فوائد معنوی، جسمی و روحی روزه ماه مبارک رمضان- قسمت دوم

صفای دل و پاکی

روزه چراغ معرفت و آگاهى را در درون بر می افروزد:

اندرون از تعام خالى دار                               تا در آن نور معرفت بینی

روزه و بویژه روزه یکماهه رمضان موجب میشود که حکومت شهوات و امیال شیطانى جاى خود را به حکومت تقوی و پیروى از دستورات الهى بدهد و تیرگى و هوسها و شهوات در جان آدمى به نورانیت و روشنى باطن تبدیل شود.

در سایه همین صفا و پاکى حاصل از روزه است که روزه دار با خود آگاهى نه تنها دهان و شکم را از خوردن و آشامیدن که دست و پا و چشم و گوش و زبان و همه اعضاى خویش را از آنچه خدا حرام فرموده نگاه میدارد و میتواند به آن درجه از تقوى نایل آید که حتى از اندیشه و فکرو گناه نیز دورى گزیند و این اوج نورانییت روزه است.

 امیر مومنان على علیه السلام نیز به همین مرتبه اشاره میفرماید: «صیام القلب عن الفکر فى الاثام افضل من صیام البطن عن الطعام» روزه دل از اندیشه گناهان برتر از روزه شکم از خوردن و آشامیدن است. و البته این بدان معنا نیست که ظاهر روزه و امساک از خوردن و اشامیدن را رها کنیم بلکه لازم است به ان اکتفا ننماییم و همراه با آن بکوشیم که به نتایج معنوى روزه نیز برسیم.

لازم است که همین امساک ظاهرى و روزه معمولى نیز انقلابی روحى در روزه داران بوجود میاورد و طبق شهادت دست اندر کاران در ماه مبارک رمضان شرارت ها و تباهیها کاسته می شود.

در دوران طاغوت چون ماه مبارک رمضان فرا می رسید میزان جنایات و فساد سیر نزولى پیدا میکرد و عربده جویى و زد و خورد و چاقو کشى و بد مستى که در غیر رمضان بازارش رواج داشت در این ماه عزیز بطور محسوسى کاهش میافت.

 خوشبختانه با انقلاب مقدس اسلامى هم در ملت و جوانان ما تحولى چشمگیر بوجود آمد و هم مراکز فساد و تباهى از میان برداشته شد و شایسته است که از این پس بکوشیم نتایج معنوى پر ارزش ترى از روزه کسب کنیم.

بارى صفا و پاکى حاصل از روزه و خود دارى و پرهیز کارى روزه دار همچون سپرى است که روزه دار را از اتش عذاب الهى که مولود گناهان است مصون میدارد. پیامبر عزیز اسلام (ص) فرمودند: «الصوم جنه من النار» روزه سپرى است که روزه دار را از آتش جهنم حفظ میکند.

روزه و صبر

«صبر» از خصایلى است که در اخلاق اسلام بر آن بسیار تأکید شده است ، انسان مسلمان در زندگى فردى و اجتماعى خویش در راه هدفهایى مبارزه میکند و با مشکلاتى نیز روبرو است بدون خصلت صبر، پیروزى بر مشکلات و رسیدن به هدفها آسان نیست.

صبر و مقاومت بر نیروى پایداری انسان مى افزایدو اراده را توانا میسازد هیچ جامعه اى اگر تحمل ناگواریها را نداشته باشد بر مشکلات خویش و بر دشمنان خویش نمی تواند پیروز گردد.

با صبر و مقاومت است که میتوان به به پیکار ستمگران رفت و دست استعمار گران را کوتاه نمود و روزه – بویژه در روزهاى گرم و طولانى تابستان که فشار تشنگى طاقت فرسا میشود بطور چشمگیرى به انسان صبر و مقاومت مى بخشدو تحمل رنج و سختى را بر آدمى آسان میسازد.

قرآن کریم با توجه به همین اثر که از روزه به صبر تعبیر کرده است :

 و استعینوا بالصبر و الصلوه ….

 از صبر(روزه ) – و نماز کمک بگیرید…

 امامان معصوم ما علیهم السلام «صبر» را در این آیه به روزه تفسیر کرده اندو پیامبر گرامى (ص) نیز ماه رمضان را ماه صبر نامیده اند :« شهر الصبر و ان الصبر ثوابه الجنه»  (رمضان ماه صبر است و پاداش صبر بهشت است) و امام صادق علیه السلام نیز بهمین ویژگى روزه اشاره فرموده است: هر گاه براى کسى حادثه اى جانکاه پیش آمد روزه بگیرد که خدا فرموده است « و استعینوا بالصبر و الصلوه».

 روزه و قناعت

اسلام بر خلاف مکاتب مادى شرق و غرب دنیا و نعمتهاى مادى آنرا وسیله اى براى تکامل معنوى و رسیدن به سعادت جاوید میداند و بهمین دلیل فرهنگ اسلام فرهنگ لذت جویى و مصرف نیست بلکه فرهنگ قناعت و ایثار است.

در روشهاى مادى تن آدمى و خور و خواب آن اصالت داردو حرص و آز براى برخوردارى بیشتر گریبانگیر افراد است و در اسلام اصالت با معنویت انسان است و قناعت و ایثار و فداکارى از راههاى وصول به مراتب بلند انسانیت محسوب میشود.

 روزه فریضه اى است که مسلمانان را از غرقه شدن در مادیگرایى و حرص و آز براى لذتهاى مادى و مسابقه برای مصرف و تن پرورى میرهاند و به او مى اموزد که به فکر دیگران باشد و بر خواهشهای جسمانى خویش مسلط گردد و به مصرف به مقدار نیاز قناعت ورزد و از اصراف و تبذیر بپرهیزد.

روزه به مسلمانان مى آموزد که با کم هم میتوان زیست و حرص و طمع فقط غرق شدن در مادیات و انحراف از معنویات است و براى زیستن لازم نیست که با همه وجود تن و لذتهاى آن پرداخت.

 روزه به مسلمان مناعت و قناعت را مى آموزد و ارزش این صفات و تأثیر آن در ایجاد صفات برجسته دیگر همچون زهد و جود و بخشش بسیار است. قانع از دیگران بى نیاز است و تن به ذلت و خواری نمی دهد، جامعه اى که روح قناعت را در خود بپرورد بر خود متکى خواهد بود و با دوری از مصرف بى رویه میتواند بر پاى خویش بایستد و از بیگانه بى نیاز باشد.

همه دیدیم که پس از تهدید آمریکا و غرب به تحریم اقتصادى ایران امام امت و رهبر کبیر انقلاب اسلامى فرمودند «ملت ما مسلمان است و در برابر تحریم اقتصادى و کمبود نیازمندیها روزه خواهد گرفت»

 آرى مسلمان را به زیستن با مصرف کم آشنا میسازد و براستى نیز ملت مسلمان ما میتواند با الهام از فریضه ثمر بخش روزه سطح مصرف را پایین آورد و با قناعت به آنچه دارد از وابستگی های اقتصادى به استعمار گران نجات یابد.

مسلمانان صدر اسلام با همین روحیه از همه چیز خود در راه خدا مى گذشتند و حتى در میدانهاى جنگ به چند دانه خرما قناعت میکردند و با تکیه بر معنویت و صفات انسانى خویش پیروزى مى آفریدند.

خداى را سپاس که هم اکنون نیز بسیار از جوانان ما بویژه گلهاى سرسبد انقلاب اسلامى، جوانان رزمنده پاسدار از یک چنین ایمان و روحیه اى بر خوردارند و بسیار اتفاق افتاده است که جوان پاسدار اسلام روزه بوده و گاه روزه خویش را با شربت شهادت افطار کرده است و حماسه این خدا جویان حماسه آفرین براى همیشه بر صفحات پر افتخار تاریخ اسلام ثبت خواهد بود.

پاکترین درودهاى ما و درود خدا و فرشتگان بر ایشان باد.

همدردی با فقیران

پیشوایان گرامى دین، در روایات و ادعیه اسلامى ماه رمضان را ماه مواسات نامیده اند.از نتایج بارز روزه برانگیختن حس همدردى نسبت به مستمندان و همنوعان تنگدست است.

آنانکه زندگى آسوده اى دارند و رنج فقیر و طعم گرسنگى را نچشیده اند، ممکن است از حال مستمندان غافل بمانند و روزه وسیله اى است که آنان را از غفلت میرهاند و رنج مستمندان را با یاد آنان میاورد تا به دستگیرى فقیران همت گمارند و به درد دل آنان برسند.

 از سویى به احسان و اطعام و انفاق به مستمندان در ماه مبارک رمضان بسیار سفارش شده است و از سویى دیگر گرسنگى و تشنگى روزه موجب درک رنج مستمند می گردد و بدین ترتیب ثروتمند به فقیر نزدیک مى شود و احساسها رقت میابد و احسان و انفاق فزونى میگیرد و جامعه کمک به همنوع را می اموزد.

مواسات یعنى سهیم ساختن برادران در رزق و روزى و رمضان به همین جهت ماه مواسات نامیده اند تا مسلمانان به احسان نسبت به هم بپردازند و با تمرین بر این صفت ارزنده انسانى جامعه را از حقد و کینه برهانند و برادروار در کنار هم از نعمتهاى الهى بهره بگیرند.

شایسته است که روزه داران به همه این نکات انسانی روزه توجه کنند و بکوشند واقعاً فریضه روزه را آنچنان که باید بجا آورند و ماه مبارک رمضان را آنچنان  که سزاوار این ماه است بسر آورند، تا همگان از برنامه های سازنده اسلامى بهره ور شوند.

 از حضرت امام حسن عسگرى (ع) پرسیدند: «چرا روزه واجب شده است» فرمودند: «تا ثروتمند درد گرسنگى را در یابد و به فقیر توجه کند. هشام از امام صادق علیه السلام علت روزه را پرسید، امام فرمود: «خداوند روزه را واجب کرد تا غنى و فقیر با هم مساوى باشند و بدان جهت که غنى رنج گرسنگى را لمس نکرده تا به فقیر رحم کند و هر وقت چیزى خواسته قدرت بدست آوردن آنرا داشته است خدا خواسته است که میان بندگانش یکنواختى بوجود آورد و خواسته است ثروتمند طعم گرسنگى را بچشد و اگر جز این بود ثروتمند بر مستمند و گرسنه ترحم نمی کرد.

نظم و انضباط

وقت شناسى و نظم و انضباط در امور از مظاهر تمدن انسانى و از عوامل مهم توفیق و پیشرفت است، شاید برخى گمان کنند که این از ویژگیهاى زندگى غربیان و تمدن آنهاست در حالیکه نظم و انضباط و تنظیم اوقات از تعلیمات اصیل اسلام است.

امیر المومنین علیه السلام در اولین فرازهاى وصیتش به فرزند خود میفرماید: «اوصیکما و جمیع ولدى و اهلى و من بلغه کتابى بتقوى الله و نظم امرکم»شما و همه فرزندان و بستگانم و هرکسى که وصیت من به او برسد به تقوى و نظم در کارها سفارش میکنم.

 اصولا فرایض اسلامی شاهد توجه به اسلام و نظم و انضباط است، هریک از نمازهاى پنج گانه را باید در وقت مخصوص آن بجا آورد و حتى یک دقیقه نمیتوان از حدود آن تجاوز کرد.

مراسم حج باید در وقت و مکان مخصوص به خود انجام شود و روزه نیز در ماه مبارک رمضان با دیدن هلال ماه شروع و با دیدن هلال ماه شوال خاتمه می ابد و نیز هر روز از سپیده دم آغاز و به مغرب پایان می پذیرد و با توجه به اینکه ماه رمضان ماه قمرى است طبعاً در فصول چهار گانه سال جریان دارد و گاه در روزهاى بلند تابستان و گاه در روزهاى کوتاه زمستان قرار می گیرد.

در همه شرایط لازم است که لحظه و دقیقه را نیز در شروع سپیده دم و آغاز مغرب در نظر داشت و بهیچ وجه روزه دار نمیتواند از نظام آن سرپیچى کند و این خود درسى است که مسلمانان نیز دقیق و منظم شوند و امور خویش را در زندگى تنظیم کنند.

  آنچه بر شمردیم گوشه هایى از برخى نتایج و آثار فریضه الهى روزه است و ماه روزه اضافه بر اینها سودمندیها و برکات دیگرى نیز دارد که در پرورش اسلامى فرد و جامعه بسیار موثر است: ماه مبارک رمضان ماه خدا، ماه آشنایى با قرآن، ماه عبادت، ماه دعا، ماه آمرزش، ماه توبه و بازگشت از گناهان و اصلاح خود است.

در این ماه به قرائت قران سفارش شده و مرسوم مسلمین است که در ماه رمضان بیشتر از ماههاى دیگر قرآن بخوانند و این خود وسیله اى است که جامعه اسلامى با قرآن و معارف آن آشنایى بیشتری پیدا کنند و براى پیشرفت در صراط خدا و اسلام از کلام خداى متعال آموزش بگیرند.

رمضان ماه عبادت و بندگى و راز و نیاز با معبود جهان است، در روایات اسلامى تأکید شده که در این ماه با توجه به خضوع بیشتر نمازها را بجا آورندو از نمازهاى مستحبی در شب و روز غفلت نورزند و بدین ترتیب با یک تمرین یک ماهه مومنین به عبادت خالص ترى موفق میشوند و جانها به خدا نزدیکتر می گردد.

رمضان ماه دعا است، پیشوایان گرامی فرموده اند مومنان در این ماه و بویژه در شبهاى مبارک قدر دردعا و نیایش مبالغه کنند و با توجه به اثرات سازنده دعا و نیایش روزه داران میتوانند در پیوند معنوی خویش با خداى متعال تحولى بوجود آورند و بیش از پیش به ذات متعال هستى بخش او نزدیک شوند و کسب فیض کنند .

رمضان ماه آمرزش و توبه و بازگشت به سوى خداست، آنانکه در زندگى خویش آلودگیهایى داشته اند میتوانند با روزه جان خویش را شستشو دهند و در خلوت سحر گاه با رو کردن به خداى متعال درون را صفا بخشند و از خداى خویش طلب آمرزش کنند و میتوانند با همین زمینه براى همیشه از کجیها و گمراهیها دست بردارند و براه آیند.

پیشوایان معصوم (ع) فرموده اند گناهان در این ماه بخشوده می شود و این مژده بزرگى است براى آنهایى که لغزشهایى داشته اند تا نومید نباشند و از برکات این ماه استفاده کنند و بسوى خدا باز گردند و روى دل بسوى او دارند و با او پیمان بندند که از گناهان دست شویند و خود را اصلاح کنند و گذشته را جبران نمایند.

بدون ترتیب گناه کار پشیمانى که که در این ماه مبارک براى خدا روزه بدارد و از گذشته خویش شرمسار باشد و از خدا آمرزش بخواهد مورد مهر و عفو خدا قرار خواهد گرفت و سعادتش تأمین می شود. 

از برکتهاى این ماه همین انقلاب روحى و تحول درونى روزه داران و همین توفیقات عملى است که انسان آلوده را پاک میسازد و از عذاب الهى که محصول گناهان است نجات میبخشد و روزه دار را از ظلمتها به نور می کشاند، به نور تقوى ، به نور فضیلتهاى اخلاقى، به نور توبه و بازگشت به سوى خدا، به نور مهر و رحمت خداى متعال…. .

منبع: پایگاه صدا و سیماى جمهوری اسلامى ایران