اهمیت نظافت و آراستگی مردان در برابر همسرانشان

نظافت و زینت لباس و بدن، از جمله اموری است که باعث پیوستگی هر چه بیشتر همسران می شود و زمینه را برای آرامش آنان فراهم می کند، همچنان که توجه نکردن به آن، دلزدگی و تنفر از یکدیگر و به دنبال آن ناسازگاری آنان را افزایش می دهد. این موضوع باعث شده است تا مسئله نظافت و آرایش، جایگاه خاصی را در تعالیم اسلامی به خود اختصاص دهد و یکی از امور مؤثّر در تحکیم نظام خانواده به شمار آید.

در این قسمت پس از ارائه ی بخش کوتاهی در زمینه ی اهمیت نظافت و آراستگی زن و مرد، برخی از مصداق آن را مورد توجه قرار می دهیم و سپس به آسیب‌های ناشی از بی توجهّی به آن می پردازیم.

اهمیت نظافت و آراستگی همسران

پاکیزگی و نظافت، اهمیت خاصی در آیین آسمانی اسلام دارد. امام امیرالمؤمنین (علیه السّلام) در حدیثی ضمن دستور به رعایت نظافت و پاکیزگی، به بیان تأثیر ظاهری و باطنی آن می‌پردازند:

تنظفوا بالماء من المُنتِنِ الریح الذی یُتأذی به، تعهّدوا انفسکم فان الله عزّوجلّ یبغض من عباده القاذوره الذی یتأنف به من جلس الیه؛(۱) با آب خود را از بوی بدی که دیگران از آن اذیت شوند، نظافت کنید و بدان پایبند باشید. پس به درستی که خداوند از میان بندگانش، بنده ای را که هر کس کنارش بنشیند، بینی خود را بگیرد، دوست ندارد.

همچنان که از این روایت استفاده می شود، بی مبالاتی نسبت به پاکیزگی سبب اذیت و آزار همنشینان می شود.(تأثیر ظاهری) و آزرده شدن همنشینان نیز زمینه ساز بغض و دوری از رحمت خداوند ( تأثیر باطنی) خواهد شد. بر این اساس، رعایت نظافت با همه ی زحمتی که دارد، از اخلاق انبیاء به شمار آمده است: «قال الرضا (علیه السّلام): من اخلاق الانبیاء التنظف؛(۲) نظافت از اخلاق انبیا است».

از اینجا روشن می شود که اهتمام اسلام به نظافت و آراستگی همسران، به دلیل تأثیر ظاهری و باطنی آن است و رعایت این اصل باعث پیوند هر چه بیشتر همسران به یکدیگر خواهد بود. دستورات دین در منابع اسلامی هم به زنان توصیه کرده است که نظیف و آراسته باشند و هم مردان را از بی توجهی به آن بر حذر داشته:

عن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) انه کان اذا اراد ان یتزوج امرأه بعث الیها فقال شمّی لیتها فان طالب لیتها طاب عرفها؛(۳) عادت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) این بود که وقتی قصد ازدواج با زنی را داشتند، کسی را به سوی او می فرستادند و به او می گفتند: صفحه گردن او را بو کنید. پس اگر گردنش خوش بو بود، بدن خوشبویی دارد.

اهتمام رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) به خوش بو بودن زن و احراز آن پیش از ازدواج، نشانگر تأثیر آن در آرامش همسر و سازگاری با اوست. پاکیزگی و آراستگی زنان اهمیت خاصی دارد و اسلام جزئیات آن را نیز مورد توجه قرار داده است؛ ولی از سوی دیگر آراستگی مردان را نیز در جهت پاسداری از پاکدامنی همسران خود مورد تأکید و سفارش بوده است.

حسن بن جهم می گوید: امام کاظم (علیه السّلام) را دیدم که خضاب کرده بود. با تعجب پرسیدم: آیا خضاب کرده اید؟ حضرت پاسخ دادند: نعم ان التهئیه ممّا یزید فی عفه النساء و لقد ترک النساء العفه بترک ازواجهن التهئیه ثم قال ایسرّک ان تراها علی ما تراک علیه اذا کنت علی غیر تهیئه؟ قلت: لا قال: فهو ذاک؛(۴) آری، اصلاح مرد عفت زن را افزایش می دهد و زنان به سبب ترک اصلاح مردان به فساد کشیده می شوند. سپس فرمود: آیا تو دوست داری زن خود را به حالتی مثل خود که اصلاح را ترک کرده ای، ببینی؟ گفتم: نه، فرمود: نکته همین است و او نیز همین طور است.

اکنون که دیدگاه اسلام درباره ی نقش و اهمیت نظافت و آراستگی در زندگی خانوادگی روشن شد، مناسب است به بیان برخی از نمونه‌های آن بپردازیم که در منابع اسلامی مطرح شده است.

رهنمودهایی به مردان

مردان با رعایت نکات ذیل، آراستگی و نظافت خویش را حفظ کرده و زمینه سازگاری با همسران خود را فراهم می کنند:

۱- شستشوی بدن و لباس

استفاده از آب برای نظافت بدن – به ویژه پاها و لباس – اولین و مهمترین دستورالعمل برای بهداشت است. چنانچه امام علی (علیه السّلام) در روایتی فرمودند: بوی بد مردم آزار را به وسیله ی آب بزدایید.(۵) رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز در حدیثی ضمن تأکید بر نظافت بدن و لباس، نقش آن را در سلامت ظاهری و باطنی خانواده تبیین کرده و فرمودند:

اغسلوا ثیابکم و خذوا من شعورکم و استاکوا و تزیّنوا و تنظّفوا فانّ بنی اسرائیل لم یکونوا یفعلون ذلک فزنت نساءهم؛(۶) لباس های خود را بشویید و موهای خود را کم کنید، مسواک بزنید و آراسته و پاکیزه باشید. پس به درستی که بنی اسرائیل چنین نکردند و در نتیجه زنانشان آلوده شدند.

۲- نظافت و آراستگی مو

یکی از مظاهر مهم زیبایی، موی انسان است. از این جهت معصومان (علیهم السّلام) آن را جامه ای خدایی دانسته و ما را به گرامی داشتن آن امر فرموده اند. قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): الشعر الحسن من کسوه الله فاکرموه؛(۷) موی زیبا، از پوشش‌های الاهی است؛ پس آن را گرامی بدارید و به آن رسیدگی کنید.

مقصود از گرامی داشتن مو در درجه ی اول، توجه به پاکیزگی آن و در مراتب بعد آراستن آن است. رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) اهمیت رسیدگی به وضعیت مو را این گونه بیان فرمودند: «من انخذ شعراً فلیحسن ولایته او لیجزّه؛(۸) کسی که مو بلند می کند، پس باید خوب به آن رسیدگی کند یا آن را کوتاه کند».

۳- نظافت ناخن

به منظور حفظ بهداشت و نظافت ناخن، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به مردان فرمودند: «یا معشر الرجال قصّوا اظافیرکم؛(۹)‌؛ ای گروه مردان! ناخن‌هایتان را کوتاه کنید».

۴- استعمال بوی خوش

خوشبویی و استعمال بوی خوش، از جمله ویژگی هایی است که زنان را به همسر خود متمایل می سازد تا آنجا که امام رضا (علیه السّلام) آن را از اخلاق انبیا (صلی الله علیه و آله و سلم) به شمار آورده اند: «الطیب من اخلاق الانبیاء؛(۱۰) خوشبویی، از ویژگی های انبیاست».

و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) برای خوشبویی بیش از غذا هزینه می کردند: عن الصادق (علیه السّلام): کان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) ینفق فی الطیب اکثر مما ینفق فی الطعام؛(۱۱) امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بیش از آنچه درباره ی غذا خرج کند، در بوی خوش خرج می کرد.

حضرت حتی نوع و ویژگی عطر مناسب مردان را مشخص کرده و فرموده اند: طیب الرجال ما ظهر ریحه و خفی لونه؛(۱۲) بوی خوش برای مردان، چیزی است که بوی آن آشکار و رنگ آن مخفی باشد.

به کار بردن بوی خوش علاوه بر جاذبه ی طبیعی که سبب کشش همسران به سوی یکدیگر می شود، تقویت نیروی جنسی را نیز به همراه دارد که این امر نیز به نوبه ی خود زمینه ی آرامش و گرایش همسران را به یکدیگر فراهم می سازد:

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ان الریح الطیبه تشّد القلب و تزید فی الجماع؛(۱۳) پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: بوی خوش رابطه قلبی را تقویت و آمیزش را افزایش می دهد.

شاید به دلیل همین آثار مثبت است که حضرت فرمودند: آنچه را که برای به دست آوردن عطر هزینه کنی، اسراف شمرده نمی شود: «ما انفقت فی الطیب فلیس بسرف؛(۱۴) آنچه در بوی خوش خرج کنی، اسراف نیست».

۵- پوشش زیبا

پوشش آراسته و زیبای مردان نیز، از جمله اموری است که به ایجاد فضای انس و آرامش در خانواده می انجامد. امام صادق (علیه السّلام) آراستن خود به لباس زیبا را از جمله اخلاق الاهی دانسته و به آن دستور داده اند:

البس و تجمل، فان الله جمیل یحب الجمال و لیکن من حلال؛(۱۵) لباس بپوش و زیبا باش. به درستی که خدا زیبا را دوست دارد؛ البته این کار باید از حلال باشد.

جالب آن که پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) برای همسران خود در منزل از لباس های شاد استفاده می کردند و بدین وسیله زمینه ی مسرّت آنان را فراهم می ساختند:

عن ابی عبدالله (علیه السّلام): ان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) کانت له ملحفه مورَّسه یلبسها فی اهله حتی یردع علی جسده؛(۱۶) رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روپوشی داشت که با گیاهی چون زعفران رنگ شده بود و آن را برای خانواده به تن می کرد. رنگ این روپوش بر بدن حضرت تأثیر می گذاشت.

در حدیثی دیگر حکم بن عتیبه می گوید:

دخلت علی ابی جعفر (علیه السّلام) و هو فی بیت منجّد و علیه قمیص رطبٌ و ملحفه مصبوغه قد اثر الصبغ علی عاتقه فجعلت انظر الی البیت و انظر فی هیئته فقال لی: یا حکم ما تقول فی هذا؟ فقلت: ما عسیتَ ان اقول و انا اراه علیک فامّا عندنا فانما یفعله الشابُّ المرهَّق. فقال: یا حکم! من حرّم زینه الله التی اخرج لعباده؟ فامّا هذا البیت الذی تری فهو بیت المرأه و انا قریب العهد بالعرس و بیتی البیت الذی تعرف؛(۱۷)

بر امام باقر (علیه السّلام) وارد شدم و او در خانه ای زینتی بود، لباسی نرم بر تن داشت و روپوشی رنگین در برداشت که رنگش بر دوش حضرت اثر گذاشته بود. پس من مبهوت به خانه و حالتی که حضرت در آن بود، نگاه می کردم. پس حضرت فرمود:‌ ای حکم! در این باره چه می گویی؟ گفتم: می خواهی چه بگویم در حالی که شما را به این حالت می بینم. همانا در میان ما این کارها را جوانان خام انجام می دهند.

حضرت فرمود:‌ ای حکم! چه کسی زینتی را که خدا برای بندگانش فراهم ساخته است، تحریم می کند؟ این خانه که می بینی، خانه همسر من است و من تازه ازدواج کرده ام؛ امّا خانه من همان خانه ای است که می دانی.

از این روایت و روایات مشابه آن، معلوم می شود که مرد لازم است در منزل، خود را برای همسرش بیاراید و از لباس هایی که دلخواه همسر است، استفاده کند. منزلت مرد در اجتماع نباید مانع از آن شود که در محیط منزل و در برابر همسر به گونه ای ظاهر شود که دیگران می پسندند؛ بلکه باید به گونه ای باشد که همسرش می پسندد.

پی نوشت ها

۱- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۹۹
۲- همان، ج ۷۵، ص ۳۳۵
۳- میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۱۸۰
۴- محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۵۶۷
۵- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۹۹
۶- نهج الفصاحه، ص ۷۲
۷- محمدبن حسن حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۲۹
۸- همان.
۹- میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج ۵، ص ۶۱
۱۰- محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۶، ص ۵۱۰
۱۱- همان، ص ۵۱۲
۱۲- همان.
۱۳- همان، ص ۵۱۱
۱۴- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۵۲
۱۵- محمدبن حسن حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۶
۱۶- همان، ص ۳۰
۱۷- همان، ص ۳۱

منبع: حسین زاده؛ علی؛(۱۳۹۱)؛ همسران سازگار: راهکارهای سازگاری؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)؛ چاپ سیزدهم