اصحاب رسول الله (صلی الله علیه و آله) از دیدگاه اهل سنت

یکی از باورهای دینی اهل سنت اعتقاد آنان به عدالت و صالح بودن عموم اصحاب و همراهان پیامبر(علیه السلام) است. شگفتی این اعتقاد آنگاه بیشتر آشکار می­ گردد که با توجه به تعریف موسع آنان از مفهوم صحابه، همه کسانی را که حتی لحظه­ ای با پیامبر ملاقات داشته­ اند جزء صحابه دانسته و قائل به عدالت و صالح بودن همه آنها بشویم؛ زیرا اهل سنت از یک سوی اصحاب را به همه کسانی تفسیر می­ کنند که پیامبر را ولو به مدت یک لحظه ملاقات کرده باشد و به ظاهر در حال اسلام از دنیا رفته باشد.[۱] و از سوی دیگر حکم به عدالت و صالح بودن همه این افراد کرده و همه را شایسته احترام و تکریم ­می­ دانند. لازمه عقیده اهل سنت درباره صحابه این است که صحابه پیامبر(صلی الله علیه و آله) یک نوع مصونیت دینى دارند. زیرا هر کارى که انجام بدهند نباید آنها را به فسق متهم کرد و هیچ کس حق کمترین اعتراضى را نسبت ‏به آنها ندارد، بلکه همگان باید در صدد توجیه و تاویل کارهاى آنها باشند و با نگاه خوش‏بینانه و حسن ظن به عملکردهاى آنها هرچند ارتکاب گناهان کبیره باشد، نگاه کنند و اگر هم نتوانستند توجیه کنند سکوت کرده و از اظهار نظر چشم ‏پوشى نمایند و بر تایید این دیدگاه خویش روایتى هم از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل مى‏کنند که فرمود: «اذا ذکر القدر فامسکوا و اذا ذکر اصحابى فامسکوا» یعنى، هنگامى که سخن از قدر به میان آید از سخن گفتن باز ایستید و هنگامى که در مورد اصحاب من سخن به میان آمد از سخن گفتن باز ایستید .سعد الدین تفتازانى در این رابطه مى‏ گوید: ­«یجب تعظیم الصحابه و الکف عن مطاعنهم و حمل ما یوجب بظاهره الطعن فیهم على محامل و تاویلات …»[۲] بزرگداشت صحابه و خوددارى از نکوهش و سرزنش آنها و حمل و توجیه کارهایى که ظاهرش ناخوشایند مى ‏باشد واجب و لازم است.

در این جا چند سؤال مطرح می شود که اهل سنت باید جواب آنها را بدهند:

۱. آیا در میان صحابه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) افرادی که مرتکب گناه و جنایت شده باشد وجود نداشته است؟ اگر وجود داشته چگونه انسانهای معصیت کار عادل شمرده شده و از یاران پیامبر اسلام قرار داده می شوند؟
۲. آیا جنگهای خونینی از قبیل جنگ صفین، جنگ جمل، جنگ نهروان و نیز حمله بر خانه عثمان خلیفه سوم از سوی صحابه حادث نشدند؟ با کدام دلیل به عدالت همه آنان می توان حکم نمود؟
۳. آیا افراد مانند ولید بن عقبه و خالد بن ولید و امثال آنها که در میان صحابه کم نبودند، با کدام وجدان می توان آنان را از یاران و دوستان پیامبر اسلام شمرد؟ آیا داشتن اینگونه یاران و دوستان برای کسانی دیگر مایه شرم و سرافکندگی نیست؟
۴. ایا اهل سنت درباره اصحابی که هم فاسق هستند و هم عادل قائل به اجتماع نقیضین نشده اند؟

پی نوشت:

[۱]. «والأصح ما قیل فی تعریف الصحابی انه من لقی النبی صلى الله علیه وسلم فی حیاته مسلما ومات على اسلامه» ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول ۱۴۱۵، ج۱، ص۸.

[۲]. سعد الدین التفتازانی، شرح المقاصد، الشریف الرضی، قم، چاپ اول ۱۴۰۹، ج۵، ص ۳۰۳.