سبک زندگی دینی از منظر امام علی علیه السلام

حضرت علی (علیه السلام) در یکی از خطبه‌های خود، بی‌مقداری و زودگذری دنیا را، به رطوبت باقی مانده از ظرف آبی تشبیه می‌کند که آب آن را خالی کرده باشند. در چنین ظرفی مگر چقدر آب می‌ماند که انسان برای رفع تشنگی خود به آن توجه کند؟ همه آنچه در دنیا است در مقایسه با آخرت و نعمت‌های آن از این مقدار نیز کمتر است.

حضرت در جایی دیگر درباره پستی و بی‌ارزشی دنیا می‌فرمایند: دنیا در نظر من، از آب بینی بز زکامی هم کم‌اهمیت‌تر است. از این تعبیر رساتر، کلامی است که در خطبه‌ای دیگر بیان فرموده‌اند: دنیا مثل استخوان پوسیده خوک مرده است که در دست شخص مبتلا به مرض جذام باشد. اشخاصی که مبتلا به این مرض می‌گردند، آن قدر زشت می‌شوند که کسی رغبت نمی‌کند به آنها نگاه کند.

شاید کمتر خطبه‌ای از نهج البلاغه را بتوان یافت که در آن اشاره‌ای به پستی دنیا نشده باشد، اما در بعضی از موارد، حضرت علی (علیه السلام) تعبیراتی بسیار کوبنده نسبت به دنیا دارد که برای شنوندگان و دوستان حضرت بسیار ارزنده است. دنیا باید در نظر مومن این گونه باشد؛ یعنی باید آن قدر معرفت داشته باشد که بداند دلبستگی به دنیا او را از هدفش دور می‌کند.

البته این سخن بدین معنا نیست که انسان از فعالیت‌ها و انجام وظایف فردی و اجتماعی که در دنیا دارد صرفنظر کند. انجام تکالیف بحثی دیگر است. بحث در نوع بینش و نگرش انسان نسبت به دنیا است.

برای این که زیبایی‌های دنیا و به طور کلی غرایز ما موجب بی‌توجهی به آخرت و مقامات معنوی نگردد، همیشه باید به یاد مرگ باشیم. یاد مرگ، ارزش دنیا را در نظر انسان کم می‌کند و او را از فریب‌های شیطانی و زرق و برق‌های دنیا محفوظ نگاه می‌دارد. امام صادق (علیه السلام) در سفارش خود به عبدالله بن جندب می‌فرمایند: همیشه به یاد مرگ باش، طوری که همیشه مرگ جلوی چشمت باشد.

بینش ما نسبت به دنیا باید به گونه‌ای باشد که توجه بیشتری به مرگ و عالم آخرت داشته باشیم. ما تنها در صورتی می‌توانیم خود را از چنگال دنیا نجات دهیم که آرزوهایمان را نسبت به آینده کم کنیم و به فکر لذت‌های دنیای نباشیم. تنها به فکر رفع نیاز امروزمان آن هم از راه مشروع باشیم و برای فردای مان که نمی‌دانیم زنده هستیم یا نه و نسبت به آن تکلیفی نداریم بی‌جهت فکر خود را مشغول نکنیم. ما اگر تکلیفی نسبت به آینده داشته باشیم مربوط به آخرت است و آخرت خواهی مساله دیگری است.

حرص نسبت به دنیا و افسوس برای آینده‌ای که معلوم نیست آن را درک کنیم، موجب می‌شود که ما بیشتر دنیازده شویم. انسان باید با این گرایش مبارزه کند و سعی نماید چیزی را برای فردایش نگه بدارد. اگر هم چیزی از زندگی‌اش زیاد آمد آن را انفاق کند و این کار باعث می‌شود دلبستگی و وابستگی انسان به دنیا را کمتر کند.

اگر می‌خواهیم دلبسته نبودن به دنیا را تمرین کنیم بهتر است که به فکر ذخیره برای آینده نباشیم و این روحیه را از خود دور کنیم. حضرت می‌فرمایند: آنچه در دنیا بماند برای تو نفعی ندارد بلکه مال تو چیزی است که برای آخرت خود ذخیره می‌کنی. اموالی که انسان ذخیره می‌کند و آن را بعد از مرگش در این جهان باقی می‌گذارد نه تنها سودی برایش نخواهد داشت، بلکه اگر آنها از حقوق مردم باشد گناهش برای او باقی می‌ماند.

منبع: پایگاه خبری غرب ایران