تعلیم و تربیت گام به گام در مهد خانواده؛ کودک و مسائل جنسی

یکى از مسائل مهمی که در حوزه تعلیم و تربیت کودک مطرح می شود، مسئله آشنایى کودکان با مسائل جنسی است.

براى یک جوان مسلمان، آشنایى با معارف و قوانین و آداب و اخلاق اسلامی بسیار ضرورت دارد و به همین جهت، مدرسه باید در کنار علوم متعارفى که موظف است به نسل نو خاسته امروز بیاموزد، از معارف اسلامی نیز به او تعلیم دهد. و به همین جهت است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: بادِرُوا أحْداثَکُمْ بِالحَدیثِ قَبْلَ أنْ یَسْبِقَکُمْ إلیْهِم المُرْجِئَهُ؛(۱) پیش از آن که گروه مرجئه، جوانان شما را گمراه کنند، به آنها حدیث بیاموزید.

مرجئه در قدیم یک گروه سیاسى بودند و از راه عقاید مذهبى، جوانان را منحرف و گمراه می کردند و از آنها در راه مقاصد سوءِ سیاسى بهره می گرفتند. اینها می گفتند: بهشت و جهنم به دست خداست و خدا هر که را خودش بخواهد به بهشت یا جهنم می برد. خداوند ممکن است على را به جهنم و معاویه را به بهشت ببرد!

همواره گروه هاى سیاسى در راه جوانان دام می گسترند. پدران و مادران وظیفه دارند قبل از این که گروه ها فرصت پیدا کنند و جگر گوشه هاى آنها را به گمراهى بکشانند، از راه تعلیم معارف اصیل و صحیح اسلامى، آنها را مجهز کنند تا در دام هاى مهلک گرفتار نشوند. این وظیفه، در شرایط جهان امروز و مخصوصاً کشور ما از اهمیت بیشترى برخوردار است.

کودکان و مسائل جنسی

یکى از مسائل مهمی که فکر و ذهن علماى تعلیم و تربیت را کاملاً به خود جلب کرده، مسأله آشنایى کودکان با مسائل جنسی است. گروهى که تحت نفوذ فرویدیسم و اخلاق جنسى مبتذل و اصالت سکس بوده و هستند، در خصوص مسائل جنسی معتقدند که: باید کودکان در محیط خانواده و مدرسه و اجتماع، با همه چیز آشنا باشند و همه چیز را آزادانه ببینند و تجربه کنند که خداى نکرده، گرفتار عقده جنسى نشوند!

در مقابل، گروهى دیگر هم هستند که در مسائل جنسی بسیار سختگیر و خشن هستند و فرض را بر این قرار می دهند که کودکان، کاملاً چشم و گوش بسته هستند و هیچ چیز نمی دانند و نباید بدانند و پرواضح است که تجربه هم نباید بکنند و نمی کنند! اکنون می خواهیم با توجه به یکى از وظایف مهم والدین و خانواده ها، دیدگاه اسلام را در زمینه مسائل جنسی کودک به دست آوریم. از نظر اسلام، نه اصالت با شهوت رانی است و نه اصالت با رهبانیت و تعطیل ماندن غریزه جنسى.

فرویدیسم، اصالت را به شهوت رانی می دهد و محیط جامعه تحت نفوذ خود را – که همان کشورهاى غربى است -، به لجنزار فساد و فاحشه خانه بى در و دروازه مبدل می کند. بدیهى است که اسلام در برابر چنین محیطى جز مبارزه و پیش گرفتن راه و رسم براندازى و پاک کردن محیط، رویه اى ندارد. مسیحیت، اصالت را به رهبانیت و عزوبت و نیامیختن زن و مرد در همه عمر می دهد و خلاف آن را به عنوان یک گناه، یک عمل پلید و یک ضرورت غیر قابل اجتناب، می پذیرد. اسلام، با این رویه نیز مخالف است.

چگونه ممکن است نیازى که برآوردن آن وسیله ابقاى نوع انسان و عفاف و پاکدامنى و پیوند مشترک خانوادگى و ده ها فایده دیگر است، به چشم نفرت دیده شود! آنچه از نظر اسلام اصالت دارد خود انسان است با همه ویژگی هاى فطرى و طبیعى اش، با همه جنبه هاى غریزى و شهوانى اش، با همه استعدادهاى عقلى و عرفانى اش.

انسان، یک مجموعه است و هرجزیی از این مجموعه عاطل و باطل گردد، کل انسان آسیب می بیند. این مجموعه، در حد خود زیباست، شهوتش هم زیباست، غریزه جنسى اش هم زیباست. منتها تربیت و تزکیه لازم دارد. باید به جامه عفاف و احصان آراسته اش کرد و او را دست کم نگرفت.

آفرینش در خصوص غریزه و مسائل جنسی، بى برنامه نیست. براى ترشح غدد جنسى، زمان معینى مقرر داشته، زمانى که نامش بلوغ است و در این سن و سال، انسان در حد خودش به قواعد و ضوابط اجتماعى و اخلاق و مسائل جنسی جامعه آشنا شده است و آمدن او در صف زنان و مردان بالغ، نه براى خودش خطرى در بردارد، نه براى جامعه اش.

وظایف مهم خانواده و مدرسه پیرامون مسائل جنسی کودک

خانواده و مدرسه، قبل از رسیدن طفل به بلوغ، دو وظیفه مهم دارند:

۱- باید آرام آرام او را با مسائل جنسی به طور پوشیده و پیچیده در پرده حجب و حیا و در‌ هاله اى از قداست و پاکى آشنا کنند و به او بفهمانند که: ازدواج و پیوستن دو جنس مخالف به یکدیگر، همچون رفتن به محراب عبادت خدایى و آسمانى است و بهره جنسى بردن، فقط و فقط در چارچوب ازدواج ممکن است و اگر خداى نکرده، انسانى در خارج از این چارچوب، بخواهد بهره جنسى بگیرد، بعد از بلوغ، مرتکب گناهى عظیم شده و قبل از بلوغ، از آثار وضعى شوم آن، مصونیت نخواهد داشت.

مؤمن رستگار و سعادتمند از دیدگاه قرآن، مصداق این آیه شریفه است: وَ الَّذینَ هُمْ لِفُروجِهِمْ یحافِظُونَ اِلا عَلى أزْواجِهِمْ؛(۲) آنهایى که شهوت جنسى خود را جز در مقابل همسران، حفظ می کنند.

این واقعیت را نه تنها کودکان باید درک کنند و تربیت خانوادگى و اجتماعى آنها بر این روال باشد، بلکه اصولاً هر مسلمانى – چه زن و چه مرد، چه بالغ و چه نابالغ، چه مجرد و چه غیر مجرد – همه باید به آن توجه داشته باشند و پرده عفاف خود را ندرند و محیط زندگى را به مزبله تبدیل نکنند و به حدود و ثغور افراد و خانواده ها احترام کنند و جامعه را به یک فاحشه خانه بزرگ و بى در و دروازه و بى قاعده و ضابطه مبدل نسازند.

در قرآن کریم – که کتاب آسمانى مسلمانان است و کتاب زینتى و تشریفاتى هم نیست، بلکه کتاب خواندنى و آموختنى و فهمیدنى و عمل کردنى است – به زبانى بسیار شیوا و در حد اعلاى فصاحت و بلاغت، به عمده مسائل جنسی اشاره شده و کودک مسلمان نیز با آموزش و فهم قرآن همان گونه که به طرف بلوغ و رشد می رود، با مسائل جنسی آشنایى پیدا می کند.

در سوره یوسف، به طور واضح از مسائل جنسی سخن به میان آمده و سخن از عشق آتشین زنى منحرف، به جوانى که سمبل عفاف و پاکدامنى است، به میان آمده و ضمن این که این جوان، زندان را بر هوسبازى و تسلیم در برابر نقشه هاى شیطانى آن زن ترجیح می دهد، سرانجام به پیروزى بزرگى نایل می شود و زلیخا نیز به گناه خود اعتراف و توبه می کند.

درباره آدم و همسرش با لطف خاصى می فرماید: فَلَمّا تَغَشّهِا حَمَلَتْ حَمْلاً خَفیفاً فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمّا اَثْقَلَتْ دَعَوا اللّهَ رَبَّهُمِا لَئِنْ آتَیْتنا صالِحاً لَنَکُونَنَّ مِنَ الشّاکِرینَ؛(۳) چون آدم، همسر خود را در آغوش گرفت، همسر وى احساس حملى خفیف کرد و با آن مدتى سر کرد و همین که سنگین شد، به درگاه خدا نیایش کردند که اگر فرزند صالحى به ما بدهى، از شاکران خواهیم بود.

می گویند: فصاحت به معناى روانى و زیبایى و شیوایى سخن و بلاغت به معناى سخن گفتن به مقتضاى حال است. اگر در آیه فوق، دقیق شوى در می یابى که در حد اعلاى فصاحت و بلاغت است و از این بهتر نمی شود گفت. داستان ولادت مریم و باردار شدن او به وسیله نفخ فرشته و به دنیا آمدن عیسى و باردار شدن مادر موسى و فراغت او و نمونه هایى از این قبیل، راهگشاى آشنایى کودکان با مسائل جنسی و درس عبرت براى همگان است.

دستوراتى که قرآن درباره زنا و روابط زن و شوهر و احکام غسل و تیمم و به طور کلی مسائل جنسی دارد، به تدریج مسأله را براى کودکانى که به بلوغ و رشد نزدیک می شوند، باز می کند. در کنار اینها دستوراتى نیز درباره فرو پوشیدن چشم و حفظ عورت و شهوت خویش و عفیف و پاک بودن انسان مطرح می شود.

داستان انحراف جنسى قوم لوط و سرانجامِ شوم آنها، به عنوان یکی از مهمترین چالش ها در حوزه مسائل جنسی، براى کودکان و نوجوانان، هشدار دهنده و عبرت آموز است. وقتى انسان در مجموعه احکام عبادات و طهارات و نجاسات و اغسال و علایم بلوغ دقیق شود، می فهمد که در یک خانواده مسلمان و پایبند به اصول و احکام اسلامى‌ محال است که طفلى بى خبر از مسائل جنسی بار آید که این غیر ممکن است!

بى شک، فهم مسائل جنسی براى یک انسان که دیر یا زود به آنها مبتلا می شود، لازم است و زیانى هم ندارد. در یک محیط سالم و در یک خانواده وظیفه شناس، طفل به تدریج با مسائل جنسی آشنا می شود و ضرر و زیان و انحرافى هم دامنگیرش نمی شود.

۲-آنچه مهم است این است که در حوزه مسائل جنسی، اسباب و وسائل تحریک جنسى و هیجان شهوى کودکان فراهم نشود. اسلام در این باره به اندازه کافى چاره اندیشى کرده است. در برخى از روایات آمده است: یُفَرَّقُ بَینَ الصِبیانِ فى المَضاجِعِ لِسِتِّ سِنینَ؛ کودکان باید از سن شش سالگى جداى از یکدیگر بخوابند. و در برخى دیگر از روایات آمده است: الصَبِىُّ و الصَبِىُّ و الصَبِىُّ وَ الصَبِیَّهُ (وَ الصِبیَّهُ و الصَبِیّهُ) یُفَرَّقُ بَینَهُمْ فِى المَضاجِعِ لِعشرِ سِنینَ؛(۴) از سن ده سالگى جداى از یکدیگر بخوابند.

ظاهراً تشخیص این که در چه سن و سالى براى عفاف و پاکدامنى کودکان، خوابیدن در یک بستر زیان بخش است، بر عهده والدین است. آنان باید توجه داشته باشند که حتى همخوابگى دو پسر یا دو دختر هم از نظر اسلام ممنوع است و عواقب وخیمی دارد. در محیط هاى سرد و مرطوب، کودکان بسیار دیر به بلوغ جنسى می رسند و در محیط هاى گرم و خشک بسیار زود، با توجه به همین اختلافات محیطى است که بهتر می شود رمز شش سال و ده سال را درک کرد.

اسلام، بوسیدن دختر شش ساله براى مرد و بوسیدن زن براى پسر هفت ساله را قدغن کرده است‏(۵)؛ زیرا این گونه کارها علاوه بر این که موجب انحراف جنسى نوجوانان می شود، موجب بلوغ زودرس آنها نیز می گردد و هر گونه جریان و کار و برنامه اى که به بلوغ زودرس طفل کمک می کند، خیانت و جنایت است.

اسلام، نسبت به این گونه کارها جدّاً سختگیر و از عواقب ناگوار آن بیمناک است و به همین جهت است که امام على (علیه السلام) فرمود: مُباشَرَهُ الْمَرأهِ ابْنَتَها إذا بَلَغتْ سِتَّ سِنینَ شُعبَه مِنَ الزِنى؛(۶) مادرى که بدن یا عورت دختر شش ساله خود را لمس کند، به نوعى زنا روى آورده است!

این سخن پیامبر خدا (ص) که با دوراندیشى خاصى بیان شده، از آن سخنان حکیمانه اى است که در جهت عفاف کودکان و پیشگیرى از خطرات احتمالى بیان شده و در کتب حدیث، ثبت و ضبط گشته است؛ آن بزرگوار فرمود: به خدا سوگند، اگر مردى با همسر خود درآمیزد و در خانه، کودکى بیدار باشد که آنها را بنگرد و سخن آنها را بشنود و صداى نفس آنها را احساس کند، هرگز آن کودک رستگار نیست، اگر پسر باشد یا دختر، زناکار می شود!

درس عفاف و اخلاق جنسی در سوره نور

از این توصیه ها – که درس هایى پرمغز در مورد عفاف کودکان و اخلاق جنسى خانواده هاست – که بگذریم، خوب است نظرى هم به مطالب سوره نور در قرآن کریم بیفکنیم و با رعایت آنها نورانیت را به اعماق خانواده ها و دل ها و جان ها ببریم. در این سوره دستورهایى وجود دارد که براى پدران و مادران دلسوز و طالب پاکى و عفاف خانواده، بسیار مفید و سازنده است. در این سوره، فرزندان را بر دو دسته تقسیم کرده است:

یکى آنهایى که به سن بلوغ نرسیده اند و دیگرى آنان که رسیده اند. درباره آنهایى که به سن بلوغ نرسیده اند توصیه می کند که در سه وقت، با اجازه وارد اتاق خواب و خلوت والدین خود بشوند: مِنْ قَبْلِ صَلاهِ الفَجْرِ وَ حینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ مِنَ الظَّهیرَهِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاهِ العِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَکُمْ؛(۷) یکى پیش از نماز صبح که وقت برخاستن از بستر خواب است و دیگرى هنگام نیمروز که جامه هاى خود را بیرون می آورید و سوم بعد از نماز عشا که این سه وقت، وقت خلوت و استراحت شماست. اما بعد از این اوقات، آمد و رفت کودکان نابالغ بر شما بلامانع است و خطر و زیانى ندارد.

دقیقاً این دستور، در جهت تأمین اسباب سلامت روحى کودکان و رشد طبیعى آنهاست که در غیر این صورت، براى آنها مصونیتى نخواهد بود. اما در مورد اطفال بالغ می فرماید: وَ إذا بَلَغَ الأطْفالُ مِنْکُمُ الحُلُمَ فَلْیَسْتَأْذِنُوا؛(۸) هنگامی که کودکان شما به سن بلوغ رسیدند، در هر حال باید براى وارد شدن بر شما اجازه بگیرند.

این که اسلام به مسأله پوشش زن این همه اهمیت می دهد و نگاه کردن به نامحرم را شعبه اى از زنا تلقى می کند و طرفدار این اصل است که جلو کشش ها و دام گستردن ها و جلوه گری ها و چشم چرانی ها گرفته شود، همه و همه براى پاک ماندن جوانان و محدود و محصور کردن التذاذ جنسى در چارچوب ازدواج و همسرى است و به همین جهت، آن جا که خطر سقوط و انحراف و گناه از بین می رود، ممنوعیت ها هم منتفى می شود.

آنهایى که به اصطلاح محارم یکدیگرند، مانند: خواهر، برادر، پسر، دختر، مادر، پدر، عمو، عمه، خاله، برادرزاده، خواهر زاده، مادربرزگ، پدربزرگ و خواهر و برادر رضاعى، این محدودیت ها را ندارند و حتى در مورد زنان پیر و بازنشسته قرآن می فرماید: وَ القَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاتى لا یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناح أنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بزینهٍ وَ أنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْر لَهُنَّ؛(۹) بر زنان باز مانده اى که امید شوهر ندارند، گناهى نیست که پوشش خود را بگذارند، بدون این که به جلوه گرى و خود آرایى بپردازند و البته خوددارى کردن براى آنها بهتر است.

در روایتى آمده است که جابر گفت: به همراه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درب خانه فاطمه (علیها السلام) رفتیم، همین که به آنجا رسیدیم، دست بر در خانه نهاد و فرمود: سلام بر شما. فاطمه (س) جواب داد. پیامبر (ص) فرمود: داخل شوم فاطمه جواب داد: داخل شو یا ای رسول خدا! پیامبر (ص) فرمود: با هر که با من است، داخل شوم؟ فاطمه جواب داد: سرپوشى ندارم. پیامبر فرمود: سرت را بپوش. فاطمه سر خود را پوشید. بار دیگر پیامبر سلام کرد و فاطمه جواب داد. مجدداً اجازه ورود خواست و فاطمه اجازه داد. باز فرمود: با آن کسى که همراهم هست فاطمه عرض کرد: با آن که همراهت هست….(۱۰).

این گونه رفتار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با دختر بلند اختر خود درسى است به همه مسلمانان که به هنگام وارد شدن به خانه دیگرى – ولو از نزدیکان باشد – رعایت ادب کنند و کسب اجازه نمایند. قرآن نیز می فرماید: لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتّى تَستَأنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلى اَهْلِها؛(۱۱) در خانه هایى غیر از خانه هاى خود داخل نشوید، تا این که آشنایى بدهید و بر اهل خانه سلام کنید. وَ إنْ قیلَ لَکُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا؛(۱۲) اگر به شما گفتند: برگردید، پس برگردید.

ما این دستورات را در این جا به سرعت مرور کردیم تا معلوم شود که خانواده ها و دستگاه هاى تعلیم و تربیت، نسبت به آموزش عفیفانه مسائل جنسی به همراه رشد تدریجى کودکان چاره و گزیرى ندارند و حتى تقید به تکالیف و وظایف دینى، مستلزم دانستن آنهاست، ولى از لحاظ لمس و تجربه این مسائل و بى در و دروازگى به شدت باید کنترل کرد و خطرات جسمی و روحى و مادى و معنوى را از نظر دور نداشت.

اما جا دارد که این مسائل در محدوده اخلاق جنسى و مسائل جنسی، عمیقاً و تفصیلاً و با صبر و حوصله، بررسى و بازسازى گردد، تا افکار فرویدیستى و مسیحیت تحریف شده امروزى در میان مردم مسلمان شایع نشود و مردم مسلمان که باید امت وسط قرآن باشند، از افراط و تفریط و از انحراف به چپ و راست، مصون بمانند و در صراط مستقیم الهى به حرکت درآیند و به سوى قله بلند سعادت به پیش روند.

بخش دیگر این مقاله، پیرامون حضانت فرزند است که جهت مطالعه آن می توانید به مقاله «تعلیم و تربیت گام به گام در مهد خانواده؛ حق حضانت» مراجعه فرمایید.

جمع بندی

موضوع مسائل جنسی و آشنایی کودکان با آنها، یکی از موضوعات مهم در حوزه تعلیم و تربیت است. برخی با پیروی از مکتب فروید و اخلاق جنسى مبتذل، بر اصالت سکس باور دارند و در حوزه مسائل جنسی معتقد به آزادی کودکند و برخی دیگر در مسائل جنسی بسیار سختگیر و خشن بوده و معتقدند کودکان نباید چیزی در این زمینه بدانند! اسلام مسیری میانه را پیموده و به دور از افراط و تفریط معتقد به آموزش مسائل جنسی به کودک است اما در زمان و مکان و سن مناسب کودک و با توجه به قدرت فهم و درک او.

پی نوشت ها

۱- مجلسی، روضه المتقین، ج ‏۸، ص ‏۶۵۱
2- مؤمنون (۲۳) آیه ۵ و ۶
3- اعراف (۷) آیه ۱۸۹
4- مجلسی، روضه المتقین، ج ‏۸، ص ‏۳۵۷
5- مجلسی، روضه المتقین، ج ‏۸، ص ‏۳۵۷
6- مجلسی، روضه المتقین، ج ‏۸، ص ‏۳۴۴
7- نور (۲۴)، آیه ۵۸
8- نور (۲۴)، آیه ۵۹
9- نور (۲۴)، آیه ۶۰
10- مجلسی، روضه المتقین، ج ‏۸، ص‏ ۲۵۰
11- نور (۲۴)، آیه ۲۷
12- نور (۲۴)، آیه ۲۸

منبع اقتباس: راسخون