آزمایش خداوند

چرا خداوند بندگانش را آزمایش مى‌کند؟

پاسخ:

تفاوت امتحانات خداوند با امتحانات بشرى در این است که در امتحانات بشرى، مقصود از انجام دادن امتحان، آگاهى از باطن اشیا و پى بردن به مجهولات است؛ در حالى که این امر در مورد خداوند، محال است؛ چون هیچ چیزى بر خداوند مجهول نیست تا با امتحان، آن را دریابد: “وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَیْبِ لاَیَعْلَمُهَآ إِلآهُوَ…” (۱) و در نزد او کلید هاى غیب است که جز او کسى نمى داند.اهداف در امتحانات الهى متعدد است که برخى از آنها را ذکر مى کنیم:

۱- زمینه سازى براى بازگشت به خداوند و توفیق توبه کردن؛ چنان که خداوند میفرماید: “… وَ بَلَوْنَـَاهُم بِالْحَسَنـاَتِ وَالسَّیِیئات لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ؛ (۲) … و آنها را به خوبیها و بدیها آزمودیم؛ باشد که «به حکم حق» برگردند”.

۲- مقاوم شدن انسان در برابر سختى ها و مشکلات؛ چنانکه خداوند میفرماید: “وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الاْ مْوَا َلِ وَ الاْ َنفُسِ وَ الثَّمَرَا َتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ؛ (۳) و شما را به چیزى از «قبیل» ترس و گرسنگى و کاهشى در اموال و جانها و محصولات مى آزماییم و صابران را مژده بده”.

۳٫ روشن شدن وضعیت راستگویان و دروغ گویان؛ چنان که مى فرماید: “أَحَسِبَ النَّاسُ أَن یُتْرَکُوا أَن یَقُولُواْ ءَامَنَّا وَ هُمْ لاَیُفْتَنُون # وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکَـَذِبِینَ؛ (۴) آیا مردم گمان کردند به صرف این که بگویند: ایمان آورده ایم، رها میشوند و آزمایش نمى شوند؟! و به یقین کسانى که پیش از اینان بودند را آزمودیم تا خداوند آنان که راست گفته اند را معلوم کند و دورغگویان را نیز معلوم دارد”.

۴- آزمایش ابزار تکامل انسان ها است . انسان در گردونه حوادث ، رخدادها و سختى ها  ، تجارب بسیار کسب مى کند و باتلاش بیشتربه موفقیت و تکامل دست مى یاید . به گفته بزرگان : سختى ها و آزمایش ها شلاق تکامل است . مانند سنگ هاى معدن که در کوره هاى مختلف آزمایش و آب دیده مى شود و سرانجام فلز خالص به دست مى آید . بنابراین براى آنکه جوهره خالص وجود انسان نمایان شود ، باید در کوره هاى مختلف آزموده شود و هر چه انسان به مقام و کمال بیشتر دست یابد ، با آزمون هاى مشکل تر و سخت تر روبرو مى شود. به همین خاطر انبیاء و اولیا و امامان با آزمون هاى سخت و دشوار روبرو بودند که هیچ گاه براى انسان هاى عادى حادث نشده بود.

امام صادق (ع)‌مى‌فرماید: “در میان مردم‌، شدیدترین بلا و سختى را انبیا تحمّل کرده‌اند.”(۵)

از سوى دیگر،خدا انسانها را با مواد گوناگونى امتحان مى کند که برخى از آنها عبارتند از:

۱٫ آسایش و راحتی؛ ۲٫ سختى و ناراحتی؛ ۳٫ امنیت؛ ۴٫ فرزندان؛ ۵٫ پیروزی؛ ۶ . شکست ۷٫ تکلیف؛ ۸٫ جان و مال؛۹٫ بلایا و معایب؛ ۱۰٫ فقر و تنگدستی؛ ۱۱٫ قدرت و شهرت و مقام ؛ و …(۶)

پى‌نوشت‌ها:

۱٫ سوره  انعام،  آیه ۵۹

۲٫ سوره اعراف،آیه۱۶۸

۳٫  سوره  بقره،  آیه۱۵۵

 ۴٫ سوره عنکبوت، آیه ۲ و ۳

۵٫ میزان الحکمه‌، محمد محمدى رى شهرى‌، ج ۱، ص ۴۸۲ و ۴۹۱٫

۶٫ براى آگاهى بیشتر ر.ک: تفسیر المیزان، علامه طباطبایی؛، ج ۴، ص ۳۴؛ ج ۷، ص ۱۰۴؛ ج ۸، ص ۱۹۹، نشر اسماعیلیان / تفسیر راهنما، على اکبر هاشمى رفسنجانى و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ذیل آیاتى که در متن آمده / برنامه رایانه اى تبیان ۱۰۳٫