید حل مشکل، به دست ما است. مثلا شخصى که در خانه نشسته و از خدا روزى مى‌خواهد، دعایش مستجاب نمى‌شود! یا کسی که از دست همسرش به تنگ آمده و از خدا فرج و گشایش مى‌خواهد دعایش مستجاب نمى‌شود زیرا باز کردن گره، به دست خودش است و آن طلاق است. (اگر راه دیگرى نمانده است) و…
۴- اقتصاد در معاش، چنان که على(علیه السلام) فرمود: هر که مراعات اقتصاد کند، من ضمانت مى‌کنم که فقیر نگردد.
۵-اهمیت ندادن به عشق‌هاى کذایى
۶- راضى بودن به رضاى الهى
۷-سرگرمی‌هاى سالم همانند سفر، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) مى‌فرماید: «به سفر بروید تا سالم و تندرست بمانید.»
۸- توجه به نعمت‌هایى خداى متعال در اختیار ما قرار داده است و در مسائل مادى به پایین‌تر از خود نگاه کنیم نه بالاتر.
۹- مأیوس نشدن از رحمت الهى، خداوند در قرآن مى‌فرماید: «لاتیأسوا من روح الله انّه لاییأس من روح الله الاّ القوم الکافرون».
۱۰- رعایت اعتدال در تمام امور حتى در گوش کردن نوارهاى روضه و عزادارى. متأسفانه عده‌اى خیال مى‌کنند علامت حزب اللهى بودن آن است که ساعت‌ها نوار مداحان مشهور را گوش دهند که البته زیاده روى در این امر، موجب افسردگى مى‌گردد.
پى‌نوشت‌ها
۱- ریچارد. ام. شاین، روانشناسى بیمارى‌هاى روحى و عقلى، ص ۸۶۴، به نقل از قرآن و روانشناسى، دکتر محمد عثمان نجاتى، ترجمه عباس عرب، ص ۳۶۴
۲- برخى مسائل زندگى ساز عصر ما(مؤسسه در راه حق) ص۸
۳- مجله اکونومیست، ژانویه ۱۹۹۹، شماره اول.
۴ . عصر امام خمینى (میر احمد رضا حاجتى) ص۱۵۸
۵- خوبی‌ها و بدی‌ها
۶- برخى مسائل زندگى ساز عصر ما ش۴ ص۱۰
۷- اثبات وجود خدا ص۲۴۹
۸- رعد/ ۲۸
۹- نور/ ۳۷
۱۰- آل عمران/ ۱۹۱
۱۱- منافقون/ ۹
۱۲- جمعه/ ۱۰
۱۳- طه/ ۱
۱۴- طه/ ۱۲۴
۱۵- زخرف/ ۳۶
۱۶- حدیث قدسى.
۱۷- حشر/ ۱۹
۱۸- خوبی‌ها و بدی‌ها
۱۹- وسائل ج۱۲ ص۴۲
۲۰- مستدرک ج۲ ص۲۲
۲۱- یوسف ۸۷
منبع: ماهنامه یاس، شماره ۱۱؛ نویسنده: محمد تقى صرفى
لطفا نظرتان را درباره این محتوا بنویسید
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی