- اسلام
- قرآن
- پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)
- شیعه
- خانواده
- ادیان و مذاهب
- پرسش ها و پاسخ ها
- کتابشناسی
- کتابخانه
- چندرسانه ای
- زمان مطالعه: 8 دقیقه
- توسط: حسین فاضلی
- 10:04 ق.ظ
- 4 نظر

۲- عفو و گذشت
هر زن و شوهرى طبعا در زندگى خود دچار خطاها و لغزشهایى مىشوند چرا که انسان جایزالخطا است و به غیر از چهارده معصوم(علیهم السلام) کسى را نمىتوان مصون از اشتباه و لغزش دانست. به همین جهت قرآن کریم مىفرماید: «و لیعفوا و لیصفحوا الا تحبون ان یغفرالله لکم و الله غفور رحیم؛ آنان شایسته است عفو کنند و از لغزشهاى دیگران چشم بپوشند آیا دوست نمىدارید که خداوند نیز شما را عفو کند البته که خدا آمرزنده و مهربان است.»
یکى از علل مهم اختلافات خانوادگى عدم تحمل و کم صبرى زن و شوهر نسبت به یکدیگر است این بگومگوها معمولا در اول زندگى بیشتر است و هر قدر که زن و مرد بیشتر همدیگر را مىشناسند و درک مىکنند و عفو و اغماض به خرج مىدهند تدریجا نزاعها فروکش کرده و جاى خود را به مهر و صفا و گذشت مىدهد. امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر انسان مسلمانى که خشمگین شود و با وجود فوران شعله غضب و توانائى بر اعمال آن، خشم خود را فرو برد خداوند در روز قیامت دل او را سرشار از رضایت و خشنودى خود خواهد نمود.
آرى بهترین و زیباترین روش در تقویت بنیان خانواده توسل به عفو و گذشت و بردبارى در مقابل خطاهاى اعضاى خانواده بویژه زن و شوهر نسبت به همدیگر است. رسول خدا(صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: عفو و گذشت را از عادات روزمره خود قرار دهید زیرا که عفو موجب عزت و سربلندى هر بندهاى است پس عفو کنید تا خداوند شما را عزیز و بلندمرتبه گرداند.
زنان و مردان مسلمان نه تنها از خطاهاى خود نسبت به همدیگر عفو مىکنند بلکه از ترشروئى و نگاههاى تند نسبت به همدیگر اجتناب مىورزند. پیامبر(صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: حق زن بر شوهرش این است که او را گرسنه نگذارد، بدنش را بپوشاند و هرگز با او با بدخلقى و ترشروئى و چهرهاى گرفته برخورد ننماید.
۳- خدمت به خانواده
تأمین نیازهاى خانواده از جمله وظائف مرد است او با این عمل خود علاوه بر ایفاى نقش خود در مدیریت خانه، رضایت خداوند و همسرش را جلب مىکند و در تقویت پیوند زناشویى گام برمى دارد. در آیات قرآن این عمل پسندیده از شیوههاى مردان خدا و پیامبران الهى محسوب مىشود. در داستان سفر حضرت موسى به همراه خانواده اش به ناحیه مصر، قرآن مىفرماید: «فقال لاهله امکثوا انى ءانست نارا لعلى ءاتیکم منها بقبس او اجد على النار هدی؛ موسى به خانواده اش گفت: اندکى مکث کنید که من آتشى مىبینم شاید شعلهاى از آنرا براى شما بیاورم یا بوسیله این آتش راه را پیدا کنم.
خدمت به خانواده و یارى رساندن به کدبانوى خانه دلها را به هم نزدیک مىکند نیازهاى زندگى را برطرف ساخته و به فرزندان نیز درس عشق و محبت و خدمتگزارى مىآموزد. چرا که انجام کارهاى منزل تنها به عهده بانوان نیست بلکه همکاری، مساعدت و یارى شوهر را مىطلبد. امام باقر (علیه السلام) فرمود:
حضرت فاطمه (علیها السلام) همسر بزرگوار على (علیه السلام) خانه دارى مىکرد، خمیر کردن، نظافت منزل از جمله کارهاى او بود و على (علیه السلام) نیز بیشتر به کارهاى بیرونى منزل مانند آوردن هیزم و تأمین مواد خوراکى اقدام مىنمود. روزى رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) به منزل آنان وارد شد و مشاهده کرد که این زن و شوهر نمونه با کمک همدیگر با آسیاب دستى آرد مىکنند. پیامبر فرمود: کدامیک خستهترید؟ علی(علیه السلام) فرمود: فاطمه خستهتر است. پیامبر به او فرمود:
دخترم برخیز! من کار تو را انجام دهم. فاطمه (علیهاالسلام) برخاست و پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) خود على (علیه السلام) را در آرد کردن گندم یارى نمود. از نمونههاى بارز خدمت به خانواده که از وظایف شرعى مرد نیز محسوب مىشود تأمین مخارج خانواده از راه حلال است. تهیه درآمد حلال و گسترش سفرههاى پاکیزه و غذاهاى لذتبخش از جانب مدیر خانواده از عوامل کارآمدى است که در استحکام خانواده اثر دارد.
امام باقر (علیه السلام) فرمود: هر کس در دنیا به دنبال کسب روزى حلال برود و قصدش این باشد که به دیگران نیازمند و محتاج نگردد و مخارج زن و فرزندش را تأمین نماید و به همسایهها و هم نوعان مستمند و بى بضاعت خود یارى رساند در روز قیامت با سیمایى نورانى مانند مهتاب شب چهارده خداوند را ملاقات خواهد کرد.
امام رضا(علیه السلام) نیز در مورد خدمتگزارى که همواره در اندیشه خدمت به خانواده اش و کسب درآمد حلال بوده و در این راه از هیچ کوششى فروگذارى نمىکند مىفرماید: کسى که با تکیه به فضل و عنایت خداوند بدنبال بدست آوردن روزى حلال است از رزمندهاى که در راه خداوند متعال جهاد مىکند پاداش افزونترى دارد.
این عامل مؤثر در تقویت ارکان خانواده یکى از شیوههاى قرآنى و مورد توجه پیامبران و بندگان صالح پروردگار بوده است. در این رابطه به پاداش بزرگى که زنان در مقابل خدمت به همسرانشان دریافت مىکنند نیز اشاره مىکنیم: امام باقر(علیه السلام) فرمود: هر زنى که شوهرش را با شربت آبى سیراب سازد، برتر از عبادت یک سال است که در آن سال روزها را روزه بدارد و در شبهایش نماز بخواند.
۴- سفرهاى خانوادگى
اعضاى خانواده که معمولاً در منزل تنها هستند به ویژه در عصر ما که زندگىهاى شهرى و ماشینى موجب شده افراد در خانهها بمانند و کمتر به بیرون رفتن نیاز پیدا مىکنند رفتن به سفرهاى زیارتی، صله ارحام و تفریحى به همراه خانواده از جمله ضروریات زندگى محسوب مىشود. این امر آثار و برکات تربیتى و اخلاقى و آموزشى فراوانى به همراه دارد.
شکوفا شدن روحیه تعاون و همیارى در میان اعضاى خانواده، کسب تجربه بویژه براى فرزندان، مشاهده اعجازانگیز و شگفت آور آثار طبیعى و معرفت بیشتر به قدرت الهی، دیدار بستگان و خویشاوندان، بدست آوردن پاداشهاى معنوى و از همه مهم تر تألیف قلوب و انس بیشتر اعضاى خانواده با همدیگر از جمله ره آوردهاى سفرهاى خانوادگى است که در استحکام پیوستگى اعضاى خانواده مؤثر است.
قرآن کریم نیز در لابلاى آیات آسمانى خود به سفرهاى خانوادگى اشاره دارد. سفر حضرت ابراهیم به همراه خانواده به سرزمین وحى و کعبه معظمه، مسافرت حضرت موسى به همراه همسرش صفورا از مدائن به مصر، سفر خانوادگى حضرت یعقوب از کنعان به سوى مرکز حکومت یوسف(علیه السلام) نمونه هائى از سفرهاى خانوادگى است.
در سیره اهل بیت (علیهم السلام) نیز از این گونه موارد زیاد گزارش شده است. آرى سفرهاى خانوادگى فرح بخش، مسرتآور، و موجب سعادت و رفاه و تقویت بنیان خانواده است و اگر در مواردى مرد به تنهایى مسافرت کند شایسته است که سوغات سفر را فراموش ننماید.
پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: هر گاه مردى به تنهایى مسافرت کند وقتى به جمع خانواده اش برمى گردد حتماً براى آنان سوغاتى و هدیه نو و تازهاى بیاورد هر چند کم ارزش باشد.
اساساً قرآن کریم به گردش و سفر اهمیت ویژهاى قائل است و در آیات متعددى انسانها را به سیر و سفر فراخوانده و عبرت گیرى از سرنوشت اقوام دیگر را یادآور مىشود. و مسافرت با خانواده علاوه بر آثار و منافع فراوان عبرت گرفتن براى اعضاى خانواده نیز به همراه دارد.
۵- مصالحه و مدارا
درزندگى مشترک میان زن و شوهر اگر مصالحه و مدارا حکمفرما نباشد بدون تردید نظام خانواده از هم گسیخته خواهد شد.
صائب مىگوید:
تارو پود عالم امکان به هم پیوستن است
عالمى را شاد کرد آن کس که یکدل شاد کرد
هر فردى نسبت به خودش عادات و رفتارهاى ویژه دارد و همچنین سلیقه و افکار و اندیشههاى زن و شوهر ممکن است با هم متفاوت باشد. اگر یکى از زوجین بر اساس غرور و خودخواهى بخواهد سلیقه و اندیشههاى فردى خود را بردیگرى تحمیل کند مطمئنا راه بجایى نخواهد بود. اختلاف والدین با فرزندان نیز همین گونه است که نمىتوان عادات متفاوت و اندیشههاى گوناگون را با زور و اجبار و تهدید به جدایى و امثال این شیوهها از میان برداشت.
براى ارتباط بیشتر و تعمیق روابط زن و شوهر بهترین شیوهاى که قرآن پیشنهاد مىکند صلح و سازش و مدارا است. قرآن در این زمینه مىفرماید:
«و ان امراه خافت من بعلها نشوزا او اعراضاً فلا جناح علیهما ان یصلحا ان یصلحا بینهما صلحا و الصلح خیر و احضرت الانفس الشح و ان تحسنوا و تتقوا فان الله کان بما تعملون خبیرا» ۳۲ اگر زنى از ناسازگارى و رویگردانى شوهرش بیم داشته باشد مانعى ندارد که با هم صلح و سازش کنند زن یا مرد با چشم پوشى از پارهاى حقوق خود با همسرش مدارا کند و مصالحه و مدارا بهترین راه زندگى است. اگر نفسهاى خودخواه طبق غریزه حب ذات دراین گونه موارد از صلح و صرف نظر کردن از حقوق خودبخل مىورزند و اگر به نیکى و پرهیزگارى روى آورید و به خاطر خدا صلح و سازش کنید)خداوند به اعمال شما آگاه است. ]و مىداند که چه بهرههاى سودمندى درانتظار شما وخانواده تان مىباشد.
[کوتاه آمدن در مسائل خانوادگى مانند خطاى همسر و فرزندان و یا حساس نشدن درمقابل عادات و سلیقههاى ناموزون اعضاى خانواده،سعادت دنیا و آخرت و عزت و سربلندى در پى دارد و بنیان خانواده را از تزلزل و سستى باز مىدارد که خداوند در توصیف انسانهاى مومن مىفرماید: آنان خشم خود را فرو مىبرند و از لغزشهاى مردم عفو مىکنند و خداوند نیکوکاران را دوست دارد. ۳۳
على (علیه السلام) فرمود: در هر حال با همسرت مدارا کن و با او به شیوهاى نیکو رفتارنما تا زندگى با صفا و آرامى داشته باشی! ۳۴ ۶- تأثیر رفتارهاى زن برخى از عوامل استحکام بنیان خانواده را مىتوان در رفتار و برخوردهاى بانوان مسلمان جستجو کرد. آنان اگر وظایف خود را به نحو شایستهاى انجام دهند و در رعایت حقوق شوهران خود کمال تلاش را به عمل آورند بخش عظیمى از مشکلات خانوادهها حل خواهد شد. ما در اینجا چند مورد از وظایف زنان را در ارتباط با همسرانشان از زبان وحى مرور مىکنیم.
الف- اطاعت از همسر
مدیریت خانواده، بر عهده مرد است و آنان طبق فطرت و قانون الهى، وظیفه هدایت و راهنمائى سایر اعضاى خانواده را بر عهده دارند. خداوند متعال در آیات متعددى این حقیقت را یادآور شده و به زنان مسلمان سفارش کرده است که از شوهران خود که مدیرخانواده هستند، اطاعت کنند. در سوره بقره مىفرماید:
«للرجال علیهن درجه؛ مردان بر زنان برترى دارند.»
و در سوره نساء مىفرماید:
«الرجال قومون على النساء بما فضل الله بعضهم على بعض و بما انفقوا من امولهم فالصالحات قانتات؛مردان سرپرست زنان هستند و این به جهت برخى برترى هائیست که خداوند (براى حفظ نظام جامعه) به بعضى نسبت به برخى دیگر قرار داده است و نیز به خاطر انفاق برخى از اموالشان در مورد زنانشان مىباشد و زنان صالح و شایسته نیز آنهائى هستند که مطیع بوده و تواضع دارند.
بر اساس این رهنمود اطاعت زنان از شوهران خود، البته در مواردى که معصیت خدا نباشد- مىتواند پیوند زناشویى را محکمتر و به قوام خانواده یارى کند. پیامبر فرمود: بهترین زنان شما زنى است که فرزند به دنیا بیاورد مهربان و پاکدامن باشد در میان خانواده اش عزیز و نسبت به شوهرش خاضع و فروتن باشد.
ب- حفظ عفت و حریم خانواده
پاسدارى از حریم خانواده، بر زن و مرد لازم است. داشتن عفت و حجاب نیز بر هر دو ضرورى است. قرآن مىفرماید: به مردان مؤمن بگو چشمان خود را از نامحرم فرو بندند و دامن خود را از گناه باز دارند… و به زنان مؤمن نیز بگو چشمان خود را از نگاههاى هوس آلود بازگیرند و دامن خود را از گناه حفظ کنند و زینتهاى خود را در مقابل نامحرمان نمایان نسازند.
اما حفظ عفت و رعایت حجاب در مورد زنان ویژگىهاى خاصى دارد که شایسته است آنان براى پاسدارى از حریم خانوادهها حتماً در پوشش حجاب و عفاف باشند. از منظر آیات وحى حفظ حجاب براى زنان آنچنان اهمیت دارد که حتى نوع پوشش، آهنگ صدا، آرایشهاى او و نکات ریز دیگرى نیز به صراحت در قرآن آمده است.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
بهترین زنان شما آن زنى است که چون با همسرش خلوت کند زره حیاء را از خود دور سازد و چون از خلوت شوهرش بیرون آید زره حیاء را بر تن کند و حجاب و عفت خود را که نشانه حیاى اوست کاملا رعایت نماید. رسول خدا(صلى الله علیه و آله و سلم) در مورد بانوان شایسته صفاتى را برشمرده که از جمله آنها آرایش براى همسر و پوشش کامل از دیگران است.
ج- جلب رضایت شوهر
براى گرم کردن روابط خانواده یک بانوى مسلمان مىتواند علاوه بر موارد فوق رضایت مرد را که مدیر خانواده محسوب مىشود جلب کند و ناراحتىهاى او را رفع نموده و به این ترتیب در مقابل مشکلات و سختىهایى که مرد در بیرون منزل با آنها دست به گریبان است کدورت و تیرگى هایش را از دل او بزداید. مردى به پیامبر(صلى الله علیه و آله و سلم) عرضه داشت. یا رسول الله! من همسرى دارم که هرگاه وارد خانه مىشوم به استقبالم مىآید و چون مىخواهم از منزل بیرون روم مرا بدرقه مىکند. هرگاه اندوهگین شوم از من دلجویى مىکند و دلداریم مىدهد. پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: خداوند در روى زمین کارگزارانى دارد و این زن یکى از آنهاست براى او نصف پاداش شهید مىباشد.»
عبدالکریم پاک نیا
منبع: تبیان