- زمان مطالعه : 3 دقیقه
- 0 نظر
نام دیگر کتاب: زبده البیان فی أحکام( براهین) القرآن
مؤلف
احمد بن محمد اردبیلى، مشهور بهمقدس اردبیلى( م ۹۹۳ ق).
اعتبار علمى
از زمان ائمه معصومین علیهم السلام در کنار کتب فقهى و حدیثى متعارف کتابهایى به نام« أحکام القرآن» یا« آیات الأحکام» نوشته شده است که اولین کتاب در این زمینه،« أحکام القرآن» ابو نصر محمد بن سائب کلبى( م ۱۴۶ ق) از اصحاب امام صادق علیه السلام مىباشد.
پس از وى اصحاب امامیه از او پیروى نموده و به تألیف این گونه کتابها پرداختهاند.
صاحب الذریعه در ج ۱/ ۴۰ مىنویسد، ثم إن جمعا من أصحابنا تابعوا الکلبی فی افراد آیات الأحکام و تفسیرها بالتصنیف.
از مشهورترین آنان مىتوان:
– فقه القرآن راوندى( م ۵۷۳ ق)- متشابه القرآن ابن شهرآشوب( م ۵۸۸ ق)- کنز العرفان فاضل مقداد( م ۸۲۶ ق)- تفسیر شاهى میر ابو الفتح بن میر محزوم جرجانى( م ۹۷۶ ق)- مسالک الأفهام از شیخ جواد کاظمى( م ۱۰۴۴ ق) را نام برد.
در ادامه این روش نگارش فقهى، تفسیرى آیات قرآن کریم، محقق اردبیلى به تألیف کتاب گرانقدر« زبده البیان» مبادرت نموده است.
وى قبل از شروع کتاب طهارت، سوره فاتحه را تیمنا تفسیر نموده است و سپس به بیان آیات فقهى ابواب مختلف از کتاب الطهاره تا دیات پرداخته است.
علاوه بر کتب تفسیرى همچون کشاف زمخشرى، تفسیر بیضاوى قاضى ابى سعید، مجمع البیان طبرسى وى به کتب فقهى از شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضى، شیخ طوسى، ابن ادریس، محقق حلّى، علامه حلّى و غیر آنان استناد نموده است که بیش از همه نظریات شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه در آن ذکر شده است.
از زمان نگارش، به دلیل سبک و روش منحصر به فرد و استفاده از تفاسیر و کتب فقهى معتبر به فقهاى بزرگ به این کتاب توجه خاصى نشان دادهاند و در موسوعههاى فقهى همچون:
– مفتاح الکرامه سید محمد جواد عاملى( م ۱۲۲۶ ق)- مستند الشیعه ملا احمد نراقى( م ۱۲۴۵ ق)- جواهر الکلام شیخ حسن نجفى( م ۱۲۶۶)- مستمسک العروه الوثقى آیه الله سید محسن حکیم( م ۱۳۹۰) و غیر آنها به نقد و بررسى و استدلال به مطالب آن پرداختهاند.
نام کتاب
در کتاب موجود نامى به عنوان« زبده البیان» براى نامگذارى کتاب ذکر نشده است و تا قبل از صاحب جواهر در کتابهایى نظیر مفتاح الکرامه از این کتاب به« آیات الأحکام الأردبیلی»،« آیات الأحکام الأردبیلیه» و یا نظایر آن نام برده شده است امّا پس از صاحب جواهر، از آن با نام« زبده البیان» ذکر شده است و در کتب فقهى متداول نیز همین نام مرسوم شده است.
تاریخ تألیف
در مجله« تراثنا» ج ۱۶/ ص ۸۲ تاریخ تألیف آن ۹۸۹ ق ذکر شده است.
نسخهها
در کتاب مقدمهاى بر فقه شیعه ص ۲۰۵، به چندین نسخه خطى منتخب از دانشگاه تهران، آستان قدس و غیر آن اشاره شده است.
همینطور در ج ۱۶/ ۸۲ مجله« تراثنا» چاپ مؤسسه آل البیت به نسخههایى از کتابخانه الهیات دانشگاه فردوسى مشهد مربوط به سال ۹۸۸ ق و نسخه دیگرى مربوط به سال ۹۹۰ ق و نسخهاى از کتابخانه آیه الله مرعشى مربوط به ۹۹۳ ق و نسخههاى دیگرى از مسجد اعظم، کتابخانه سپهسالار در تهران و مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است.
تاریخ انتشار
این کتاب با تحقیق و تصحیح محمد باقر بهبودى در انتشارات المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریّه در تهران چاپ شده است.
در الذریعه ج ۱۲/ ۲۱ به چاپ آن در ۱۳۰۵ ق و در کتاب مقدمهاى بر فقه شیعه ص ۲۰۵ به چاپ آن در سالهاى ۱۳۶۸ و ۱۳۸۶ ق اشاره شده است.
حواشى و شروح
از زمان نگارش، فقها و علماى بزرگى حواشى و شروحى بر این کتاب نوشتهاند که به بعضى از آنها اشاره مىشود:
۱- تحصیل الاطمینان، از امیر ابراهیم قزوینى( م ۱۱۴۹ ق)(أعیان الشیعه ۲/ ۲۲۱، الذریعه ۳/ ۳۹۶، ۶/ ۹، ۱۳/ ۳۰۲).
۲- مفاتیح الأحکام، از سید محمد سعید بن سراج الدین قاسم طباطبایى قهپایى( م ۱۰۹۲ ق)(الذریعه ۱۳/ ۳۰۲).
۳- تفسیر السراب، محمد بن عبد الفتاح تنکابنى( م ۱۱۲۴ ق)(ذ/ ۴/ ۲۷۶، ۶/ ۹، ۱۰۳، مستدرکات أعیان الشیعه ۳/ ۲۳۶).
۴- حاشیه بر زبده البیان، سید امیر فضل الله استرآبادى(الذریعه ۶/ ۹، ۱۰۳).
۵- حاشیه بر زبده البیان، امیر محمد بن محمد باقر مختارى(ذ ۶/ ۹).
۶- حاشیه بر زبده البیان، موسى اسماعیل بن محمد حسین خاجوئى( م ۱۱۷۳ ق)(الذریعه ۶/ ۱۰۳).
۷- حاشیه بر زبده البیان، محدث فیض کاشانى( م ۱۰۹۱ ق)(الذریعه ۱۲/ ۲۱).
۸- حاشیه بر زبده البیان، سید محدث نعمه الله جزائرى( م ۱۱۱۲ ق).
۹- المتعه فی شرح الزبده، از سید میرزا خالد(مقدمهاى بر فقه شیعه ص ۲۰۵).
۱۰- حاشیه بر زبده البیان، از محمد رفیع گیلانى(مقدمهاى بر فقه شیعه ص ۲۰۵).
ترجمه فارسى این کتاب در الذریعه ج ۴/ ۷۳ ذکر شده است که مؤلف آن مشخص نیست.
لطفا نظرتان را درباره این محتوا بنویسید
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی