- زمان مطالعه: 7 دقیقه
- توسط: حسین فاضلی
- 10:04 ق.ظ
- 4 نظر
خانواده به عنوان هسته اولیه و مهمترین کانون زندگى انسان، داراى اهمیت ویژه‌اى در ساختن شخصیت اوست. چنانچه زن و مرد بتوانند بر اساس دستورات حیاتبخش اسلام، این هسته اولیه زندگى اجتماعى را سرشار از مهر و عطوفت و گرمى و شادابى نمایند سعادت دنیوى و اخروى خود و فرزندانشان را فراهم کرده‌اند.
دین مبین اسلام براى حفظ و زیباسازى و مهرورزى و استحکام بنیان خانواده اهمیت خاصى قائل شده است. در مقاله حاضر نگاهى به عوامل استحکام روابط خانوادگى از منظر قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار(علیهم السلام) شده است. با هم مطلب را از نظر مى‌گذرانیم:
«و من ءایته ان خلق لکم من انفسکم ازوجا لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه ان فى ذلک لایا ت لقوم یتفکرون؛ از نشانه‌هاى خداوند این است که براى شما از جنس خودتان همسرانى آفرید تا بوسیله آنان آرامش و سکون یابید و در میان شما و همسرتان دوستى و مهربانى قرار داد. مطمئناً در این امر براى اهل اندیشه و تفکر، نشانه‌ها و عبرتهایى وجود دارد.»
طبق این بینش قرآنی، خانواده نشانه‌اى از رحمت، عطوفت وحکمت اوست. و شایسته است صفات رحمت وجمال حضرت پروردگار در یک خانواده سالم خودنمایى کند و در محیط آن نشانه‌اى از عدالت، رحمت، علم و حکمت، خداوند و سایر صفات الهى در آن به نوعى نمایان گردد.
بنابراین بنیان خانواده که مهمترین عامل در ساختار شخصیت افراد و جلوه‌اى از رحمانیت پروردگار است باید همواره همچون دژى مستحکم در برابر انحرافات، لغزش‌ها و آفات و آسیب‌هاى مهم اجتماعى تقویت گردیده و ارتباط اعضاى آن بر اساس رحمت، مودت بویژه رابطه قلبى و عاطفى میان زن و شوهر استحکام یابد.
در این فرصت برخى از عوامل استحکام و تقویت ارتباط اعضاى خانواده بویژه رابطه زوجین را بر اساس رهنمودهاى قرآنى بررسى مى‌کنیم.
۱- ایجاد فضاى عاطفى
آدمى از سویى ذاتاً شخصیت خود را دوست دارد و پیوسته تلاش مى‌کند که بسوى اعتلا و ترقى شخصیت خویشتن گام بردارد و از سوى دیگر انسان که از ماده انس اشتقاق یافته است به موانست و الفت شدیداً نیازمند است. او دوست دارد بیشتر به سوى افرادى که عزت نفس و شخصیتش را مورد توجه قرار مى‌دهند جذب شده و با آنان مانوس گردد. پس براى تحکیم روابط میان اعضاى خانواده باید با ایجاد فضایى عاطفی، با تقویت غریزه موانست و بهره گیرى از حس حب ذات همراه با درک نیازها و خواسته‌هاى مشروع طرفین اقدام نمود از سیاق آیات قرآن مى‌توان برخى از راهکارهاى ایجاد فضایى عاطفى و مهرآمیز را بدست آورد.
الف – خطاب زیبا
نام هر کس، براى او عزیز و دوست داشتنى است و در ایجاد انس و الفت و تقویت ارتباط نقشى بسزا دارد. فرهنگ متعالى اسلام علاوه بر آموزش نام‌هاى نیک و سفارش به ترویج آن، کوشیده است تا مردم را در گفتگوها و خطاباتشان به سوى معاشرت نیکو و خطاب‌هاى احسن راهنمایى کند.
خداوند متعال در سوره حجرات از خطاب‌هاى زشت و نفرت انگیز نهى کرده و به مسلمانان یادآور مى‌شود که همدیگر را با نام نیک وخطاب مهرانگیز صدا کنند و از کلمات زشت و مستهجن و اهانت آمیز در روابط فیمابین استفاده نکنند «یاایهاالذین ءامنوا لایسخر قوم من قوم عسى ان یکونوا خیرا منهم و لانساء من نساء عسى ان یکن خیرا منهن و لاتلمزوا انفسکم و لاتنابزوا بالالقب بئس الاسم الفسوق بعدالایمن؛ اى اهل ایمان! گروهى از شما گروه دیگر را مورد تمسخر قرار ندهد شاید آن مسخره شدگان بهتر از این مسخره کنندگان باشند وزنان هم شایسته نیست زنان دیگر را مورد تمسخر قرار دهند شاید آنان بهتر از اینان باشند.
اى مومنان! و یکدیگر را مورد طعن و عیبجویى قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را خطاب نکنید چه زشت است که بعد از ایمان از نام‌هاى بد و ناروا استفاده کنید.»
بر اساس این راهکار قرآنی، زن و شوهر و سایر اعضاى خانواده براى تقویت ارتباط خود باید از بهترین و دوست داشتنى‌ترین القاب و اسامى بهره گیرند و صفا و صمیمیت را در فضاى خانواده حاکم سازند. حضرت محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) در این رابطه به خانواده‌هاى مسلمان یادآور مى‌شود که: سه چیز دوستى و محبت را در میان دو مسلمان تقویت مى‌کند و صفا و صمیمیت را در میان آنان حاکم مى‌سازد.
۱- هنگام ملاقات با خوشرویى و چهره‌اى گشاده برخورد کند.
۲- براى برادر مسلمان خود جا باز کند و براى نشستن او جایى شایسته نشان دهد.
۳- به بهترین نامى که دوست دارد او را صدا بزند. رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) هنگامى که همسران خود را مورد خطاب قرار مى‌داد از بهترین نام‌ها و دوست داشتنى‌ترین اسامى بهره مى‌گرفت.
ب – گفتگوهاى مهرآمیز
ارتباط کلامى با عبارات عاطفى و دلنشین مى‌تواند روابط زوجین را تقویت نموده و موجب پایدارى بنیان خانواده گردد. این شیوه کارآمد تربیتى نه تنها براى استحکام روابط خانوادگى و ایجاد فضاى عاطفى مناسب است بلکه در تربیت فرزندان نیز تاثیر دارد. خداوند متعال در سوره قصص با نقل قصه یک بانوى وارسته به گفتگوى دلنشین و محبت آمیز او با همسرش پرداخته و مى‌فرماید «و قالت امرات فرعون قرت عین لى ولک لا تقتلوه عسى ان ینفعنا او نتخذه ولدًا؛ همسر فرعون (درمورد طفلى که از دریا گرفته بودند) به همسرش گرفت، این نوزاد نور چشم من و توست او را نکشید شاید براى ما سودى داشته باشد یا اینکه او را به عنوان فرزند خود بپذیریم. این بانوى شایسته با گفتگوى دلنشین و استدلال متین خود خانواده اش را از یک بحران نجات داده و همسرش را از قتل یک کودک بى گناه بازداشت.
به گفتار شیرین جهان دیده مرد
کند آنچه نتوان به شمشیر کرد
امام علی(علیه السلام) در این رابطه مى‌فرماید:
زیبا و دلنشین سخن بگوئید تا پاسخ‌هاى زیبا و دلنشین بشنوید. بدون تردید موجودات عالم بویژه اقشار مختلف مردم در هر سن و طبقه‌اى که هستند از همه چیز بیشتر به مهر و محبت نیاز دارند. خطاب‌هاى دلنشین و گفتگوهاى ملاطفت آمیز و دلربا، روح و جسم انسان را نوازش داده و مخاطب را تحت تأثیر شدید عاطفى قرار مى‌دهد. بعضى از عبارات چنان جذاب و دوست داشتنى است که هرگز تا آخر عمر فراموش نمى‌شود.
رسول گرامى اسلام این حقیقت را این گونه بیان فرمود:
مردى که به همسرش بگوید من تو را دوست دارم این سخن هرگز از دل آن زن بیرون نمى‌رود.
چه زیباست که زن و شوهرى که مى‌خواهند سالها با همدیگر زندگى مشترک داشته باشند گفتگوهاى خود را بر اساس عشق و علاقه و محبت تنظیم کنند زبان خود را به نیکو سخن گفتن عادت دهند اندیشه‌هاى زیباگویى را در اذهان خود بپرورند رعایت ادب، عفت کلام، اجتناب از کلمات اهانت آمیز و همراه با مسخره و تحقیر، موجب افزایش مهر و محبت در فضاى خانواده خواهدشد. حضرت علی(علیه السلام) مى‌فرماید: زبان خود را به سخنان ملایم، لطیف، دلنشین و سلام کردن به دیگران عادت بده تا دوستانت فراوان و دشمنانت اندک گردند.
به شیرین زبانى و لطف و خوشى
توانى که پیلى به مویى کشى
بنابراین کلمات و عباراتى که روزانه در میان زوجین مطرح مى‌شود ممکن است تأثیر بسزایى در تقویت و استحکام روابط مشترک آنان داشته باشد و یا خداى ناکرده به فروپاشى ارکان یک خانواده بینجامد.
ج- سلام کردن
از ویژگى‌هاى فرهنگ متعالى اسلام سلام کردن مسلمانان به همدیگر است. سلام با صدایى رسا، واضح، و با آهنگى جذاب موجب تقویت بنیان خانواده و فراگیر شدن فضاى عاطفى در میان اعضاى آن خواهد بود. سلام کردن به اعضاى خانواده کینه را از بین مى‌برد، روحیه‌ها را شکوفا مى‌کند و دل‌ها را به هم مأنوس و نزدیک مى‌گرداند و نوعى ابراز محبت و اظهار علاقه به طرف مقابل مى‌باشد. خداوند متعال مى‌فرماید:
«فاذا دخلتم بیوتاً فسلموا على انفسکم تحیه من عندالله مبا رکه طیبه کذلک یبین الله لکم الأیت لعلکم تعقلون؛ هرگاه به خانه‌اى وارد مى‌شوید، اگر کسى هم در آنجا نباشد بر خودتان سلام کنید سلام خوش آمدى است مبارک و پاکیزه از جانب خدا، پروردگار متعال اینگونه آیات خود را بر شما آشکار مى‌کند تا درمورد آنان به تفکر و اندیشه بپردازید.» و در سوره ابراهیم مى‌فرماید:
«تحیتهم فیها سلام؛ تحیت اهل بهشت، با سلام است.» آغاز ارتباط اهل بهشت و خوش آمد و انس شان با همدیگر با سلام و تحیت شروع مى‌شود.
در تفسیر این آیه کریمه حضرت باقر(علیه السلام) فرموده اند: هرگاه مردى به خانه اش وارد مى‌شود و کسى در آنجا باشد به او یا به آنها سلام کند و اگر کسى نباشد باید بگوید:
«السلام علینا من عند ربنا؛ سلام بر ما از جانب پروردگار ما که این سلام تحیتى است مبارک و پاک از جانب خدا.» در این رابطه رهنمود حکیمانه‌اى نیز از پیشواى ششم شیعیان حضرت صادق(علیه السلام) نقل شده است آن حضرت مى‌فرماید: وقتى که مردى از بیرون به خانه مى‌رود به اعضاى خانواده بویژه همسرش سلام کند.
د- مشورت
مشورت کردن یکى از شیوه‌هاى پسندیده قرآنى است. این عمل موجب مى شود تا انسان از افکار دیگران استفاده نموده و از اندیشه‌ها و افکار جدیدى که خود به آن نرسیده بهره گیرد.
عقلها امر عقل را یارى دهد، مشورت ادراک و هشیارى دهد، خداوند متعال در قرآن سوره‌اى را به همین نام اختصاص داده و بارها به مشورت با اهل فن سفارش نموده است. از جمله در سوره آل عمران مى‌فرماید:
«و شاورهم فى الامر؛ در کارهاى خود با آنان مشورت کن!» و درمورد امور خانه و خانواده مشورت با همسر در حوزه خانواده از امور پسندیده و عقلانى بشمار مى‌آید. در روایتى آمده است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: با زنانتان در امور مربوط به دخترانتان مشورت کنید. رایزنى با همسر و فرزندان در امور خانواده علاوه بر حکمت فوق نشانه علاقه و احترام به افکار دیگران، تلطیف فضاى خانواده و در تقویت ارتباطات خانوادگى کاملا مؤثر است.
قرآن کریم از تبادل افکار فرعون با همسر خود خبر داده و پذیرفته شدن رأى همسر فرعون را در آن جلسه نقل مى‌کند که رأى مشورتى او به نجات جان یک پیامبرى انجامید. خداوند در این رابطه مى‌فرماید: «و قالت امرات فرعون قرت عین لى ولک لاتقتلوه عسى ان ینفعنا او نتخذه ولدا؛ همسر فرعون گفت: این کودک نور چشم من و توست او را نکشید شاید به ما سودمند باشد یا او را به فرزندى بپذیریم. و در سوره بقره به مشورت زن و شوهر در مورد چگونگى رفتار با کودک شیرخواره اشاره کرده و مى‌فرماید:
«فان ارادا فصالا عن تراض منهما و تشاور فلاجناح علیهما؛ اگر آن دو با مشورت و رضایت یکدیگر بخواهند کودک را زودتر از شیر بازگیرند گناهى بر آنها نیست. و در سوره شورى مى‌فرماید: «و امرهم شورى بینهم» اهل ایمان با همدیگر مشورت مى‌کنند و چه زیباست که زن و شوهر مسلمان کارهاى خود را بر اساس مشورت انجام دهند. و به این ترتیب در تحکیم روابط و نظام خانواده تلاش نمایند.
و- هدیه دادن
ابراز علاقه و محبت زن و شوهر به همدیگر، راههاى مختلفى دارد که یکى از زیباترین روش‌هاى آن هدیه دادن به یکدیگر است. قرآن در مواردى از این شیوه مهرآور سخن گفته است و گاهى به آن ترغیب مى‌کند. و از هدیه مناسب از سوى مردان به همسرانى که مى‌خواهند از آنان جدا شوند هدیه در حج تمتع به درگاه ربوبى که در جلب محبت تاثیر فراوان دارد. رسول خدا در روایتى مى‌فرماید:
مردى که داخل بازار شود و تحفه‌اى را خریده و به خانواده اش برساند ثوابش معادل با عمل کسى است که نیاز گروهى از مستمندان را رفع کرده باشد.
انسانى که هدیه‌اى را دریافت مى‌کند بى اختیار مهر و محبت هدیه دهنده را در دل خود احساس مى‌کند. این نکته در روابط زناشوئى از اهمیت ویژه برخوردار است. امام باقر(علیه السلام) در این رابطه فرمود: به یکدیگر هدیه دهید که هدیه غبار کینه‌ها را از دل مى‌زداید و عداوت و دشمنى و روابط تیره را به دوستى و مهربانى بدل مى‌سازد.
ادامه دارد…
لطفا نظرتان را درباره این محتوا بنویسید
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی