شهادت حضرت زهرا (س) واقعیتى انکارناپذیر

تاریخ و حدیث اهل سنت و شیعه گواه شهادت جانکاهى است که قافیه بزرگترین مرثیه تاریخ بشریت را مى‏ سازد. کوشش پى ‏گیر هواداران بانیان این مصیبت نتوانسته است آن را از آخر این مرثیه جانگداز پاک کند. و هیهات، هیهات. از نوک قلم پوزش مى ‏طلبم و او را به بردبارى و شکیبایى فرا مى ‏خوانم تا شاید بتوانم فریاد تاریخ را بر این فاجعه جانگداز به رشته تحریر درآوردم.

شهادت تنها یادگار پیامبر، «ام ابیها» صحیح بخارى، ج ۳، ص ۸۳، کتاب فضائل أصحاب النّبى (ص)، ب ۴۲، ح ۲۳۲ و ب ۶۱، مناقب فاطمه، ح ۲۷۸٫ «بضعه الرّسول» همان ب ۴۲٫ و سیراعلام النبلاء، ج ۲، ص ۱۲۳ و… «سیده نساء العالمین»، «سیده نساء اهل الجنّه» و… پس از رحلت آن حضرت آن هم با فجیع ترین وضع، آن هم بوسیله… یعنى چه؟

آیا ممکن است؟ این خبر گوش هر انسان آزاده‏اى را مى خراشد، هر عقلى را متحیّر مى ‏سازد، بر هر عاطفه ‏اى سنگین مى ‏آید. گویا این همان امانتى است که بر کوه ها و دریاها عرضه شد و آنها بر آن طاقت نیاوردند.

شاید همین امر موجب گردید تا توجیه‏گران تاریخ و افسانه پردازان الفت این واقعیت مسلم تاریخى را انکار کنند. امّا چه مى ‏شود کرد، اى کاش زبان لال مى ‏شد، قلم مى‏ شکست این خبر دهشت بار را نمى ‏شنیدیم. و اى کاش آسمانها فرو مى‏ ریخت، کوه ها متلاشى مى ‏شد، جهان بپایان مى‏ آمد و این فاجعه رخ نمى ‏داد. چگونه بگویم؟ به که بگویم؟ چگونه ناله سرکنم؟ چگونه فریاد کشم؟ که این واقعیت تلخى است که تاریخ و حدیث معتبر گواه آن است.

این آواى شوم نه تنها از مسلّمات منابع معتبر شیعه است، بلکه معتبرترین کتابهاى اهل سنت بر این مصیبت شاهدند. صحیح بخارى – معتبرترین کتاب، پس از قرآن در نزد اهل سنت – طلیعه این مصیبت را از قول ابن عباس در ضمن حدیثى چنین توصیف مى‏ کند «الرزیّه کلّ الزریّه» مصیبت آن مصیبتى که بر هر مصیبتى برترى دارد، بلکه آن مصیبتى که همه مصائب را در بر مى ‏گیرد، زمینه سازى براى این مصیبت عظمى‏ بود. نسبت هذیان و… به پیامبر اکرم (ص) «غلبه الوجع» براى جلوگیرى تأکید بیشتر بر سفارشات آن حضرت درباره شهید این مصیبت و… بود. و با جمله «عندنا کتاب اللَّه حسبنا» کتاب را از عترت جدا کرده و زمینه «الرّزیّه کلّ الرّزیّه» را فراهم کردند.

اینک متن حدیث ابن عباس گفت:

« چون بیمارى رسول خدا (ص) شدید گردید، فرمود: « چیزى بیاورید تا بر آن براى شما نوشته‏ اى بنویسم که بعد از آن گمراه نشوید.» عمر گفت:« بر پیامبر (ص) بیمارى چیره گردیده، کتاب خدا در دست ماست ما را بس است، » پس اختلاف کردند وجنجال بالا گرفت. پیامبر (ص) فرمود: « از نزد من بر خیزید درگیرى در حضور من سزاوار نیست.»

پس ابن عباس بیرون رفت و مى گفت: « مصیبت، تمام مصیبت آنگاه رخ داد که بین پیامبر (ص) ونوشتارش حائل گردیدند.»

«عن ابن عباس قال: لمّا اشتدّ بالنّبیّ (صلى الله علیه و سلم) وجعه، قال: ائتونى بکتاب اکتب لکم کتاباً لاتضلّوا بعده، قال عمر: انّ النّبیّ (صلى الله علیه و سلم) غلبه الوجع وعندنا کتاب اللَّه حسبنا، فاختلفوا وکثر الغلط، قال: قوموا عنّی ولاینبغی عندی التنازع، فخرج ابن عباس یقول: انّ الرزیّه کلّ الرزیّه ماحال بین رسول اللَّه (صلى الله علیه و سلم) وبین کتابه.» (۱)

شاید آنانکه کلام ابن عباس را مى شنیدند که مى ‏گوید: «الرّزیّه کلّ الرّزیّه» واى مصیبت جامع، حیران و آشفته خاطر بودند که یعنى چه؟ ! ابن عباس چه مى ‏گوید؟ ! امّا پس از چند روز انگشت شمار نسبت دهنده هذیان و یاوه ‏گویى به پیامبر (ص) کلام دیگرى گفت:« به خدا قسم خانه را با شما آتش مى‏ زنم. این ماجرا در منابع فراوانى از اهل سنت آمده که فقط به چند نمونه آن اشاره مى ‏شود.»

الف: ابو بکر عبداللَّه بن محمد بن ابى شیبه، شیخ و استاد بخارى، در کتاب المصف، مى‏ گوید:

« آنگاه که بعد از رسول‏ خدا (ص) براى ابوبکر بیعت مى ‏گرفتند. على (ع) وزبیر براى مشورت در این امر نزد فاطمه (س) دختر پیامبر (ص) رفت وشد مى ‏کردند. عمر بن خطاب با خبر گردید وبه نزد فاطمه (س) آمد وگفت:« اى دختر رسول خدا (ص) ! به خدا در نزد ما کسى از پدرت محبوبتر نیست وپس از او محبوبترین تویى! وبه خدا قسم این امر مرا مانع نمى ‏شود که اگر آنان نزد تو جمع شوند، دستور دهم که خانه را با آنها به آتش کشند.» اسلم گفت: « چون عمر از نزد فاطمه (س) بیرون شد، على (ع) و… به خانه بر گشتند.» پس فاطمه (س) گفت: « مى‏ دانید که عمر نزد من آمد، وبه خدا قسم یاد کرده اگر شما (بدون اینکه با ابوبکر بیعت کنید) به خانه برگردید خانه را با شما آتش مى‏ زند؟ وبه خدا قسم که او به سوگندش عمل خواهد کرد »

«حین بویع لأبى بکر بعد رسول اللَّه (ص) کان علیّ والزبیر یدخلان على فاطمه بنت رسول اللَّه (ص) فیشاورون ها ویرجعون فی أمرهم، فلمّا بلغ ذلک عمر بن خطاب، خرج حتّى‏ دخل على فاطمه فقال: یا بنت رسول اللَّه (ص) واللَّه ما أحد أحب إلینا من أبیک وما أحد أحب إلینا بعد أبیک منک، وأیم اللَّه ما ذلک بمانعی أن اجتمع هؤلاء النفر عندک أن أمرتهم أن یحرق علیهم البیت. قال: فلمّا خرج عمر جاؤوها فقالت: تعلمون انّ عمر قد جائنی وقد حلف باللَّه لإن عدتم لیحرقنّ علیکم البیت، وأیم اللَّه لیمضینّ لما حلف علیه. »(۲)

ب: همین مضمون را سیوطى در مسند فاطمه، آورده است. سیوطى، مسند فاطمه، ص ۳۶٫ ج:

ابن عبدالبر، در الاستیعاب، نیز این داستان را نقل کرده است. ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج ۳، ص ۹۷۵٫ و…:

و سپس با مشعلى بر در خانه فاطمه آمد و در جواب فاطمه که فرمود: « آیا من نظاره‏ گر باشم و تو خانه مرا آتش بزنى؟» گفت:« بلى.» چنانکه بلاذرى مى‏ گوید: « ابوبکر به على (ع) پیام فرستاد تا با وى بیعت کند امّا على نپذیرفت. پس عمر با مشعلى آمد، فاطمه (س) نا گاه عمر را با مشعل در خانه ‏اش یافت، پس فرمود:« یابن الخطّاب ! آیا من نظاره گر باشم وحال آنکه تو در خانه‏ ام را بر من به آتش مى‏ کشى؟» ! عمر گفت: « بلى. »

 «انّ ابابکر ارسل الى علىٍّ یرید البیعه، فلم یبایع فجاء عمر ومعه فتیله فتلقته فاطمه على الباب، فقالت فاطمه: یابن خطاب ! أتراک محرقاً علىَّ بأبی؟ ! قال: نعم. » (۳)

وابوالفداء نیز مى ‏گوید:

« سپس ابوبکر عمر بن خطاب را به سوى على وآنانکه با او بودند فرستاد تا آنان را از خانه فاطمه (س) بیرون کند. وگفت: اگر از دستور تو سر باز زدند با آنان بجنگ.» پس عمر مقدارى آتش آورد تا خانه را آتش زند.

پس فاطمه (س) بر سر راهش آمد وفرمود: « کجا؟ اى پسر خطاب ! آمده‏ اى تا کاشانه ما را به آتش کشى؟» گفت:« بلى.» یا در آنچه امت وارد شده ‏اند وارد شوند. »

« ثمّ انّ ابابکر بعث عمر بن خطاب الى علیٍ ومن معه لیخرجهم من بیت فاطمه (رضی‏اللَّه عنها) وقال: ان ابى‏ علیک فقاتلهم، فاقبل عمر بشى‏ء من نار على ان یضرم الدار، فلقیته فاطمه (رضی‏اللَّه عنها) وقالت: الى این یابن الخطّاب؟ ! أجئت لتحرق دارنا؟ ! قال: نعم، او یدخلوا فیمادخل فیه الامّه. » (۴)

این سخن و این رفتار تفسیرى بر کلام ابن عباس «الرزیّه کلّ الزریّه» گردید. نه، سخن ابن عباس تفسیرى به گستردگى تاریخ، بلکه به وسعت… دارد، که در این رزیّه و ماتم، تاریخ قصیده‏اى سروده است، که این گفته و کرده عمر جزء اوّلین مصرع هاى آن قصیده بود.

شاید ابن عباس هم از آن غزلى که عمر سرائید «غلبه الوجع» در ابتدا «الرزیّه کلّ الزریّه» را درک نمى‏ کرد. و تنها پیامبر اکرم (ص) در بستر بیمارى این غزل غم را تا به پایان خواندند، که درد و تلخى آن، سختى بیمارى را تحت الشعاع قرار داد. از اینرو عالم بزرگ سنى شافعی جوینی – استاد جمعى از علماى اهل سنت، که یکى از شاگردانش – ذهبى – که به شاگردیش افتخار مى‏ کند و مى‏ گوید:

« سمعت من الإمام المحدّث الأوحد الأکمل فخرالإسلام صدرالدّین… و کان دیّناً صالحاً.»(۵)

 از پیامبر اکرم (ص) نقل مى ‏کند که فرمود:

«چون به دخترم فاطمه مى ‏نگرم بیاد مى‏ آورم آنچه را که بعد از من بر سر او خواهد آمد و حال آنکه در خانه‏ اش ذلّت وارد گردیده، از وى هتک حرمت شده، حقش غضب، و ارث اش منع شده، پهلویش شکسته و جنینش سقط گردیده و او فریاد برمى‏ آورد « یا محمداه »…. پس او اولین کسى از اهل‏بیتم مى ‏باشد که به من ملحق مى‏ گردد، پس بر من وارد مى‏ شود، محزون، مکروب، مغموم، مقتول… ».

 «..وانّی لمّا رأیتها ذکرت ما یصنع بعدی، کانّی بها وقد دخل الذّل بیتها وانتهکت حرمتها وغصبت حقّها ومنعت ارثها وکسرت جنبها واسقطت جنینها وهی تنادى: یإ؛ محمداه…فتکون اوّل من یلحقنی من أهل بیتی فتقدم علیّ‏َ محزونه مکروبه مغمومه مغصوبه مقتوله. » (۶)

هنگامى با مشعل آتش براى تسلیت دختر پیامبر اکرم (ص) آمدند که وى «به محسن» باردار بود و تهاجم به خانه و… موجب قتل محسن طفلى که هنوز پابه دنیا ننهاده بود گردید. چنانکه ابن ابى دارم – آنکه ذهبى وى را «الامام الحافظ الفاضل… کان موصوفاً بالحفظ و المعرفه» خوانده – جمله «إنّ عمر رفس فاطمه حتّى اسقطت بمحسن ؛ عمر لگدى بر حضرت زهرا (س) زد تا محسن سقط گردید ». را مورد تقریر و تأیید قرار داده، تا مورد نکوهش گروهى قرار گرفت.

«کان ابن ابى دارم مستقیم الامر عامه دهره ثم فى آخر ایامه کان اکثر ما یقرء علیه المثالب حضرته و رجل یقرء علیه ان عمر رفس فاطمه حتى اسقطت بمحسن. » (۷)

روشن است زنى که در اثر تهدید به احراق بیت و آتش زدن خانه ‏اش و سقط جنینش و… مریض گردد و مرض او در زمان کوتاهى منجر به فوت وى شود، این فوت شرعاً و عرفاً و عقلاً قتل و شهادت محسوب مى‏ گردد، و به عامل جنایت مستند مى‏ باشد، و نیازى به دلیل دیگرى ندارد. از اینرو است که ائمه معصومین و اهل‏بیت رسول‏ خدا (ص) مادر خود را شهید مى خواندند. چنانکه حضرت موسى بن جعفر (ع) فرمود:

«إنّ فاطمه (س) صدیقه شهیده» (۸)

با آنچه گفته شد جاى تردیدى باقى نمى‏ ماند، و شهادت دختر پیامبر (ص) براى هیچ شیعه و سنى منصف و غیرمتعصبى قابل انکار نیست. در عین حال باز هم این قصّه بر باورهاى بسیارى سنگین مى ‏آید و جا دارد که فریاد برآورند که: آه چه مى ‏گوئى؟ چه مى ‏نویسى؟ ساکت باش؟ مگر ممکن است راست باشد؟ اگر راست است، پس چرا افلاک مى ‏گردند؟ خورشید مى ‏تابد؟ و…. مگر خدا به پیامبرش نفرمود: «لولاک لما خلقت الأفلاک» و پیامبر اکرم (ص) درباره دخترش نفرمود: «فاطمه بضعه منّى؛ فاطمه پاره‏ تن من است»؟

شاید بخارى به دروغ، طلیعه این غزل را سروده است «غلبه الوجع»، «عندنا کتاب اللَّه حسبنا»، «الرزیّه کلّ الزریّه»؟ مگر صحیح بخارى معتبرترین کتاب اهل سنت نیست؟ چرا این جملات را آن قدر تکرار کرده؟ چرا وى مراسم غریبانه به خاک سپارى فاطمه را در نیمه شب دور از انظار خلیفه و… ذکر کرده؟ ومى گوید:

چون فاطمه وفات کرد شوهرش علی (ع) وى را شبانه به خاک سپرد وابوبکر را خبر نکرد وخود بر او نماز گزارد.

«فلمّا توفّیت دفنها زوجها علیّ لیلاً و لم یؤذن بها ابابکر و صلّى علیها…»(۹)

چرا کراهیت على (ع) ملاقات با عمر را ذکر کرده؟

«… أن ائتناو لا یأتنا احد معک کراهیّه لمحضر عمر.»

همان مدرک ‏ اگر بخارى مى‏ بود شاید مى ‏گفت: من تنها نبودم، مسلم هم همین جریان را نقل کرده و گفته است: که ابن عباس بر این رزیّه چنان گریست که از اشکاهایش ریگها تر شدند:

« قال ابن عباس: یوم الخمیس وما یوم الخمیس، ثمّ بکى‏ حتّى‏ بلّ دمعه الحصى‏، فقلت یا بن عباس وما یوم الخمیس؟ قال: اشتدّ برسول‏اللَّه (صلى الله علیه و سلم) وجعه فقال ائتونی اکتب لکم کتاباً لاتضلّوا بعدی فتنازعوا وما ینبغی عند نبىّ تنازع، وقالوا ما شأنه أهجر استفهموه، قال: دعونی… » (۱۰)

ابن عباس گفت: « روز پنجشنبه، چه روز پنجشنبه ‏اى سپس گریست تا آب دیدگانش ریگها را تر کرد.» پس گفتم: «  روز پنجشنبه چیست؟» گفت: « بیمارى رسول خدا (ص) شدید گشت، پس فرمود: بیاورید تا براى شما نوشتارى بنویسم که بعد از من گمراه نشوید. پس نزاع کردند، ونزاع در نزد پیامبر سزاوار نیست، و گفتند او را چه شده است، هزیان مى ‏گوید، از او جویا شویم، فرمود، رها کنید مرا…»

ابن ابى شیبه استادم قبل از من فاجعه را روشن‏ تر بیان کرده که تهدید به آتش کشیدن خانه را ذکر کرده. مطلب روشن‏ تر از آن است که بتوان آن را مخفى کرد، چه اینکه این مطلب در منابع معتبر ما اهل‏ سنت فراوان آمده.

شاید کسى تصّور کند: آنچه به سند صحیح ومعت بر ثابت وغیر قابل انکار است، تهدید به آتش کشیدن خانه فاطمه (س) است، امّا اصل آتش زدن ثابت نیست. بلى، کلام ابن ابى شیبه به تنهایى آتش زدن بیت وحى را ثابت نمى ‏کند، امّا بخارى با نقل بیعت نکردن على (ع) با ابوبکر از به آتش کشیدن بیت نبوّت خبر مى‏ دهد. زیرا در نقل ابن ابى شیبه خواندیم که عمر قسم یاد کرد اگر بیعت نکنند دستور مى ‏دهم تا خانه را با اهلش آتش زنند. آنچنان سوگند عمر جدّى بود که فاطمه (س) سوگند مى‏ خورد که عمر به قسمش وفا خواهد کرد.

وبخارى آورده است:

«فاطمه (س) بر ابوبکر غضب نمود پس با وى قهر کرد پس با او سخنى نگفت تا وفات نمود وبعد از پیغمبر (ص) شش ماه زندگى کرد… (و على (ع)) در این ماهها بیعت نکرد.»

«فوجدت فاطمه على ابى بکر فی ذلک فهجرته فلم تکلمه حتّى‏ توفیّت وعاشت بعد النّبیّ (صلى الله علیه و سلم) ستّه اشهر… ولم یکن یبایع تلک الاشهر. » (۱۱)

پس بنا بر این چنانکه بلاذرى در انساب الاشراف مى ‏گوید:

« فلم یبایع فجاء عمر ومعه فتیله ».

عمر به مقتضاى قسمش عمل کرد وبیت اهل البیت را به آتش کشید.

وآنچه برخى نقل کرده اند که على (ع) پس از تهدید ناگزیر از بیعت شد ونوبت به احراق نرسید، مخالف نقل بخارى است، که در نزد اهل سنت از اعتبار بیشترى برخوردار است، ونیز شواهد حدیثى وتاریخى، آن رامردود مى ‏داند. بلى قافیه این مرثیه و نوحه با سرودن طلیعه آن به زبان هر سراینده ‏اى جارى مى ‏شود، چون با قسم به آتش زدن خانه، وسپس براى وفاء به قسم با مشعل به در خانه آمدن، و سقط جنین و… از دنیا رفتن پس از مدت کوتاهى، قتل و شهادت و مستند به این مقدمات خواهد بود.

هر چند بعضى از ناقلین این مرثیه و مصیبت به نتیجه آن تصریح نکرده باشند. امّا همانطور که گذشت این مرثیه به وسیله پدر فاطمه (س) پیامبر اکرم (ص) و فرزندانش ائمه اطهار: تا پایان سرائیده شد. تا اینجا به گوشه‏ اى از شواهد تاریخى حدیثى بر شهادت فاطمه زهرا (س) از منابع معتبر اهل سنت اشاره شد. مطلب آنقدر واضح و روشن است که نیازى به تکثیر منابع نیست.

امّا از طرف دیگر فاجعه آن قدر بزرگ و سنگین است که هر چند نتوان در ادلّه و مستندهاى تاریخى و حدیثى آن خدشه نمود، امّا باز هم عواطف و احساسات به سختى مى ‏تواند آن را باور کند.

مگر على (ع) نبود؟ چگونه جرأت کردند؟

على (ع) مى دید؟ مى ‏دید فاطمه (س) را مى ‏زدند؟ مى‏دید آتش شعله مى ‏کشد؟ مى‏ دید مصیبتهایى که روزگاران را همچون شب تار و سیاه کرده است بر فاطمه (س) مى‏ بارد؟ ! چگونه جرأت کردند؟

مگر ندیده بودند على (ع) در خیبر را چگونه از جا کند؟ مگر ندیده بودند على (ع) مرحب را چگونه دو نیم کرد؟ مگر ندیده بودند على (ع) عمرو بن عبدود را…؟ مگر ندیده بودند؟؟؟

مگر نداى جبرئیل را نشنیده بودند «لا سیف الاّ ذوالفقار و لا فتى الاّ على» چگونه جرأت کردند؟ بلى على (ع) را دیده بودند.

اى کاش على (ع) را فقط در این صحنه‏ ها دیده بودند تا جرأت نمى ‏کردند. حلم على را هم که از کوه ها سخت تر بود دیده بودند.

یافته بودند که على (ع) نفس پیغمبر (ص) است، و پیغمبر را نیز سالها آزموده بودند، اکنون شروع ماجرا نبود. قبل از آن بر پیامبر (ص) جرأت مى کردند. و او را مى‏ آزردند ! آن هم نه آزارى همچون آزار مشرکان مکّه، که بر آن حضرت سنگ و خاک و خاکستر و زباله مى‏ ریختند ! از آن زشت تر ! و نه آزارى همچون آزار مشرکان و یهود و نصارى در جنگها با تیر و نیزه و شمشیر، بلکه از آن سخت تر ! آزار در مورد همسران پیامبر (ص): آه چه دشوار است بر غیرت اللَّه. باید سر بر دیوار نهاد و تا ابد بر مظلومیت محمد (ص) خون گریست « که او فرمود: «ما اوذى نبىّ بمثل ما اوذیت» بجاى اینکه با پیروزى‏ ها اذیّت و آزارها کم شود افزون مى‏ گردید ! و با رحلتش به اوج رسید.

یافته بودند که سماحت و عظمت پیامبر (ص) بر شجاعت و قدرتش فزونى دارد. دیده بودند در مقابل اذیّتهاى مشرکین قریش نفرین نمى ‏کرد و مى‏ فرمود «انّ قومى لا یعلمون» و در مقابل آنانکه بر آن حضرت شمشیر کشیده بودند فرمود: «اذهبوا انتم الطّلقاء» لذا بر آن حضرت جرأت مى ‏کردند.

او حیا مى ‏کرد که خود در مقابل آزارهایى که بر وى وارد مى ‏شد اعتراض کند، او دین خدا را پاس مى‏ داشت، و خدا به دفاع از او مى ‏پرداخت.

از آیات سوره احزاب استفاده مى‏ شود که: جمعى سرزده و بدون اذن وارد خانه پیامبر (ص) مى‏ شدند. چون آنها را دعوت به میهمانى مى‏ کردند، پس از پذیرایى دور هم مى‏ شستند و با هم به گفتگو هاى بیهوده و حتى آزاردهنده ‏اى مى ‏پرداختند. و گاه چون از زنان پیامبر چیزى مى ‏خواستند ناگهان پرده را بالا زده و سؤال خود را مطرح مى ‏کردند. پیامبر از این وضع آزرده مى ‏گشت.

امّا حیا مانع بود تا آنها را از این رفتارهاى ناهنجار و ناشایسته منع کند. خداوند آیاتى را فرو فرستاد و آنها را از این رفتار ناشایست خصوصاً در مورد همسران پیامبر بر حذر داشت.

 «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلاَّ أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ إِلى‏ طَعامٍ غَیْرَ ناظِرینَ إِناهُ وَ لکِنْ إِذا دُعیتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لا مُسْتَأْنِسینَ لِحَدیثٍ إِنَّ ذلِکُمْ کانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ فَیَسْتَحْیی‏ مِنْکُمْ وَ اللَّهُ لا یَسْتَحْیی‏ مِنَ الْحَقِّ وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِن‏.»

« اى کسانى که ایمان آورده ‏اید ! به خانه ‏هاى پیامبر داخل نشوید مگر بشما براى صرف غذا اجازه داده شود، بدون اینکه چشم به ظرف غذاى وى بدوزید، امّا هنگامى که دعوت شدید داخل شوید، ووقتى غذا خوردید پراکنده شوید، و (بعد از صرف غذا) به بحث وگفتگو ننشینید، این عمل، پیامبر را مى‏ آزارد، ولى از شما شرم مى ‏کند (وچیزى نمى ‏گوید)، امّا خدا از (بیان) حق شرم ندارد. وهنگامى که چیزى از آنان (همسران پیامبر) مى ‏خواهید از پشت پرده بخواهید، این کار براى پاکى دلهاى شما وآنها بهتر است.» (۱۲)

و سپس فرمود:

« شما حق ندارید پیامبر (ص) را بیازارید و پس از او با همسرانش ازدواج کنید این رفتار شما نزد خداوند بزرگ است‏.»

« وَ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِکُمْ کانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظیما»

و پس از چند آیه مى فرماید:

آنانکه خدا و پیامبرش را مى‏آزارند، خداوند برآنها در دنیا و آخرت لعن مى ‏فرستد و براى آنان عذابى خار کننده آماده فرموده است.

« إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنهَُمُ اللَّهُ فىِ الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَهِ وَ أَعَدَّ لهَُمْ عَذَابًا مُّهِینًا»

شاید بتوان یکى از اهم مصادیق آزار پیامبر (ص) را داستانى که بخارى آورده است به شمار آورد. حاصل داستان این است که زنان پیامبر اکرم (ص) در تاریکى شب با پوشش کامل به مکانى که خلوت و مناسب بود براى قضاء حاجت مى‏رفتند. چون ام‏المؤمنین سوده قد بلندى داشت یا تنومند بود عمر وى را شناخت و فریاد برآورد که‏اى سوده تو نمى‏توانى خود را از ما پنهان کنى، بدان که ما تو را شناختیم. سوده بر مى‏گردد، و به پیامبر شکوه مى‏برد و آن حضرت مى‏فرماید شما رخصت داده شده‏اید که براى حوائجتان خارج شوید. این داستان را بخارى در سه جا از کتاب صحیحش آورده است.

۱ – در کتاب التفسیر سوره الاحزاب در ذیل آیات فوق:

« عن عَائِشَهَ رضی الله عنها قالت خَرَجَتْ سَوْدَهُ بعد ما ضُرِبَ الْحِجَابُ لِحَاجَتِهَا وَکَانَتْ امْرَأَهً جَسِیمَهً لَا تَخْفَى على من یَعْرِفُهَا فَرَآهَا عُمَرُ بن الْخَطَّابِ فقال یا سَوْدَهُ أَمَا والله ما تَخْفَیْنَ عَلَیْنَا فَانْظُرِی کَیْفَ تَخْرُجِینَ قالت فَانْکَفَأَتْ رَاجِعَهً وَرَسُولُ اللَّهِ  فی بَیْتِی وَإِنَّهُ لَیَتَعَشَّى وفی یَدِهِ عَرْقٌ فَدَخَلَتْ فقالت یا رَسُولَ اللَّهِ إنی خَرَجْتُ لِبَعْضِ حَاجَتِی فقال لی عُمَرُ کَذَا وَکَذَا… فقال إنه قد أُذِنَ لَکُنَّ أَنْ تَخْرُجْنَ لِحَاجَتِکُنَّ »

« آیشه گفت: پس از آنکه آیه حجاب نازل گردید، سوده براى قضاى حاجتش بیرون رفت، او زنى تنومند بود، از اینرو نمى ‏توانست خود را از کسانیکه او را مى ‏شناختند پنهان کند عمر بن خطاب او را دید، وگفت: اى سوده ! به خدا نمى ‏توانى خود را از ما مخفى نگاه دارى، پس فکر کن چگونه خارج شوى گفت: پس بادگرگونى باز گشت وبر پیامبر وارد شد وگفت: یا رسول اللَّه ! من براى برخى از نیازهاى خود بیرون رفتم: عمر به من چنین وچنان گفت… پس (پیامبر اکرم (ص) فرمود: شما اجازه داده شده اید تا براى نیازهایتان خارج شوید.»

۲ – در کتاب النکاح باب خروج النساء لحوائجهن:

« عن عَائِشَهَ قالت خَرَجَتْ سَوْدَهُ بِنْتُ زَمْعَهَ لَیْلًا فَرَآهَا عُمَرُ فَعَرَفَهَا فقال إِنَّکِ والله یا سَوْدَهُ ما تَخْفَیْنَ عَلَیْنَا فَرَجَعَتْ إلى النبی فَذَکَرَتْ ذلک له وهو فی حُجْرَتِی یَتَعَشَّى وَإِنَّ فی یَدِهِ لَعَرْقًا فَأَنْزَلَ علیه فَرُفِعَ عنه وهو یقول قد أَذِنَ الله لَکُنَّ أَنْ تَخْرُجْنَ لِحَوَائِجِکُنَّ » (۱۶)

«عایشه گفت: شبى سوده بنت زمعه بیرون رفت، عمر او را دید وشناخت، وگفت: به خدا اى سوده نمى‏توانى خود را از ما مخفى نگاه دارى گفت: بسوى پیامبر (ص) باز گشت، پس ماجرا را براى آن حضرت نقل کرد، واو (ص) مى‏فرمود: خدا به شما اجازه داده است تا براى نیازهایتان خارج شوید.»

۳ – کتاب الوضوء باب خروج النساء الى البراز.

« عن عَائِشَهَ أَنَّ أَزْوَاجَ النبی e کُنَّ یَخْرُجْنَ بِاللَّیْلِ إذا تَبَرَّزْنَ إلى الْمَنَاصِعِ وهو صَعِیدٌ أَفْیَحُ فَکَانَ عُمَرُ یقول لِلنَّبِیِّ (ص) احْجُبْ نِسَاءَکَ فلم یَکُنْ رسول اللَّهِ (ص) یَفْعَلُ فَخَرَجَتْ سَوْدَهُ بِنْتُ زَمْعَهَ زَوْجُ النبی (ص) لَیْلَهً من اللَّیَالِی عِشَاءً وَکَانَتْ امْرَأَهً طَوِیلَهً فَنَادَاهَا عُمَرُ ألا قد عَرَفْنَاکِ یا سَوْدَهُ حِرْصًا على أَنْ یَنْزِلَ الْحِجَابُ » (۱۷)

«عایشه گفت: همسران پیغمبر (ص) در شب براى قضاى حاجت به زمین وسیعى مى ‏رفتند، عمر به پیامبر مى‏ گفت: زنانت را از نامحرمان بپوشان امّا پیامبر (به نصیحت عمر) عمل نمى‏ کرد، تا شبى سوده بنت زمعه که قامتى بلند داشت پس از پاسى از شب بیرون شد، پس عمر فریاد بر آورد: اى سوده بدان که تو را شناختیم، چون وى بر نزول آیه حجاب حریص بود.»

معمولاً مفسرین شأن نزول آیات فوق را دو قضیّه ذکر کرده‏ اند.

۱ – داستان فوق‏

۲ – اینکه یکى از اصحاب پیامبر (ص) گفت:« چون پیامبر از دنیا رود من با فلان همسرش ازدواج خواهم کرد، این سخن به آن حضرت رسیده بسیار آزرده شد، پس آیات فوق نازل گردید.»

گروهى از مفسران این شأن نزول را ذکر کرده‏ اند از آن جمله است طبرى در جامع البیان، و آلوسى در روح المعانى، و ابن کثیر در تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر صحابى مورد شأن نزول آیه را طلحه و همسرى را که در نظر داشته عایشه دانسته است.

با وجود اینکه داستان عمر و سوده بعد از نزول آیه حجاب واقع گردیده به طوری که در متن حدیث آمده است «بعد ما ضرب الحجاب». در عین حال سوء ادب و شرمنده نمودن و اذیت و آزار « ام‏ المؤمنین »سوده حرم پیامبر را – که موجب آزردگى رسول خدا شده و یکى از اسباب نزول آیه شریفه « و ما کان لکم ان تؤذوا رسول‏اللَّه» حق اذیت و آزار پیامبر (ص) را ندارید – را جزء فضائل عمر و یا به تعبیر دیگر از موافقات عمر به شمار آورده‏ اند.

مثلاً آلوسى پس از قبول اینکه کار عمر خلاف ادب و شرمنده نمودن سوده حرم رسول‏اللَّه (ص) و آزردن او است، مى ‏گوید:

« عمر در این کار عیبى نمى ‏دیده، چون گمان مى ‏کرده که بر این کار خیر عظیمى مترتب مى ‏گردد»

« سوء الأدب وتخجیل سوده حرم رسول اللَّه (صلى الله علیه و سلم) وایذائها بذلک. واجاب أهل السّنه، بعد تسلیم صحه الخبر أنّه (ره) رأى‏ أن لابأس بذلک، لما غلب على ظنّه من ترتب الخیر العظیم… » (۱۸)

و نیز بخارى – یا برخى از راویان حدیث – در کتاب وضوء این داستان را چنین توجیه کرده ‏اند، که این اهانت و سوء ادب «حرصاً على أن ینزل الحجاب» بوده.(۱۹)

و حال آنکه خود در تفسیر سوره احزاب گفته است: این داستان پس از نزول آیه حجاب بوده است. همان.

این امر موجب گردیده تا برخى از شارحان بخارى ناگزیر شوند براى جمع بین این احادیث بگویند شاید این داستان مکرّر تحقق یافته است.

«قال الکرمانى: فان قلت: وقع هنا أنّه کان بعد ضرب الحجاب، وتقدم فی الوضوء أ نّه کان قبل الحجاب، فالجواب: لعله وقع مرتین. » (۲۰)

به هر حال، آنگاه که حکومت در دست پیامبراکرم (ص) بود، و آنان محکوم بودند، بر آن حضرت جرئت مى ‏کردند. گاه با آرزوى رحلت پیامبر، خیال ازدواج با همسرش را در سر مى‏ پروراندند، گاه با عبارات توهین آمیزى همسران پیامبر (ص) را مخاطب قرار مى‏ دادند.

آه، این چه جرئتى وقیحانه است؟ تصور رحلت رهبران دینى براى ارادتمندانشان بسیار دشوار است. آه چه مظلومیتى؟ آه چه غربتى؟

یا رسول‏اللَّه «اصبنا بک یا حبیب قلوبنا فما اعظم المصیبه حیث انقطع عنا الوحى و حیث فقدناک». هنوز ۶۰ بهار از عمر شریف و مبارکت نگذشته بود که تو را درباره همسرانت آزردند ! هواى ازدواج با همسرانت را پس از رحلتت در سر پروراندند ! با جمله هاى اهانت آمیز با ناموست سخن راندند ! تا خدا فرمود:« وَ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً »

آه چه جرئتى؟ آیا این قوم پس از آنکه خود به حکومت رسیدند، و فاطمه (س) و اهل‏بیت پیامبر (ص) در ظاهر محکوم و مقهور گردیدند، براى پى‏گیرى اهدافشان جرأت نخواهند داشت؟ چون دختر پیامبر است؟ چون همسر على است؟ چون مصیبت زده است؟ آن هم به بزرگترین مصائب؟ نه، این امور بر جرئت آنان مى ‏افزود.

امّا هنوز جاى سؤال است که چرا از شجاعت پیامبر (ص) و على‏ (علیه السلام )نمى‏ هراسیدند و جرأت مى ‏کردند؟ یا به تعبیر دیگر، چرا پیامبر و على (صلوات اللَّه علیهما) از شجاعت و غیرت خود بهره نمى ‏گرفتند، تا مخالفان چنان جرأت کنند و بر آنها چیره شوند؟

اولاً: خاندان پیامبر (ص) همانند دیگران نیستند.

آنچه آنان را به عکس العمل وا مى‏دارد فقط امر الهى و رضاى اوست. آنان بر اساس تعصب، غضب، منافع شخصى، دفاع از خود و متعلقات خود حرکت نمى ‏کنند. بلکه تنها مدافع دین و تابع وظیفه و امر الهى ‏اند.

حضرت على (ع) تنها بر اساس امر و فرمان عمل مى ‏کرد، او امر به صبر شده بود، پس امتثالاً لامر اللَّه سبحانه صبر کرد.

ثانیاً: روشن است که اگر به همسر یا مادر و خواهر کسى – هر چند ضعیف و غیرشجاع – هجوم برند، او در خانه نخواهد نشست و به دفاع برمى ‏خیزد. امّا اگر بداند که مهاجمین مى‏ خواهند با تحریک احساسات، وى را به عکس ‏العمل وادارند تا به اهداف شوم خود برسند. اگر شخصى با تدبیر و عاقل و مسلط بر نفس خود باشد هیچگاه دشمن را با عکس العمل به اهدافش نمى‏ رساند.

على (ع) مى‏دانست آشوب و جنجال هدف مهاجمین است، تا در پرتو آن امر را مشتبه نموده و فرصت را براى معرّفى حق از على و فاطمه‏ علیهما السلام بگیرد. على با صبر و بردبارى نقشه شوم مهاجمین را خنثى کرد. و با فدا نمودن خود و همسرش، مسؤولیت بزرگ خود را براى حفظ دین ایفا و حجت را تا روز قیامت بر خلق تمام کرد.

و به این ترتیب پرسشهاى فراوانى را پیش‏روى تاریخ قرارداد، که از آن جمله است: « چرا خورشید عُمْر فاطمه (س) به آن زودى غروب کرد؟ آیا به مرگ طبیعى بود؟»

تهدید به آتش کشیدن خانه در آن تأثیر نداشت؟

آتش ‏زدن در خانه چطور؟

در به پهلو زدن چطور؟

سقط جنین و بیمارى پس از آن باعث شهادت نبود؟

اگر اینها نبود؟ یا اینها موجب شهادت نبود؟

پس چرا: همانطور که بخارى ومسلم مى ‏گویند: فاطمه (س) تا آخر عمر از ابوبکر قهر بود؟

« فغضبت فاطمه بنت رسول اللَّه (ص) فهجرت ابابکر فلم تزل مهاجرته حتى توفّیت ».(۲۱).

« فوجدت فاطمه على ابى بکر فى ذلک فهجرته فلم تکلّمه حتّى‏ توفّیت. » (۲۲)

 ‏ چرا در بخارى آمده است: فاطمه (س) پنهان بخاک سپرده شد؟

«فلمّا توفّیت دفنها زوجها علىٌّ لیلاً ولم یؤذن بها أبابکر وصلّى‏ علیها. »(۲۳)

چرا چنانکه بخارى نقل کرده: نیمه شب دفن گردید؟

چرا قبر تنها یادگار پیامبر (ص) هنوز مخفى است؟ چرا پس از گذشت سالها از این ماجرا، مسلم آورده‏ است که: على (ع) ابوبکر و عمر را کاذب، آثم، غادر و خائن مى ‏دانست؟

قال عمر لعلى وعباس: « فرأیتماه (ابابکر) کاذباً آثماً غادراً خائناً… فرأیتمانی کاذباً آثماً غادراً خائناً… »(۲۳)

شاید اگر پس از آنچه بر فاطمه (س) گذشت على (ع) بپا مى ‏خاست و با ضاربین و قاتلین فاطمه (س) درگیر مى شد. امروز تحریف گران تاریخ مى ‏گفتند على براى گرفتن حکومت به نبرد پرداخت و در زد و خوردها و درگیری ها فاطمه کشته شد و على (ع) قاتل فاطمه است. دیگر پاسخ سؤالات فوق چنین روشن نبود.

این قبیل امور از تحریف گران تاریخ بعید نیست، چه اینکه انکار شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) کمتر از این نمى‏باشد. تحریف گران تاریخ، توجیه کنندگان حقایق، در مورد شهید جنگ صفین، عمّار یاسر، که پیامبراکرم (ص) فرموده بود: « یقتله الفئه الباغیه»:

« فراه النّبیّ (صلى الله علیه و سلم) فینفض التّراب عنه ویقول: تقتله الفئه الباغیه ویح عمّار یدعوهم الى الجنّه ویدعونه الى النّار»

تو را گروهى سرکش به شهادت مى‏ رسانند.

 چون صدور این حدیث از پیامبراکرم (ص) مورد اتفاق بود، و قابل انکار نبود، و یکى از ادلّه روشن بغى و بطلان قاتلین عمّار و رهبرشان بود، آنانکه براى دفاع از معاویه از هیچ مکابره‏اى روى گردان نبودند، روز را تاریک و شب را روشن معرفى مى ‏کردند، مگر نگفتند على قاتل عمّار است؟ چون وى را به جنگ آورده است؟ ! غافل از اینکه پیامبر اکرم (ص) در ادامه سخنش فرموده بود:

«یدعوهم الى الجنّه و یدعونه الى النار » (۲۵)

عمّار آنان را به سوى بهشت مى ‏خواند و آنان عمّار را به سوى آتش دعوت مى‏ کنند.

 و به این وسیله پیامبر اکرم (ص) مخالفان على (ع) و رهبرشان را مصداق آیه شریفه:

« وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّهً یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ یَوْمَ الْقِیامَهِ لا یُنْصَرُونَ» (۲۶) قرارداد.

 نویسنده :سید علی رضا حسینی

پی نوشت ها:

۱-صحیح بخارى، ج ۱، ص ۱۲۰، کتاب العلم، باب ۸۲ کتابه العلم، حدیث ۱۱۲٫ و ج ۳، ص ۳۱۸، کتاب المغازى، باب ۱۹۹ مرض النّبیّ (ص) و وفاته، حدیث ۸۷۲٫ و ج ۴، ص ۲۲۵، کتاب المرض و الطب، باب ۳۵۷ قول المریض قوموا عنّى، حدیث ۵۷۴٫ و ص‏۷۷۴، کتاب الاعتصام، باب ۱۱۹۱ کراهیه الخلاف، حدیث ۲۱۶۹٫

۲-کتاب المصنف، ج ۷، ص ۴۳۲، حدیث ۳۷۰۴۵، کتاب الفتن.

۳-بلاذرى، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۵۸۶٫

۴-ابوالفداء، تاریخ ابى الفداء ج ۱ ص ۱۵۶٫ دار المعرفه، بیروت.

۵- تذکره الحفاظ، ج ۴، ص ۱۵۰۵، رقم ۲۴٫

۶-فرائد السمطین، ج ۲، ص‏۳۴، ۳۵ طبع بیروت.

۷-سیر اعلام النبلاء، ج ۱۵، ص ۵۷۸٫

۸-اصول کافی، ج ۱، ص ۳۸۱، ح ۲٫

۹-صحیح بخارى، ج ۳، ص ۲۵۳، کتاب المغازى، باب ۱۵۵ غزوه خیبر، حدیث ۷۰۴٫

۱۰-صحیح مسلم، ج ۳، ص ۴۵۵، کتاب الوصیّه باب ۵ الوقف ح ۲۲٫

۱۱-صحیح بخارى، ج ۳، ص ۲۵۳، کتاب المغازى، باب ۱۵۵ غزوه خیبر، حدیث ۷۰۴٫

۱۲-سوره الاحزاب، آیه ۵۳٫

۱۳-سوره الاحزاب، آیه ۵۳٫

۱۴-سوره الاحزاب، آیه ۵۷٫

۱۵-صحیح بخارى، ج ۳، ص‏۴۵۱ باب ۴۵، حدیث ۱۲۲۰٫ ‏

۱۶- همان، ج ۴، ص ۷۵، ب ۱۱۶، ح ۱۶۶٫ ‏

۱۷-همان، ج ۱، ص ۱۳۶، ب‏۱۰۹، ح ۱۴۳٫

‏۱۸-تفسیر روح المعانى، ج ۲۲، ص ۷۲٫

۱۹-صحیح بخارى، ج ۱، کتاب الوضوء، باب ۱۰۹ خروج النّساء الى البراز.

۲۰-فتح البارى، عسقلانى، ج ۸، ص ۳۹۱٫

۲۱-صحیح بخارى، ج ۲، ص ۵۰۴، کتاب الخمس، باب ۸۳۷، ح‏۱۲۶۵٫

۲۲-همان، ج ۳، ص ۲۵۲، کتاب المغازى، ب ۱۵۵ غزوه خیبر، حدیث ۷۰۴٫ و صحیح مسلم، ج ۴، ص ۳۰، کتاب الجهاد و السیر، باب ۱۵، ح ۵۲٫

۲۳- صحیح مسلم، ج ۴، ص ۲۸، کتاب الجهاد و السیر، باب ۱۵ حکم الفئ، حدیث ۴۹٫

۲۳-همان.

۲۴-صحیح بخارى، ج‏۱، ص